De roemruchte film van Paul Verhoeven uit 1980 werd gerestaureerd door filminstituut EYE en ging onlangs in het nieuwe gebouw van die instelling opnieuw in première. Parallel verschijnt de film op blu-ray en kunnen we zien hoe herkenbaar dit rauwe portret van het leven van jongeren 32 jaar later nog is. En in hoeverre de verontwaardiging die de film destijds opriep nog herkenbaar is.
De aflevering die het geschiedkundige televisieprogramma Andere tijden tien jaar geleden wijdde aan de film laat de boze reacties anno 1980 mooi zien. Heel fatsoenlijk Nederland, vrouwen- en homobeweging voorop, was geschokt door de opportunistische levenshouding die de film toont. Taalgebruik en omgangsvormen zijn grof, seks is een middel om status te verwerven en niets is heilig.
Het verhaal gaat over drie vrienden uit Maassluis die bezeten zijn van motorcross. Rien (Hans van Tongeren) is een veelbelovend coureur, Hans (Maarten Spanjer) wil graag maar kan een stuk minder, Eef ondersteunt als monteur. Als de uitdagende Fientje (René Soutendijk) met haar broer verschijnt in hun mobiele friettent staan de jongens te dringen. De pikorde wordt op wel erg letterlijke wijze bepaald: met de duimstok. Ook in het belang van het meisje, vinden ze.
In de praktijk bepaalt Fientje zelf wel met wie ze het bed in duikt. De handige tante heeft Rien net aan een contract met bijbehorende motoren geholpen als het noodlot toeslaat. Met Rien verlamd probeert ze Eef, maar deze potenrammer heeft net op hardhandige wijze zijn homoseksuele geaardheid ontdekt. Rest Hans, maar ja, dat is een sukkel. Als ie wat te bieden heeft mag hij terugkomen. Fientje heeft één doel in het leven: uit de frietlucht raken. Als ze uiteindelijk de mogelijkheid krijgt haar toekomst te bepalen wordt die droom bijgesteld tot een cafetaria met een vast dak. Hoezo cynisch?
Andere tijden stelt vast dat de film achteraf knap voorspelde welke ontwikkelingen ons te wachten stonden. In het echte leven zouden de personages nu LPF stemmen, was tien jaar geleden de conclusie. Vul daarvoor nu PVV in en de stelling is weer actueel.
Spetters overtuigt nog altijd als een statement tegen het establishment. De agressie en de buitengewoon ongezellige seks zijn zo grotesk dat ze op de lachspieren werken, maar de belevingswereld van jongeren wordt treffend neergezet. Een film als Wilde Mossels is duidelijk geïnspireerd door Spetters, en hetzelfde kan gezegd worden voor de uitspattingen van jongeren in vakantiegebieden als televisie-entertainment. Nu alledaags, toen shockerend.
De restauratie van de oorspronkelijke versie van de film, inclusief de fragmenten die voor televisie weggesneden werden, heeft geleid tot een blu-ray die er prima uitziet. De beeldkwaliteit maakt dat de film er weer fris, als nieuw uitziet. Dat kan niet gezegd worden van het geluid, dat in haar blikkerigheid de beperkingen van het bronmateriaal niet kan verbergen. Zeer terecht dat deze sterke film alsnog de erkenning krijgt die hij verdient.
Aanvullende informatie:
Nederland, 1980
Speelduur: 122 minuten
Regie: Paul Verhoeven
Productie: Joop van den Ende
Scenario: Gerard Soeteman
Met: Hans van Tongeren, Renée Soutendijk, Toon Agterberg, Maarten Spanjer, Marianne Boyer, Jeroen Krabbé, Rutger Hauer
Muziek: Ton Scherpenzeel
Montage: Ine Schenkkan
Camera: Jost Vacano
Beeld: HD 1080, 24p, 1,78:1
Geluid: DTS HD Master 1.0
Uitgave: Lumière / Eye
