®chestra: `Weeshuis` en `Echo’s van overal`
Genre: Wereldmuziek
Waardering: Wereldmuziek!
Dat Nederland de laatste 20 jaar aan een culturele verschuiving onderhevig is moge duidelijk zijn. Van tulpen, klompen en krantenpapier voor de ramen komt er steeds meer kleur op straat. Geuren veranderen net zo hard. Van de doordringende lucht van doorgekookte spruitjes, bloemkool en andere oer-Hollandse gerechten zijn we bijna verlost. Geurige kruiden als Ras el Hanout, citroengras en Cajun vullen de straten. Voorbij rijdende auto’s braken niet alleen Hazes uit, maar ook rai, Indiase raga of tango’s. Maatschappelijk heeft de verweving van culturen van ‘buiten’ bij sommigen een negatief effect. De angst voor het vreemde uit zich in intolerantie en kortzichtigheid. Nieuwe volkshelden appelleren aan deze gevoelens om zichzelf boven de massa te verheffen. Gelukkig is dit van korte duur en resten slechts een paar standbeelden waar een handvol aanhangers hun helden van weleer herdenken.
De instroom van andere culturen in onze maatschappij heeft ook een tragische kant. Niet de zoekers van een beter leven in financieel-economische zin, maar de zoekers naar vrijheid dragen zoveel met zich mee. Vervolgd in hun eigen land omdat ze hun mening verkondigen, hun eigen stem laten horen. Hier in Nederland zijn ze welkom, maar vraag niet op welke manier. De asielzoekers en de ellenlange procedures en de bijbehorende onzekerheid.
Een uitlaatklep om de spanning een beetje te verminderen en de zorgen van elke dag te kunnen verdragen is uiteraard muziek. Nieuwe Nederlanders en hun voor ons nieuwe muziek.
In Nijmegen is het ®chestra samengesteld door Nederlandse musici die zelf uit diverse muzikale culturen stammen. Klassiek, pop, folklore, flamenco en straatmuziek zijn de achtergronden. Oprichter van ®chestra is Johnny Rahaket. Rahaket is violist, tubaist en dirigent. Hij heeft onder meer lang gespeeld bij het Internationaal Danstheater. Drummer Henk Wanders en bassist Nels Busch hebben hun wortels onder andere bij de Frank Boeijen groep liggen, terwijl accordeonist Gerie Daanen docent is aan het Arnhems conservatorium en een tango orkest heeft.
Fluitist Frans van Geffen is tevens een bekende fluitreparateur en Jürgen Rijkers een veelgevraagd gitarist. Tel bij deze muzikanten de percussionist Chris Burki, en het ®chestra is kompleet.
Op de CD ‘Weeshuis’, die mede mogelijk werd gemaakt door de WHAA, de Werkgroep Hulp Aan Asielzoekers, wordt het ®chestra bijgestaan door een zestal nieuwe Nederlanders en de violiste Françien Schatborn. De zes nieuwe Nederlanders komen oorspronkelijk uit Tunesie, Afghanistan, Iran, Voormalig Joegoslavie en Koerdistan. Niet de allerleukste plekken als je een afwijkende mening hebt. Samen met het ®chestra brengen zij op de CD muziek uit hun thuislanden. Muziek vol weemoed en verlangen; een dubbele blues eigenlijk. Stel je voor dat je uit Nederland moet vluchten en je onderdak vindt in bijvoorbeeld Irak. Nu is dat moeilijk voor te stellen, maar in de toekomst? Hoe zou je het dan vinden om samen met een paar Irakezen “Altijd is Kortjakje ziek” te spelen?
‘Weeshuis’ opent met het uit Afghanistan afkomstige ‘Ishq’; liefde. Het is een originele compositie die sfeervol met fluit opent, waarna een lekker in het gehoor vallend deel begint onderbroken door een tegenmelodie die in je hoofd blijft zitten en uitnodigt tot dansen. Gitaar in flamenco stijl, viool en fluit maken samen met de accordeon en de stem van Najim Nekzad dit nummer tot een favoriet.
Het uit Iran afkomstige ‘Poeste Shir’; leeuwenvacht, is wat meer ingetogen en ronduit een mooie balad. Het trieste dat een accordeon kan geven aan een stuk muziek komt prachtig naar voren en de stem van Majid Arab verhaalt van het zeer dat onthechting met zich mee brengt. Je kunt je indenken hoe Majid zich moet voelen hier in Nederland terwijl vrienden, geliefden en familie nog in Iran zijn. Brrrr.
Liefde is universeel en in het Iraans heet het ‘Pol’. Ook hier weer de mooie stem van Majid Arab samen met accordeon en viool die een pakkend nummer neerzetten. En hier blijkt ook weer de kracht van muziek. De tekst is niet te verstaan, maar de melodie en de intonatie zeggen genoeg.
Wat dichter bij huis, maar toch een wereld verder ligt het voormalige Joegoslavie. Niet alleen de laatste oorlog, maar de hele geschiedenis van dit land is er een van onrust en verscheuring. ‘Bele ruze, nezne ruze’; witte rozen, zachte rozen vertelt het trieste verhaal van een verloren liefde in moeilijke tijden. Gitaar en zang van Mille Lukiç met een subtiele accordeon in een soort smartlap.
De overstap naar Libanon is niet zo groot als het lijkt. In ‘Fi-l bäli ‘ughniyatun’; in mijn gedachte is een lied. De prachtige heldere stem van Oulfa Rouached en de altviool van Françien Schatborn passen perfect bij elkaar. Hoewel het een tragische tekst bevat, blijft ook dit nummer dagenlang in je hoofd zitten. De tragiek van het uithuwelijken om uit de armoede te ontsnappen is het thema van ‘Zapjevala sojka ptica’; het vogeltje. Mille Lukiç zingt over hoe het uit te huwelijken meisje alleen nog met een vogeltje over haar lot kan praten.
Over het dagelijkse leven van een herder uit Koerdistan zingt Mohadin Molly in ‘Berivan’; melkmeisje, en begeleidt hij zichzelf op de saz, een soort luit. Het verloren gaan van de jeugd is het thema van ‘Koedaaki’; jeugd. De intro is zo weggelopen uit een stuk klassieke muziek en het pijporgel dat er aan is toegevoegd brengt het van oorsprong Iraanse nummer over naar de barok. Het resultaat is heel apart en boeiend.
De saz komt weer terug samen met Mohadin Molly in ‘Kella’; de jagersbron dat over onderdrukking gaat. Niet echt vrolijker is ‘Da te nema’; als jij er niet was. Het is een smartlap in de stijl van de oude Servische stadsmuziek. Prachtig en meeslepend. De stad komt ook weer terug in het Tunesische ‘Ritik ma na raf ween’; ik zag jou maar ik weet niet waar. De stad is hier het oude hart, de medina, van Tunis met al zijn stegen en straatjes. Hier ziet een jongeman overal een meisje, of dat denkt hij. Maar hoewel hij van haar droomt, wil hij toch niet zien omdat hij bang is voor haar afwijzing. Liefdesverdriet.
De CD sluit af met de zwarte ogen, ‘Tore Sterge’ uit Afghanistan dat een bijna middeleeuwse uitstraling heeft door de percussie en de zang. Het eind is alsof het circus Jeroen Bosch langs komt.
‘Weeshuis’ is een van de sterkste Cd’s die in Nederland zijn gemaakt de laatste jaren. Alle nummers zijn boeiend en uitstekend opgenomen en geproduceerd. Hulde hier aan opnametechnicus Henk Wanders. ®chestra is op zich al een sterke groep, maar de toevoeging van de nieuwe Nederlanders is helemaal af. De stukken zijn niet streng nagespeeld, maar hebben precies de juiste mengeling van westers en oosters. Net zoals onze samenleving hoort te zijn.
De andere CD van ®chestra, ‘Echo’s van overal’, is een project dat in tegenstelling tot de CD ‘Weeshuis’ geheel door het ®chestra is opgenomen. Slechts in een nummer doet zangeres Oulfa Rouached mee. De nummers op deze CD zijn - zoals de titel al doet vermoeden - indrukken die de leden van het ®chestra op reizen of “om de hoek” hebben opgedaan. Later zijn deze indrukken, de echo’s, verwerkt tot wat nu de CD is.
Het openingsnummer ‘Matchmakers’ heeft de sfeer van Bulgarije in zich. Opzwepend tempo en een lekkere melodie die nopen tot een beetje extra volume. Iets terughoudender is ‘Atan’ wat met Afghanistan is verbonden. Ook dit is zo’n melodie die door accordeon en viool recht je hart in gaat. Gelukkig heeft de CD speler een repeat optie.
Uit Joegoslavie komt een combinatie van drie dansnummers. Het eerste deel begint rustig waarna een langzame wals inzet. Als de accordeon samenspeelt met de viool is het tijd om te zwieren en in het laatste deel te swingen.
De mooie stem van Oulfa vraagt in het lied ‘Raoui’ een verhalenverteller de betekenis van het leven uit te leggen. Dit kippenvel nummer van zang en de gitaar van Jürgen Rijkers laat gelijk horen wat een melodieuze taal het Arabisch eigenlijk is en hoe dicht het tegen het Portugees aanligt (of andersom).
Een pizza eten bij een Turks restaurant heeft geleid tot het vijfde stuk op de CD. Voor de leden van het ®chestra is geen taak te zwaar om aan mooie muziek te komen blijkt. Een up-tempo stuk met strakke percussie waar je trek van krijgt en uit twee delen bestaat. Het tweede deel begint met een bassolo die gelijk laat horen waar je installatie eventueel te verbeteren valt als er een open snaar wordt aangeslagen. Hierna volgt weer zo’n typische meeslepende melodie waar het ®chestra blijkbaar een patent op heeft.
Een reis naar de toen-nog Sovjet Unie heeft ‘Chai’ opgeleverd. Johnny en Frans leerden dit nummer tijdens een festival aldaar van een paar Kiergiezen. Wat je ver haalt is lekker! Dat geldt ook voor ‘Tai-Chi’, niet alleen de bewegingskunst, maar ook de voor deze kunstvorm gecomponeerde muziek. Dat het ®chestra internationaal gewaardeerd wordt blijkt uit het feit dat Yo-Yo Ma ze heeft uitgenodigd om mee te doen aan zijn Silkroad Festival in Amsterdam in 2002. Naar aanleiding hiervan is het stuk ‘Yo-Yo’ geschreven als eerbetoon aan Ma.
‘Ja vi se’ is een bewerking van een stuk van Mille Lukiç. Het nummer is nu voor het Colorfull City Koor vierstemmig getoonzet. Heel jammer dat het stuk maar zo kort duurt.
In elke stad kom je ze wel tegen. De Zuid-Amerikanen die met hun fluiten en gitaren geld proberen te verdienen in hun semi-traditionele kleding. Het lijkt op een professionele, georganiseerde opzet, maar hun muziek is hier en daar heel boeiend. In ieder geval heeft het geleid tot ‘Recuerdos’. Dit mogen de straatmuzikanten ook spelen! Graag zelfs. Hetzelfde geldt voor ‘Bandenita’; een feestje.
Viool en accordeon, de ultieme tragische klanken doen (te) kort hun verhaal in ‘Dzamilja’ waarna het koor de Kei eilanden aandoet in ‘Eiwaw’ waar de familie van Johnny nog steeds woont.
Het laatste nummer is er al weer veel te snel. ‘Mokrohajské pole’, meegenomen uit Moravie is wederom met koor, maar nu enkel de mannen en a capella.
Ook met deze CD heeft ®chestra weer iets bijzonders neergezet. Naast de interessante muziek en muzikale bewerkingen is de opname ook uitstekend. Voor een ieder die open staat voor Muziek, is ®chestra een aanrader. Nu snel de CD nog eens draaien.
Noot van de redactie
De engelstalige recensie van beide CD`s vindt u op de volgende link: http://www.6moons.com/worldmusic/worldmusic.html
