Soulution heeft recent de 717 eindversterker geïntroduceerd. Een ontwerp dat van de grond af aan beschikt over volledig nieuwe technieken en schakelingen. De onzekerheid over de handelstarieven en de enorme prijsstelling van sommige Amerikaanse producten maken dat importeurs vaker kijken naar Europese en ook Aziatische hifi-fabrikanten. Robert Auer bouwt in Duitsland luidsprekers die een echte live-ervaring moeten presenteren. Zowel de bouwkwaliteit als het geluid scoren heel hoog. Het is een alternatief voor de enorme hoeveelheid vloerstaanders en monitoren die de industrie elk jaar weer in vernieuwde versies de markt op smijt. Tijdens de afgelopen maanden leidde uw recensent het leven van een zomersnob. Uiteraard binnen de grenzen van de high-end, door de beschikbaarheid van uitzonderlijke producten en systemen.
Het is wellicht een gemeenschappelijke ervaring dat veel audiosystemen, die je beluistert bij dealers, tijdens shows en bij audiofielen thuis, niet heel optimaal presteren. Hoe duurder een systeem hoe minder het vaak voldoet aan wat je voor het prijskaartje mag verwachten, maar ook betaalbare setups voldoen niet altijd aan redelijke eisen. Vaak teleurstellend als je gaat luisteren en vervolgens als een depressieve poedel maar weer de aftocht blaast. De drie belangrijkste oorzaken liggen bij de akoestiek, de plaatsing en de match tussen de componenten. Je krijgt altijd wel geluid, maar de bedoeling is dat je een set bouwt die uitzonderlijk is, wenkbrauwen doet fronsen en een stukje magie presenteert. Dat is ook mogelijk met een setje van 5000 euro.
Audiosystemen bouwen is een vak en in ons land is er een handjevol met personen die dat echt beheersen. In de Verenigde Staten kun je iemand inhuren om jouw set tijdens een show perfect te laten presteren. Dat is ook in ons land geen slecht idee voor shows en winkelpresentaties. Bij het publiek krijg je maar één kans.
Recent maakte ondergetekende kennis met enkele nieuwe producten. De Soulution 717 eindversterker en een drietal luidsprekers van Auer Acoustics uit Duitsland. De verschillende luidsprekers werden in een tweetal opgebouwde sets beluisterd en in de grootste set werd de 717 ingezet als eindversterker. Het was verrassend om te constateren dat beide sets gewoon zeer goed presteerden. Je kunt dan opmerken dat het nog beter kan.
Dat is echt het eerste dat je altijd hoort als je ergens gaat luisteren. De meesten weten doorgaans niet wat er dan beter kan en het is eigenlijk een vreemde uitspraak. Vooral stereo-weergave met een systeem is volledig kunstmatig. Als je met veel kennis en ervaring bezig gaat, kun je een beetje in de buurt komen van hoe muziek zich in werkelijkheid manifesteert. Je kunt altijd iets verzinnen dat anders klinkt. Professionals kunnen iets doen dat een verbetering biedt. Veel hifi-systemen komen niet dichtbij realistische weergave.
Dat het beter kan is dus feitelijk een overbodige mededeling. Aan zelfs de meest perfecte systemen die uw auteur ooit heeft beluisterd valt nog wel iets te verbeteren. De kunst is om tevreden te zijn met wat je hebt bereikt. Een systeem te hebben dat in de basis geen enorme fouten maakt en waar je met veel plezier naar muziek mee kunt luisteren. Niet blijven jagen op die stip aan een verre horizon en daar absurde bedragen aan stuk te smijten.
Misschien dat we over twintig jaar technieken hebben om het perfecte holografische geluid in de huiskamer te hebben. Dat kan absoluut als je individuele luchtmoleculen kunt programmeren. Dat werkt heel simpel. Je maakt een opname van een dynamische 3D-map van hoe luchtmoleculen zich gedragen tijdens een live-concert. Dat breng je over op de luchtmoleculen in je huiskamer, die ieder een IP-adres hebben. Wel de ramen dichthouden natuurlijk. Daartussen ligt overigens nog een stukje problematiek dat ondergetekende nog aan het uitwerken is.
Soulution
De nieuwe 717 eindversterker kent flinke afmetingen (480 × 350 × 505 mm) en vraagt dus enige ruimte in het audiorack. Het gewicht valt mee (50kg) en dat komt omdat er een geschakelde voeding aan boord is. De rechtlijnigen van geest zullen nu in hun primaire allergische mode vallen want een switched power supply in audio-apparatuur vraagt natuurlijk om hel en verdoemenis. Jammer, want het idee is al heel oud. De Sony TA-N88 was in 1976 een van de eerste eindversterkers met een PLPS (Pulse Locked Power Supply) en zelfs een PWM (Pulse Width Modulation) uitgangstrap. Het ding kinkt absoluut geweldig. Ook de TA-N86 had een PLPS, maar met een klasse A en B uitgangstrap. Mede door de geschakelde voeding een superieur klinkende versterker. Het technische principe is dus minder belangrijk, maar het gaat erom hoe je het ontwerpt en bouwt. Spermot is het moederbedrijf van Soulution. Ze bouwen motoren, maar ook de elektronische aansturing daarvan. Het is niet onwaarschijnlijk dat Spermot ervaring heeft met schakelende elektronica en power supplies.
De 717 is een doorontwikkeling van de 710 uit 2005 en de 711. Soulution geeft aan dat de 717 een volledig nieuw ontwerp is, na twintig jaar, gebaseerd op heel nieuwe schakelingen en technieken. Sommige daarvan zijn in een basale versie al aanwezig in de 711 (+ versie) en 701+. Het eindresultaat ontstaat vanuit de optelsom van die vernieuwingen. Dan gaat het om onder andere de vier schakelende voedingen met ieder een zeer lage uitgangsimpedantie. De zich daarachter bevindende regulatoren hebben een zeer laag ruiscijfer. De fase-response is zeer belangrijk. Fouten kunnen tot aanzienlijke vervorming leiden. De hoge bandbreedte (tot 2MHz) van de 717 maakt dat de fasevervorming in de audioband extreem laag is. In de 717 is alles dan ook verder door-ontwikkeld. De circuitboards komen uit China, maar de afzonderlijke onderdelen komen vanuit de hele wereld.
Als het product aan de meetcijfers voldoet wordt er geluisterd. Soulution gaf aan dat de meting in sommige gebieden veel beter was, maar in andere slechter. Toch klonk de versterker veel beter. De vraag is hoe dat kan. Het kostte zes maanden om dat uit te zoeken. Welke designparameter maakt dat het geluid goed is en de meting slecht? Uiteindelijk had het te maken met de fase. Heel kort door de bocht heb je een signaal met een hoge- en een lage frequentie. Zie dat als een soort structuur. Dat signaal gaat dan door de elektronica en aan het einde daarvan moet die structuur hetzelfde zijn. Dat gebeurt helaas niet. De fase van de hoge tonen wordt op een andere manier veranderd dan de fase van de lage tonen. Je krijgt dan een tijdverschil. Lage tonen komen dan bijvoorbeeld eerder aan dan hoge tonen. Het geluid is dan slechter. Alles moet dus coherent in de tijd blijven.
De verdere specificaties van de 717 zijn te vinden op de Zwitserse website. Het vermogen dat de 717 kan ontwikkelen in een 8ohm-belasting is 2 x 150 Watt en 2x300Watt in 4ohm. Opmerkelijk is de maximale stroom van 400A gedurende een korte tijd. Voor de veiligheid wordt deze begrenst op 32A. Dat is vriendelijk naar je luidsprekerkabels toe van 14.000 euro per meter. Bij de niet begrensde maximale stroom zijn die kabels, bij een klap op de bassdrum, binnen eentiende seconde volledig verdampt.
Zulke cijfers zijn leuk voor de marketing, maar zeggen eigenlijk veel meer over de kwaliteit van het ontwerp dan over de praktische bruikbaarheid. Het wil gewoon zeggen dat als de versterker eens een beetje stroom moet leveren, dat probleemloos gaat zonder dat de boel uitfikt of dat er ontoelaatbare vervorming ontstaat. Zo'n versterker kan vrijwel alle luidsprekers zonder problemen aansturen. 400 pk in je auto is ook fijn om af en toe zo'n blaaskaak met een minderwaardigheidscomplex in z'n hemd te zetten.
Auer Acoustics
We kennen allemaal de obligate vloerstaander en monitor. Soms stevig gebouwd, in de hogere prijsklassen misschien van aluminium of composietmateriaal. Veel exemplaren kennen hout voor de behuizing. Flinterdun, want dan zijn resonanties zeer snel uitgedoofd, of dik en zwaar, want dan kan er niets resoneren. Iedere fabrikant heeft een verhaal en daarmee natuurlijk de veronderstelde beste oplossing. Auer Acoustics bouwt ook vloerstaanders en een tweetal monitoren. Er zijn verschillen tussen de luidsprekers van al die bekende merken en hoe de insteek van Auer is. Er is geen fancy vormgeving met allerlei wilde ornamentatie van verschillende materialen en kleurcombinaties. Er is gewoon sprake van een standaard no nonsense rechthoekige behuizing. Het Bauhaus-principe ten voeten uit en ongeschikt als je je buren stinkend jaloers wil maken. Toch heeft die uiterst simpele vormgeving iets dat enorm cool, chique, elegant, stylish en rustgevend is. Mede door de fraaie lakafwerkingen, beschikbaar in elke kleur, in hoogglans en ook houtfineren, zijn deze luidsprekers een sober designstatement, juist omdat veel andere fabrikanten niet meer weten hoe gek ze moeten doen om op te vallen.
Daarnaast is sprake van Deutsche Gründlichkeit. De behuizing is van Tankwood (Panzerholz). Dat is natuurlijk hout dat onder zeer hoge druk samengeperst wordt tot een zeer dicht en homogeen plaatmateriaal. Dit materiaal heeft de gewenste eigenschappen om de resonanties onder controle te krijgen en speelt, aldus Auer, een rol in het krijgen van een natuurlijk klinkend en levendig geluid met een zeer goede laagweergave.
De Auers zijn gesloten systemen. De laagweergave is mede daardoor zeer goed. Het gebruik van Tankwood maakt dat de 'kloptest' lijkt op het tikken tegen een betonnen muur en dat de luidsprekers behoorlijk aan het gewicht zijn. Voor de rest zijn ook topmaterialen toegepast, zoals kabels die gedeeltelijk uit zilver zijn samengesteld van Van den Hul en WBT NextGen Ag silver terminals. Let op dat sommige afwerkingen, Bi Amping WBT Silber SBT 0703-AG chassisdelen, Mundorf SESGO Silber-Gold-Öl Capazitors en diamond tweeters een meerprijs vragen.
Voetjes
Elke luidspreker staat op vijf tweedelige voeten die afkomstig zijn van finite elemente. De voeten bestaan uit twee delen van roestvrij staal of koper met daartussen drie keramische kogels. Deze CERA-techniek zorgt voor een snelle afvoer van resonanties en ook voor demping. Dat laatste vergt enige uitleg en gaat over best complexe materie. Luidsprekers worden vaak op kegels of spikes geplaatst. Dat was oorspronkelijk bedoeld om een luidspreker stabiel op een vloer met tapijt te plaatsen en ervoor te zorgen dat een luidspreker niet kan bewegen. Alle resonanties gaan simpelweg in beide richtingen gewoon door spikes en kegels heen en kaatsen zelfs terug vanuit de vloer de luidspreker in. Spikes en kegels staan ook zelf nog te resoneren, dat is onvoorspelbaar gedrag en die vibraties gaan ook weer de luidspreker in. Wat je eigenlijk wilt is dat resonanties gedempt worden.
Dat gebeurt door het pad, dat de resonanties volgen, te onderbreken. Finite elemente claimt dat de CERA-techniek zowel resonanties afvoert (door die keramische kogels) als dempt (door de keuze van materialen). Volgens hun de juiste balans tussen afvoeren en dempen. Drie van de vijf 'voeten' maken echt contact met de vloer. De andere twee maken geen contact maar zorgen ervoor dat de luidspreker niet om kan vallen.
Om de splinternieuwe 717 te leren kennen is deze eerst aangesloten op Rockport Lynx luidsprekers. Voor digitaal is het hele Ideon pakket (Absolute DAC, Absolute Stream, Absolute Time, Alpha Wave LAN optimizer en Alpha Wave USB isolator) aanwezig. Daarnaast de Soulution 727. Er is even geluisterd naar streaming en vervolgens naar cd's. Het Sony loopwerk en de converter zijn geen consumentenapparaten. Alleen bedoeld en indertijd beschikbaar voor de professionele markt. De gekozen cd's bieden perfecte opnames die op een goed systeem zonder problemen klinken. Het zijn wel killer cd's. Als er issues zijn met een systeem gaat het snoeihard fout.
Luisteren
De Lynx-set klinkt zeer goed. Opvallend is de zeer goede balans tussen de frequentiegebieden en de homogeniteit en coherentie van het geluid. Het laag kan heel diep gaan en heeft een enorme definitie. Het laag en het hele systeem kan enorm dynamisch uithalen met autoriteit en ook rust. Er is een enorme rijkdom van klank en een heel klein beetje grondwarmte. Een audiofiel zou wellicht spreken over een 'muzikaal' systeem. Dat kun je niet met die term aangeven, maar het is aangenaam om naar deze set te luisteren.
Luister naar de waanzinnige en rijk klinkende dubbelgrepen op viool van Kerson Leong in Bruch's vioolconcert of naar de Strad van Janine Jansen in Ravel's Tzigane. Een opname die razendsnel ontspoort op veel systemen en dan klinkt als een cirkelzaag is het Violin Concerto in C-major, gespeeld door Infermi D'Amore op 'Lost In Venice'. Met de Lynx en de 717 klinkt het super. De vraag is waar het vleugje warmte vandaan komt. Hoort dat bij de 717? Zowel de Soulution versterkers als de Rockport luidsprekers staan bekend om de enigszins rijke(re) klank. Je hebt geen 'dun' geluid, zoals sommige systemen presenteren. Ze zijn in staat om de natuurlijke kleur uit de opname beter te vertalen naar de luisteraar. Er is met de 717 ook niets waarneembaar dat duidt op veronderstelde issues met geschakelde voedingen. Als positief effect misschien de enorme drive waarmee de versterker instant uit kan halen in dynamische passages.
Vervolgens werd de 717 aangesloten op de Auer Acoustics Versura V0. Dat is een kleine tweeweg-monitor op een statief. Het laag gaat tot 35Hz (-3dB), maar dat lijkt een optimistische waarde, gezien het -3dB-punt voor de veel grotere V2. In ieder geval is het aanwezige laag genoeg voor de meeste muziek, verloopt lineair en heeft een enorme kwaliteit. Dat is een voordeel van gesloten systemen. Iemand die kleine luidsprekers wenst kan uiteraard combineren met een subwoofer. Wat meteen opvalt is de enorme ruimtelijkheid die deze monitoren presenteren, de voortreffelijke focussering en de neutraliteit. De Auer Acoustic luidsprekers zijn van nature iets neutraler dan de Lynx. Toch neem je nog de gloedvolle weergave van de Soulution 717 waar.
In de andere luisterruimte staat een set rondom de Soulution 331 versterker en de Auer Acoustics Versura V2. Weet niet of V2 een handige aanduiding is voor een Duits product, maar het is een zwaargewicht van 65 kg en een hoogte van 119cm. Het is een drieweg met vier drivers en een gesloten systeem. Het -3dB-punt voor het laag ligt bij 35hz en het rendement bedraagt 89dB. Ook hier dat opvallende minimalisme in de vormgeving. De hele set klinkt extreem neutraal. Dat geldt voor de luidsprekers, de Soulution 331, het cd-frontend en een setje meegenomen interlinks. Neutraal is iets heel anders dan koel, dun en uitgebeten.
De Auer Acoustics luidsprekers tonen geen enkele vorm van effectbejag om de consument te verleiden in de 'wall of terror' (Twintig luidsprekers op een rijtje met schakelkastje. Komt in het wild voor bij sommige hifi-winkels). Ook geen poortje dat bij bepaalde frequenties staat te pompen. Wat er wel is, is die fenomenale doorgifte van klank en homogeniteit. Luister maar naar Benny Anderson die Chess speelt op de Fazioli Grand Piano F212. Een vleugel goed weergeven is voor veel systemen lastig. Het is ook een van de weinige systemen waar het Cantate Domino Canticum Novum (Psalm 95) van Arvo Pärt nou een keer goed klinkt. Staat op een draak van een CD waar je veel systemen mee onderuit kunt halen.
Epiloog
Eerst de retorische vraag of het misschien allemaal nog beter kan. Het antwoord is altijd 'ja'. Welk systeem je ook hebt, je kunt altijd iets doen om een bepaalde eigenschap iets beter te krijgen. Misschien je luisterruimte volledig verbouwen richting betere akoestiek. Met de sets die in het kader van deze review beluisterd zijn kun je heel goed samenleven. Er valt weinig meer te wensen en deze sets maken geen fouten. Dat klinkt allemaal als een understatement, maar die sets zijn echt heel erg goed. Uw reviewer weet nog wel een paar trucs om het geluid nog iets meer 3D te maken, maar dat zijn ook keuzes die iets vragen met betrekking tot de inrichting van uw appartement.
Op dit niveau naar muziek luisteren doet iets met je brein. De Soulution 717 biedt een zeer aantrekkelijk, innemend en relaxed geluidsbeeld met een streepje warmte. Heeft iets weg van wat zo neutraal mogelijke buizenversterkers van topkwaliteit doen. Tegelijkertijd met een enorme drive, snelheid, ruimte, rust en dynamiek.
De Soulution 717 maakt echt muziek en biedt een enorm inzicht in de opname. Het eindresultaat dat een set biedt is altijd afhankelijk van meerdere factoren. In de gebruikte configuraties speelde de 331/V2-set net even neutraler en, in de beleving van uw recensent, meer in de richting van wat je op heel goede studiomonitoren hoort. De 717/Lynx-set heeft iets meer 'bloom', rijkdom van klank en warmte. Een enorm fijne set om naar muziek te luisteren. Uiteindelijk een keuze tussen een wat analytischer geluid of iets diepere beleving van muzikaliteit. Auer Acoustics komt met een reeks no nonsense luidsprekers in een traditionele vormgeving en een sublieme bouwkwaliteit. Het geluidsbeeld is strikt neutraal, heel eerlijk, in balans, coherent, dynamisch, ruimtelijk en met een zeer fraai en lineair aflopend laag. Je wordt meteen geconfronteerd met de essentie van de opname. De luidsprekers hebben een Bauhaus-achtige designwaarde. Dat geeft rust in een wereld met soms schreeuwend en onrustig vormgegeven hifi-apparatuur, waar je tegenwoordig ook vaak aan ziet waar is bezuinigd op kwaliteit.
