De onafhankelijke DVD-verspreider Moskwood probeert met nimmer verslappende inzet de erfenis van belangrijke tegendraadse filmmakers levend te houden. Aan de boom met collecties gewijd aan Bergman, Tarkovski, Greenaway, Eisenstein en Svankmajer is onlangs een nieuwe tak toegevoegd. Gelijktijdig verschenen drie films van de Britse cineast Derek Jarman: The Angelic Conversation, Caravaggio en Wittgenstein.
Jarman (1942-1994) was een erudiet beeldend kunstenaar en filmmaker. Zijn werk verscheen in de hoogtijdagen van de filmhuizen, waarin de belangstelling voor artistieke, minder toegankelijke films relatief groot was. Tegenwoordig zou compromisloos werk als dat van Jarman moeilijker aan een publiek komen. Eerste reactie bij het terugzien van deze films is dan ook: zo worden ze niet meer gemaakt!
De films zijn tegelijkertijd hermetisch, volgepakt met ideeen, verwijzingen en diepe gedachten, en spontaan, intuïtief. De talrijke interviews met betrokkenen die als extra’s toegevoegd zijn aan de zorgvuldig samengestelde uitgaven benadrukken dat het er bij de opnamen vaak zeer informeel aan toe ging.
Betekenissen werden vaak pas achteraf toegekend of kropen onbewust de beelden in. Filmmaken wordt wel omschreven als het bijhouden van een ‘subconscious diary’.
Het meest het geval lijkt dat in The Angelic Conversation. Judi Dench draagt buiten beeld sonnetten van Shakespeare voor, en tussendoor zijn we getuige van sterk gestileerde homo-erotische verwikkelingen. Jarman werkte veel met het goedkope 8mm filmformaat, dat hem onafhankelijk maakte van geldbronnen en bovendien een bijzondere esthetiek had. De sterk vertraagde beelden zijn vaak vervuld van een onbegrijpelijke schoonheid.
Caravaggio, een eigenzinnig verslag van het leven van de renaissanceschilder, was Jarmans grootste productie en is tevens zijn meest bekende film. Het onstuimige levensverhaal wordt in terugblikken verteld vanuit het sterfbed van de schilder. Centraal staat een gewelddadige driehoeksverhouding. De intrigerende vertelling lijkt heftig beïnvloed door de koortsachtige geest van de stervende schilder: logica is soms ver te zoeken en er zijn een aantal opvallend anachronistische elementen toegevoegd aan de verder uiterst historisch ogende decors.
Ook Wittgenstein is een historische biografie met een opvallende studio-esthetiek. Hier vertelt het object van de studie echter niet vanaf het sterfbed, maar juist als twaalfjarig, vroegwijs kind. Dit heeft een buitengewoon komisch effect dat de hele film lang volgehouden wordt. Ondanks het serieuze onderwerp – het gedachtegoed van de filosoof wordt niet gesimplificeerd – heeft de film een lichte toon. Natuurlijk ontbreekt ook hier het homoseksuele element, kernthema in het oeuvre van Jarman, niet.
Geen gemakkelijke kost deze films, maar even doorzetten loont enorm. Als het verhaal echt niet te volgen is zijn de beelden op zich vaak zo fraai dat je toch geboeid blijft. De nogal hoogdravende taal en soms verwarrende vormgeving bevatten veel typisch Britse humor, die deze films erg genietbaar maakt. De manier waarop ze op DVD gezet zijn verdient de grootst mogelijke lof. De extra’s zijn uitgebreid, talrijk en van hoog niveau. Vooral de gesprekken van Simon Field, oud-directeur van Filmfestival Rotterdam, met de filmmaker zeer de moeite van het bekijken waard.
Aanvullende informatie:
Zie website Moskwood www.moskwood.nl
