Waar Moskwood zich op de Russische cinema richt en Homescreen een fraaie collectie Italiaanse klassiekers biedt, is het relatief jonge DVD-label Total film bezig aan een indrukwekkende reeks Japanse klassiekers. Naast boxen met films van Ozu en Kurasawa (waar we binnenkort nader bij stil zullen staan) zijn er ook losse uitgaven.

Het predikaat ‘Klassieker’ is zeer van toepassing voor De vrouw in het zand, zoals de film in de bioscoop heette, van Hiroshi Teshigahara. Verschenen in 1964 won hij de speciale Juryprijs in Cannes en werd genomineerd voor meerdere Oscars. De film is altijd in de belangstelling gebleven en blijkt ook nu nog totaal niet verouderd.
Kobe Abe bewerkte zijn beroemde gelijknamige boek zelf tot een scenario. Het wordt wel de eerste existentialistische Japanse roman genoemd. Hoewel heel realistisch verteld (en verfilmd) is het overduidelijk een parabel, sterk gelijkend op die van Sisyphus.

Een leraar is zijn woonplaats Tokio voor een weekendje ontvlucht. Zijn hobby is insecten verzamelen, en daartoe is hij de uitgestrekte duinen in getrokken. Hij mist de laatste bus, maar een voorbijganger wil hem wel onderbrengen bij een vrouw in het dorp. Het blijkt een bijzonder merkwaardig dorpje, want ieder huis staat in een diepe kuil. Het touwladdertje waarmee de man afdaalt blijkt de volgende morgen verdwenen.

Vele emoties passeren de revue nadat hij zich realiseert dat hij niet weg kan. Verbijstering, woede, paniek en uiteindelijk enige gelatenheid. Ondertussen leert hij de vrouw en haar bijzondere levenswijze kennen. Ze is haar man en dochter verloren – die werden bedolven onder het zand. ’s Nachts moet er gewerkt worden en dat betekent vooral zand scheppen. Als ze dat niet doen raakt het huis bedolven en zal het bezwijken. Omdat er voortdurend zand naar beneden valt is het eigenlijk onbegonnen werk, maar daarom nog wel van levensbelang. Vanaf het moment dat de man de vrouw naakt ziet slapen, dat wil zeggen de eerste dag – met kleren aan is het geen doen in het vochtige zand – is een erotische spanning voelbaar. De man probeert zich er tevergeefs tegen te verzetten.

Gedurende de hele film blijft hij pogingen doen te ontsnappen. Als het hem uiteindelijk lijkt te lukken belandt hij in het drijfzand, wordt gered en terug in de kuil gezet. De dorpelingen die soms boven aan de kuil verschijnen, om voedsel en water te brengen of zand op te takelen, spelen een merkwaardig spel.
Uiteindelijk blijkt dat mannen die zich in de buurt begeven vooral gevangen worden om voor nageslacht te zorgen in het dorp waar de jeugd steeds wegtrekt.
Dat klinkt ineens weer heel alledaags en werelds.

De gebeurtenissen en gesprekken leveren steeds weer andere associaties bij het ongelofelijk krachtige beeld van het leven in een kuil. De existentiele eenzaamheid van ieder mens, het verlangen of juist de angst voor vrijheid (de vrouw moet er niet aan denken buiten te moeten leven), de relatie tussen man en vrouw, de rol van macht en geld, waarom mensen hun leven lang werken en een creatief werkje bevrediging en innerlijke rust schept, het zijn slechts enkele van de ideeen en thema’s die de revue passeren.

Dat kijken naar Woman in the Dunes niet alleen een op cerebraal niveau interessante, maar vooral een fascinerende en beklemmende kijkervaring is, komt door de prikkeling van de ogen en het gehoor. Zand heeft er nooit zo intens mooi uitgezien als hier vastgelegd door de lens van Hiroshi Segawa, in de tussenshots die de scènes verbinden. Legendarisch is ook de soundtrack van componist Toru Takemitsu. Schrijnende, indringende klanken die de intensiteit van de beelden en het verhaal kracht bij zetten. Een ongelofelijk knappe en mooie film die iedereen eigenlijk minstens eens in zijn leven gezien moet hebben.

Aanvullende informatie:
Japan, 1964
Speelduur: 147 minuten
Regie: Hiroshi Teshigahara
Scenario: Kobe Abe
Muziek: Toru Takemitsu
Camera: Hiroshi Segawa
Met: Eiji Okada, Kyotko Kishida, Koji Mitsui, Hiroko Ito
Beeld: 4:3, zwart-wit
Geluid: Mono
Uitgave: Total Film www.totalfilm.nl / Bright Angel distribution www.bright-angel.nl