Met film kom je nog eens ergens. Via Atanarjuat gaan we naar Igloolik, een eiland in het hoogste noorden van Canada, dicht bij de noordpool. Het is de eerste speelfilm die door Inuit over hun eigen volk en in hun eigen taal gemaakt is. Dit grootse epos is een unieke film over een eeuwenoude cultuur die op het punt staat uit te sterven. Even belangrijk als indrukwekkend.

Toen ik de film tijdens het Rotterdamse filmfestival van 2002 voor het eerst zag was de reputatie al gevestigd, met een sensationele ontvangst op het festival van Cannes. Met cameraman Norman Cohn, de enige niet-Inuit van de crew, had regisseur Zacharias Kunuk daarvoor al vele documentaires over de geschiedenis gemaakt. Our Land was de titel van een serie die in Rotterdam te zien was, waarin alle facetten van een verdwenen manier van leven getoond worden. Kunuk wil ze vastleggen voor ze vergeten zijn. Omdat de cultuur van de Inuit (eskimo`s) puur oraal is ligt er niks vast, dus dan gaat het hard als de huidige generatie zichzelf werkloos, alcoholisch en depressief voor de televisie zit te vergeten. Kunuk verschaft met zijn producties werk en tracht zijn volk kennis en trots bij te brengen over hun culturele identiteit, door, al is het maar voor de film, weer op de oude manier te gaan leven, met alle daarbij horende rituelen, jacht, kleding en huisvesting.

De legende van Atanarjuat is een verhaal over loyaliteit, jaloezie en wraak, bedoeld om het belang van gemeenschapszin te benadrukken. De snelle Atanarjuat en zijn broer Amaqjuaq krijgen ruzie met Oki, de heetgebakerde zoon van het stamhoofd. De knappe Atuat is aan Oki beloofd, die het niet pikt dat zij en Atanarjuat verliefd op elkaar zijn. De wraakzucht van Oki leidt tot tweespalt en uiteindelijk geweld in de anders zo vreedzame groep. Atanarjuat kan zich ternauwernood uit de voeten maken in een lange vlucht, naakt rennend over het smeltende ijs. Natuurlijk keert hij uiteindelijk terug om gerechtigheid te brengen.

Het eenvoudige verhaal wordt op een trage manier verteld, wat goed past bij een wereld waarin tijd een heel andere rol speelt dan bij ons. Uitvoerig wordt stilgestaan bij alledaagse handelingen, die veel vertellen over een manier van leven die talloze eeuwen onveranderd bleef. De huisvesting, de bereiding van voedsel, het besturen van de hondenslee, het vervaardigen van kleding en de tatoeages van de vrouwen zijn slechts enkele van de volkenkundige aspecten die ruime aandacht krijgen zonder de loop van het verhaal te verstoren. Ze maken juist dat je als onwetende kijker betrokken raakt bij dit wonderlijke verhaal, hoe ver van ons bed het ook is. Hoe verschillend kan een mensenleven zijn?

Kunuk werkt vanaf het begin met video. Conventionele filmapparatuur bevriest namelijk meteen in de streek waar hij leeft en werkt. De typische helderheid van digitale video spring direct in het oog op deze DVD. De uitmuntende beeldkwaliteit is te danken aan het feit dat de transfer rechtstreeks van de digitale bron gemaakt werd, zonder de overzetting naar 35mm celluloid die voor bioscoopprojectie plaatsvond. Het ijs ziet er erg direct en oogverblindend uit.

De film is lang, bijna drie uur, maar er werd op de DVD toch nog plaats gevonden voor interessante extra`s in de vorm van drie gesprekken. Eentje is kort, met hoofdrolspeler Natar Ungalaaq. De regisseur en de cameraman vertellen ruim twintig minuten over de bijzonderheden van de opnamen, waarbij Cohn`s verhaal over de bijzonder lange opnamedagen (dat krijg je als de zon niet ondergaat) erg leuk is. Tot slot vertelt antropoloog Bernard Saladin d`Anglure uitvoerig over allerlei achtergronden die je als niet ingewijde kijker mist. Hij presenteert massa`s informatie over de Inuit cultuur, de kleren, tatoeages en vooral de rol van het shamanisme. Gelukkig is het verhaal, net als bij de ook al zo schitterende film Die Salzmänner von Tibet, zo universeel dat je er ook zonder deze specifieke kennis een rijke ervaring aan over houdt.

Aanvullende informatie:
Speelduur hoofdfilm: 167 minuten
Canada, 2001
Regie: Zacharias Kunuk
Productie: Paul Apak Angilirq, Norman Cohn, Zacharias Kunuk
Scenario: Paul Apak Angilirq
Camera: Norman Cohn
Montage: Zacharias Kunuk, Norman Cohn, Marie-Christine Sarda
Art direction: James Ungalaaq
Muziek: Chris Crilly
Met: Natar Ungalaaq, Sylvia Ivalu, Peter-Henry Arnatsiaq, Lucy Tulugarjuk, Madeline Ivalu
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Dolby digital 5.1 (Inuktitut)
Ondertiteling: onder meer Nederlands, Engels en Frans
Filmdistributie: Contact Film
Uitgave: Moskwood www.moskwood.nl  
Website film: http://atanarjuat.com/
Website productiemaatschappij: http://www.isuma.ca/