Meestal worden Nederlandse films een beetje karig uitgebracht op DVD, zonder veel extra’s. Zwartboek is een voor Nederlandse begrippen grootse productie, en dus werd ook voor de DVD van deze film, die al door meer dan een miljoen mensen in bioscoop gezien werd, flink uitgepakt. Twee commentaarkanalen en twee uur achtergrondmateriaal begeleiden de glorieuze terugkeer van Paul Verhoeven uit Hollywood.

Zwartboek is een oorlogsfilm, maar moet op de eerste plaats gezien worden als een spannende thriller. De strikt gehanteerde regels van dit genre staan garant voor de populariteit van de film, waarin gebeurtenissen elkaar snel opvolgen en je als kijker regelmatig op het verkeerde been gezet wordt. Onderliggende boodschap is dat het beeld van de heldhaftige Soldaat van Oranje, Verhoevens eerdere film over de Tweede Wereldoorlog, genuanceerd moet worden. Niet alle Duitsers waren slecht, niet alle mensen die zich in het verzet begeven goed. In Zwartboek lijkt het dat eerder het tegendeel het geval is geweest.

Verhoeven combineert de in Hollywood geleerde kneepjes van het vak om grote publieksfilms te maken met zijn onverbeterlijke voorkeur voor ondeugd en ranzigheid. Hoofdrolspeelster Carice van Houten gaat opvallend vaak uit de kleren, verft haar schaamhaar, wordt met poep overgoten en zo meer. In het bij de luxe ‘limited edition’ (die naast de dubbel-DVD ook een CD met de soundtrack bevat) gevoegde boekje met een deel van het draaiboek, toont de regisseur een opvallende gedetailleerdheid als het om ‘kinky’ scènes gaat.

Nu gaat de gedrevenheid van de man wel verder dan seks en vunzigheid, dat maken de extra’s wel heel erg duidelijk. Er is een ‘making of’, drie introducties van acteurs, een geheel aan de film gewijde aflevering van het televisieprogramma De wereld draait door van Matthijs van Nieuwkerk en een veertig minuten durende reeks verslagen van de verschillende premières en festivals, die de vermoeienis van promotie lijfelijk voelbaar maakt.

De wonderlijke omgangsvormen in het filmwereldje, waarbij men elkaar eindeloos fantastisch vindt, worden op het genante af gedemonstreerd. Ook in dit opzicht is Zwartboek echt een internationale film. Dat van Houten niet krom loopt van alle ingebrachte veren mag tekenend heten. Verhoeven en scenarioschrijver Gerard Soeteman vullen elk een commentaarkanaal, waarbij laatstgenoemde meer de historische achtergronden van de gebeurtenissen belicht.

Zwartboek is een populaire film, maar daarmee nog niet geweldig. De regels van de thriller leiden tot een gehaaste verteltrant, vol ongeloofwaardige overgangen. De nadruk op de plot gaat sterk ten koste van de uitwerking van de karakters, waardoor de film oppervlakkig en schematisch blijft. Boeiend zolang hij duurt, maar naar afloop een beetje een kater. Subtiliteit is natuurlijk niet Verhoeven’s meest opvallende eigenschap, maar dat levert in ieder geval een aantal gedenkwaardige beelden op. Grootste verdienste is het hartstochtelijke acteren – Paul Verhoeven weet wel het uiterste uit zijn cast te halen.


Aanvullende informatie:

Nederland, 2006
Speelduur: 139 minuten
Regie: Paul Verhoeven
Productie: San Fu Maltha
Scenario: Gerard Soeteman, Paul Verhoeven
Camera: Karl Walter Lindenlaub
Montage: Job ter Burg, James Herbert
Art Direction: Wilbert van Dorp
Muziek: Anne Dudley
Met: Carice van Houten, Thom Hoffman, Halina Reijn, Derek de Lint, Johnny de Mol, Michiel Huisman, Dolf de Vries
Extra`s: Commentaartrack regisseur Paul Verhoeven; Commentaartrack scenarioschrijver; Gerard Soeteman; Making of (25 minuten); Achter de schermen (15 minuten); Zwartboek in De Wereld Draait Door (41 minuten); Première (40 minuten)
Beeld: Anamorf 1:2:35
Geluidsformaat: DTS en Dolby 5.1
Distributeur: A-film 
Website: www.zwartboekdefilm.nl