100th window

Persoonlijk vind ik de muziekkeus van hifi-fanaten nog wel eens behoudend. De vierde CD van Massive Attack is volgens mij zeer geschikt materiaal om als wat avontuurlijker demonstratiemateriaal voor "mooie spullen" ingezet te worden. Veelgelaagde soundscapes, een enorme dynamiek en een kraakhelder geluidsbeeld waarin een enorme hoeveelheid details te horen zijn. Dit alles staat garant voor een indrukwekkende luisterervaring. Op het internet las ik een treffende omschrijving: “Heavy chillout: Pink Floyd for the Digital Generation”. Pink Floyd-haters moeten niet meteen afhaken, maar de overeenkomsten zijn inderdaad wel herkenbaar. (Verschillen gelukkig ook).

Een van die typische details in het geluidsbeeld betreft de tik. Zoals u weet klinkt vinyl in potentie zeer goed. Maar ja, die bijgeluiden hè, ruis, tikken, bijna geen plaat is gaaf. In Bristol maakt men daar geen probleem van. Bij Massive Attack, Portishead en Tricky, smaakmakers van de Bristol Sound vanaf rond 1990, kunnen samples van de oude platen die de basis voor hun muziek vormen niet hard genoeg kraken. De zwakte van het medium werd als sfeerbepalend element op de voorgrond geplaatst, uitvergroot en wel, de schoonheid van een litteken. Deze muziek beluister ik het liefst op CD: anders weet je niet meer welke tik nu door de artiest bedoeld is en welke niet! Dit typische stijlmiddel werd veel gekopieerd, al een decennium ‘versieren’ talloze artiesten hun liedjes met de kraakgeluiden uit pakweg een uitloopgroef. Er vond ook een update plaats. Een nieuwe generatie pioniers gewapend met een muzikale laptop hanteert massaal een digitaal alternatief. Digitale clicks, of ook wel ultrakorte samples van overslaande CD`s. (Tip: Fennesz.) Ook Massive Attack heeft zo te horen de overstap van analoge naar digitale ruis gemaakt. De tikjes vormen soms muzikale motiefjes die fraai in het ritme passen. Kan dat mooi zijn? Ik vind van wel.

Massive Attack is een van de weinige bands die zowel experimenteel als succesvol zijn. In twaalf jaar maakten zij slechts vier CD’s, steeds het resultaat van een lang en moeizaam productieproces. De band wil zich met iedere nieuwe plaat vernieuwen, en dat geeft druk. Zo wordt er tot nu toe op iedere plaat een nieuwe gastzangeres opgevoerd. Op de eerste plaat, Blue Lines, met hitsingle Unfinished Sympathy, was dat Shara Nelson, op Protection Tracey Thorn (Everything but the Girl), Mezzanine uit 1998 bevatte sirenegezang van Elizabeth Fraser (Cocteau Twins), en nu is daar Sinéad O’Connor zelve, die maar liefst drie van de negen nummers meegecomponeerd en gezongen heeft. Mezzanine was al veel experimenteler en monotoner dan de twee melodieuze eerdere platen. Leden van het eerste uur Mushroom en Daddy G zagen de ontwikkelingen niet zitten, zodat Robert del Naja, met de korte maar diepe bijnaam 3D, als enige overgebleven is. Hiermee is Massive Attack minder zwart (3D was het enige blanke lid), maar meer duister geworden. Rap, Soul en Reggea maakten plaats voor een nieuw geluid. Meezingers zitten daar niet bij, of het zou O’Connors fraaie zanglijn in A Prayer for England moeten zijn. Oudgediende, ooit door Massive Attack uit de vergetelheid gehaalde reggaelegende Horace Andy en 3D zingen (jawel, hij rapt niet meer) de overige nummers. 3D doet dat heel zachtjes, zijn fluisterraps zijn vervangen door fluistergezang, dat doet denken aan Vincent Gallo of Chat Baker.

Door de weinig melodieuze maar rijkgeschakeerde geluidsstructuren is het niet  gemakkelijk snel vat te krijgen op 100 windows. De titel geeft het al aan, ieder keer als je luistert klinkt het weer anders. (Een koptelefoon geeft bijvoorbeeld een heel aparte dimensie.) Ook de bewogen maar abstracte teksten geven zich niet snel gewonnen, zelfs de foto’s in het fraaie boekje zijn niet een-twee-drie te duiden. Echt een plaat die moet groeien, intensief luisteren is vereist. De tanden erin! Maar dat moet voor de hifi-liefhebber alleen een aanbeveling zijn, dunkt me zo. Extra lang plezier. En nogmaals, hij klinkt werkelijk fantastisch.

Meer over deze CD:
Virgin
9 tracks, 73:57 (dank zij een hidden track die na het laatste nummer 12 minuten monotoon voortreutelt ter totale chill-out.)
http://www.massiveattack.com
http://www.100thwindow.com