De Ingmar Bergman Collectie van Moskwood Media groeit gestaag tot een imposante verzameling klassiekers. Een van mijn favorieten uit het oeuvre van de Zweeds meester van de existentiele problematiek is De grote stilte (Tystnaden) uit 1963. Een film waar, in tegenstelling veel van zijn ander werk, nauwelijks in gesproken wordt.

Twee zussen, Ester en Anna en het zoontje van Anna reizen door een niet benoemd land. Ester toont verschijnselen van tuberculose en kan niet verder. Zo komen ze in een hotel terecht in het land waarvan ze de taal niet spreken. Er rijden tanks langs, en er klinken nu en dan inslagen, maar wat er aan de hand is wordt niet duidelijk.

Het is heet in deze impasse van het leven, en dat maakt de mens loom en prikkelbaar. Anna duikt de stad in, op zoek naar een minnaar. De taal der liefde wordt overal gesproken, dus dat is geen probleem.
Ester krijgt, terwijl ze stevig doorrookt en drinkt, gezelschap van een merkwaardige bediende in het vrijwel verlaten hotel. Hun communicatie is door de taalproblemen een vorm van pantomime.

De kleine Johan vermaakt zich zoals kinderen dat altijd en overal kunnen. Met zijn speelgoedpistool laat hij menig personeelslid schrikken. Het perspectief van het eenzame kind komt in veel van Bergman’s films terug, net als het theaterleven. Dat wordt hier vertegenwoordigd door een groep lilliputters die in de stad optreden en in het hotel verblijven. Johan wordt, als langste, in de groep opgenomen en beleeft er veel plezier mee. Een licht puntje in een verder loodzware en sombere film.

De perikelen van Anna worden getoond in erotisch geladen beelden, met een hoeveelheid filmbloot die in 1963 zeker niet als alledaags beschouwd zal zijn. Nu zijn het vooral esthetisch mooie beelden, zoals de hele film prachtig door Sven Nykvist gefotografeerd is.

Aan het eind lopen de spanningen tussen de zussen hoog op en besluit Anna met Johan verder te reizen. Ester blijft achter om te sterven, wat de slotbeelden van deze indrukwekkende en diepgravende film een wrange lading geeft. Weer terug in de trein bekijken de twee de afscheidsbrief van Ester, geschreven in ‘de vreemde taal’. Johan’s gezicht toont het meeste begrip.

Het enige wat op deze DVD aan te merken valt is dat de extra’s die wel op buitenlandse uitgaven te vinden zijn hier ontbreken. Over deze film valt veel te vertellen, en wij krijgen alleen de film zelf. Ontegenzeglijk het belangrijkste natuurlijk, in uitmuntende beeldkwaliteit bovendien.


Aanvullende informatie:
Zweden, 1963
Speelduur: 93 minuten
Regie en scenario: Ingmar Bergman
Camera: Sven Nykrist
Montage: Ulla Ryghe
Met: Ingrid Thulin, Gunnel Lindblom, Birger Malmsten, Jürgen Lindström
Beeld: 4:3, zwart-wit
Geluid: mono
Uitgave: Moskwood Media