In de zomer zijn de luisterruimtes leeg. Tijd om te stofzuigen, te schilderen, de vloer in de was te zetten en alle overgebleven apparatuur op Marktplaats te zetten of te hopen dat de importeur die eindelijk op komt halen. Toch was er een verrassende uitzondering. Na een lange wachttijd arriveerden hier de Guru 28 luidsprekers en de Baby Reference V2 Pre Amplifier van Music First Audio. Was er hier toch nog enige muziek te beluisteren.
Guru 28
In de luisterruimte staan de Guru 28 luidsprekers. Een degelijk gebouwd product, maar in een no nonsense sobere Skandinavische uitvoering. Deze Guru’s zijn niet de bling bling eyecatchers waarmee het ego van de bezoekers wordt gefrustreerd. Geen gouden voetjes en zeven laklagen. Zo’n rustige en elementaire visuele uitvoering kan een verademing zijn. Veel luidsprekers lijken meer op een sterk reflecterend art decoriaans visueel statement. Dat zou juist in volledige tegenfase met de waf kunnen zijn en met een fraai en uitgebalanceerd modern interieur. Je betaalt je trouwens ook blauw aan die vormgeving en die luxe afwerking. De Guru 28 moet het dus bovenal hebben van intrinsieke geluidsmatige kwaliteiten en je weet dat elke cent in het verlengde ligt van dat doel.
Luidsprekers hebben over het algemeen een lange levensduur en dat geldt ook voor veel vintage apparatuur. Hier en daar is uiteraard enige service nodig, maar veel versterkers en draaitafels uit de vijftiger tot tachtiger jaren kunnen honderd jaar mee. De betere vintage spullen hebben een fenomenale constructiekwaliteit en dat is momenteel niet meer betaalbaar. In hifi-land is veel veranderd. Vroeger was geluidsapparatuur relatief best duur. Gezinnen kochten een platenspeler, een radio en (kleuren)televisie en dat was een serieuze investering. Die apparaten werden vaak dertig jaar of langer gebruikt.
Er was veel apparatuur met een hoge kwaliteit. In het archief staat de service-manual van de Dual 1229 platenspeler. Deze is opgebouwd uit 288 onderdelen. Dat is momenteel niet meer betaalbaar. Hifi is, los van de high-end, een mass market product geworden. In de hifi is een soort Action-model ontstaan. Je wilt voor iedere inkomensklasse iets aanbieden. Dat is een keuze, maar dat gaat op de lagere niveaus wel ten koste van de kwaliteit. Vooral bij de levensduur kun je vraagtekens zetten. De kwaliteit van vroeger komt niet meer terug, maar soms voor een zeer hoge investering.
Populariteit van hifi
Toch is het bezit van geluidsapparatuur razend populair. Vrijwel iedereen heeft iets in huis dat muziek kan afspelen. De hang naar kwaliteit, de wens om betaalbare hifi te hebben en nostalgische overwegingen maken dat de vintage markt absoluut booming is. Een flinke concurrent voor de huidige mid-fi markt met snel oplopende prijzen voor de echte vintage high-end apparatuur. Met name sommige klassieke draaitafels en versterkers bieden vaak een enorme kwaliteit. Net als met tweedehands auto’s moet je er ook een beetje verstand van hebben. Er zijn zeker betrouwbare en vakkundige aanbieders en restaurateurs. Maar, de veilingsites kenmerken zich door te hoge prijzen, duistere kwaliteit, niet vakkundig gerestaureerd en vaak gemodificeerde rommel waar je in een grote boog omheen moet lopen. Daar is hier een boek over te schrijven.
Duurzaamheids Guru
De samenleving kent een andere dynamiek dan vroeger. Hifi, de consument en de manier waarop reviews worden geschreven blijven daarbij achter. Duurzaamheid en energiebesparing zijn steeds belangrijker thema’s. Wegwerp hifi zou wellicht weer vervangen kunnen worden door duurzamer producten met een lange serviceable levensduur en er is iets voor te zeggen dat er minder merken en modellen komen.
Ook de lifecycle van producten mag veel langer. Niet elk jaar nieuwe modellen die dan weer ‘veel beter’ zijn. Phono-versterkers bestaan al pakweg tachtig jaar. Als je nu nog als fabrikant komt met een verhaal dat je laatste product aanzienlijk beter is, is de vraag wat je dan die afgelopen tachtig jaar hebt gemist. Aan de kant van de consument is het ook tijd voor de emancipatie van de audiofiel. Die is enorm geframed door uitgekiende marketing. Fabrikanten kunnen meer gaan sturen op kwaliteit, levensduur en duurzaamheid.
Aan de kant van reviews kunnen er ook stappen worden gemaakt. Bijvoorbeeld door het toevoegen van een duurzaamheidslabel. Een ander verschijnsel is dat er steeds meer apparatuur komt die de gebruiker 24/7 in de gaten houdt. Denk aan een smartTV. De mensheid is diep gezonken. Wellicht ruimte voor een privacylabel in een review? De Guru 28 is een duurzaam product. Met een prestatieniveau dat niet snel achterhaald gaat worden. Ook roept de fabrikant niet dat ze ‘the best and the greatest’ zijn.
Hoe bouw je een topklasse systeem?
Velen streven gelukkig nog naar topklasse weergave. Zo’n systeem dat je helemaal inpakt en waar je een verbluffende en betrokken live-sound van mag verwachten. Dat los je niet per definitie op door met (meer) geld te gaan smijten. Zo simpel is het helaas niet. Het vergt best veel kennis en ervaring om uit kostbare componenten iets te bouwen dat de investering waard is. De betere hifi-winkels kunnen op elk prijsniveau de best presterende set samenstellen. Er wordt vaak gezegd dat het optimum ergens rond de 30K ligt. Het wordt dan kostbaar om nog verder te verbeteren. Maar, als je er echt verstand van hebt, zoals sommige winkels, dan kun je vanaf 4K ook iets bouwen dat uitermate verrassend presteert. Dat is waar de Guru 28 in beeld komt. Deze luidsprekers vormen een basis om hele mooie systemen te kunnen bouwen.
Basis Guru
Het begint altijd met de keuze van componenten die al een bepaalde kwaliteit hebben. Dat wil niet zeggen dat ze alles doen, maar wat er dan wel is, is ook nagenoeg zonder fouten of problemen en soms zelfs uitzonderlijk. Dat kan soms echt met een luidsprekersetje van 300 euro. De kunst is om zulke componenten te spotten.
Om maar even bij luidsprekers te blijven, hebben de nieuwe Guru 28 luidsprekers die status. De meeste audiofielen zullen inmiddels begrijpen dat je het meeste geld moet stoppen in luidsprekers. Deze Guru’s hebben best een prijsje, maar in het licht van wat veel audiofielen voor een geld wegsmijten aan spullen die weinig toegevoegde waarde hebben, praat je hier over een bereikbaar bedrag.
Magic Guru
Met deze Guru’s als basis kun je dan gaan toveren. Er is hier in luisterruimte 5 wel een keihard vaststaand doel. Er moet een realistisch live-like geluid staan dat uitermate aantrekkelijk en uitnodigend is om naar te luisteren. Je moet als een magneet naar het geluidsbeeld worden getrokken. Wel, de ervaring heeft inmiddels geleerd dat deze luidsprekers de potentie hebben om dat voor elkaar te krijgen. Dan zal het ook duidelijk zijn dat er altijd nog iets te wensen blijft. Het ultieme audiosysteem bestaat niet. Of je moet bezig gaan met een full blown multichannel Steinway-Lyngdorf LS-opzet. Dan nader je zowel de realiteit in hoge mate, alsmede een lege bankrekening. Met betrekking tot die Guru’s is het dan nog even zoeken naar een versterker die goed matcht, geschikte kabeltjes die geen storing op de lijn zetten en nog wat andere factoren die enige aandacht behoeven. Laat je adviseren door een vaardige hifi-winkel. Ga vooral niet zelf knutselen. Je gaat toch ook niet zelf voor tandarts spelen of aan je auto rommelen?
Eerdere ervaringen
Luidsprekers van Guru zijn hier eerder in de luisterruimte geweest. De kleine Q10 maakte in die tijd een uitermate goede indruk. Dat is niet helemaal verbazingwekkend. Deze luidsprekers zijn ontwikkeld door professionals met studio-ervaring. Die hebben een heel andere focus dan wanneer producten voor de consumentenmarkt worden gemaakt. De fabriek is in Stockholm en vrijwel alle onderdelen worden in eigen huis gemaakt.
De 28 luidsprekers hebben compacte afmetingen (75cm hoog), zijn makkelijk plaatsbaar en makkelijk aanstuurbaar. Het frequentiebereik van 30Hz tot 30kHz is uitzonderlijk. De beide woofers zijn op het achterpaneel en werken in een Helmholtz configuratie. Als je een sweep draait uit een signaalgenerator, dan merk je wanneer de woofers stoppen en de poort het signaal overneemt. In-room gaat het laag werkelijk putdiep.
De gevoeligheid is 87dB en de belastbaarheid is met maximaal 300Watt zeer hoog. Niet dat je zulke vermogens zal doen ontwikkelen, maar het zegt eigenlijk eerder dat deze luidsprekers niet snel in de vervorming zullen gaan tijdens dynamiek-pieken en als je iets harder speelt. Een luidspreker waar de maximale belastbaarheid 50 Watt bedraagt, zal eerder in de problemen komen als er eens een fikse uithaal in de muziek is. De versterker zal dan bijvoorbeeld een piek uitsturen waarbij kortstondig 70Watt vermogen wordt ontwikkeld. De luidspreker zit dan vaak al in de vervorming.
Openbaring van de Guru
Wel, zonder advies van een winkel zijn hier een paar verschillende setjes gebouwd rondom deze Guru 28 luidsprekers. Dat gaat in ieder geval niet volgens het model dat er prijstechnisch een zekere verhouding moet zijn tussen wat alle componenten kosten. Er is werkelijk geen enkel rationeel argument te bedenken om zoiets te onderbouwen. Je moet namelijk sturen op het einddoel. Dat is een gewenste performance.
Als je dat doel bereikt met luidsprekers van 400 euro en een versterker van 80K dan is het goed. Het is ook goed als je dat doel bereikt met luidsprekers van 8000 euro en een versterker van 500 euro. Dat heeft simpelweg te maken met dat de relatie tussen prijs en kwaliteit in de hifi erg moeizaam is.
Maar, hoe presteert deze luidspreker dan? Wel, super neutraal, lineair, perfect in balans en dynamisch. Het niveau van detaillering is onwaarschijnlijk goed. Het hoog kent niet dat softe karakter dat sommige luidsprekers presenteren. Het is gewoon het hoog zoals je ervaart met live muziek. Het laag is krachtig, voortreffelijk gedefinieerd en gaat onwaarschijnlijk diep.
Het is of er een veel groter systeem speelt. De stage is spectaculair en 3D. Afhankelijk van de opname kan er geluid klinken dat links en rechts ver buiten de luidsprekers reikt. Maar het mooiste is misschien dat enorme open en transparante geluidsbeeld. Deze luidsprekers nemen je mee en nodigen je uit. Je blijft luisteren. Het is razend spannend om op zo’n manier naar muziek te luisteren. Aan de andere kant hebben deze 75cm hoge Guru’s iets minder de rust, autoriteit en interieur-slopende power van grote systemen. Wat dat betreft gaat er echt niets boven echt grote luidsprekers. Maar, in alle redelijkheid kom je weinig tekort met deze luidsprekers.
Schoonheids Guru
Op de een of andere manier kan het geluidsbeeld van deze luidsprekers erg schoon zijn. Kennelijk is de vervorming van de drivers en filters erg laag. Afgelopen zomer logeerde hier een muziekserver en dac die onderling communiceren via een heel nieuw netwerkprotocol. De opvallende eigenschappen van dit combo zijn vooral de enorme schoonheid en de sublieme detaillering waarmee digitaal ten gehore wordt gebracht. De kracht van de Guru’s is dat ze die eigenschappen volledig voor het voetlicht brengen. Het was ongelooflijk gaaf om de gespeelde muziek op deze manier en op zo’n niveau te horen. Dat betekent ook dat deze luidsprekers in hoge mate mee kunnen groeien met betere bronnen en betere versterkers.
Passieve voorversterker
De importeur van Guru bracht ook de Baby Reference V2 Pre Amplifier mee van Music First Audio. Een passieve voorversterker, gebaseerd op transformatortechniek. Het is niet nodig om de hele techniek achter passieve voorversterkers hier te herhalen. Die is zeer uitgebreid beschreven in het artikel over de Townshend Allegri Reference en daar is niets meer aan toe te voegen. De Townshend schakelt de verschillende trafowikkelingen, waarmee dus de verzwakking in stappen kan worden geregeld, met een groot aantal relais gestuurd door een microprocessor. De Baby Reference schakelt die wikkelingen met een ELMA 31-posities switch (2dB-stappen tot maximaal 54dB verzwakking). De transformator is de RX63 uit 2015.
Er is geen enkele voorversterker die minder vervorming heeft, minder ruis en neutraler klinkt dan een passief exemplaar. Je kunt zelf zo’n voorversterker bouwen met behulp van een stappenschakelaar met weerstanden of met een potentiometer. Met deze beide technieken moet je een beetje oppassen dat de in- en uitgangsimpedantie van zo’n oplossing compatibel is met de aan te sluiten bron en de eindversterker waar het signaal uit zo’n passieve regelaar terecht komt.
Weerstanden kunnen ook ruis introduceren. Met een transformatorregelaar speelt dit issue geen rol meer. Een passieve voorversterker hoort geen invloed te hebben op het dynamische gedrag van het signaal. De dynamiek en kracht die je krijgt, zijn feitelijk eigenschappen die aanwezig zijn in het aangeboden signaal. Je krijgt dus niet een stukje extra dynamiek en kracht vanuit zo’n passieve regelaar.
Heritage
Stevens & Billington Ltd. bestaat al sinds 1963, maar een van de oprichters (A.R.Billington) was al actief voor Decca in 1949. De Music First Audio naam werd geïntroduceerd in 2002. Het bedrijf heeft altijd gespecialiseerde trafo’s en andere draadgewonden componenten ontworpen voor de industrie, de pro audio, de broadcast-wereld en de hifi. Denk bijvoorbeeld aan mc step up trafo’s.
Het mooie van de Baby Reference is dat je zowel asymmetrisch (rca/cinch) als balanced (xlr) naar binnen en naar buiten kan en dat die signalen intern ook omgezet worden. Dus bijvoorbeeld balanced in en unbalanced uit of vice versa. De Baby Reference heeft 6 selecteerbare ingangen, waarvan twee stuks balanced.
Er zijn twee uitgangen (xlr en cinch). Twee groundlift-schakelaars op het achterpaneel kunnen brom-problemen wegnemen. In een audiosysteem met een bepaalde configuratie kan eventueel brom ontstaan als gevolg van aardlussen.
Opbouw
De Baby Reference heeft dienst gedaan in diverse, tijdens de zomer, opgebouwde systemen. Eerst even casual listening, maar daarna is een wat ambitieuzer systeem opgebouwd in luisterruimte 2. Niet alleen voor die Baby Reference, maar ook om wat nieuwe digitale componenten te kunnen beluisteren. Het was de laatste actie net voor de hittegolf, want de binnentemperaturen werden net iets te hoog om de natuurlijke koeling van audio-apparatuur vlot te doen verlopen.
Het opgebouwde en wat grotere systeem klinkt heel natuurlijk, ruimtelijk en hoewel gewoon neutraal, geeft het de tonaliteit van stemmen en instrumenten ongekend goed weer. Het is dus niet gebouwd om spektakel te veroorzaken, maar om muziek zo echt en natuurlijk mogelijk voor het voetlicht te brengen. Het is dus geen hifi-systeem. Om te checken of alles op orde is werd er eerst geluisterd met een van de beschikbare voorversterkers uit het magazijn. Dus tien kilometer fietsen naar en vanaf om het ding in de luisterruimte te krijgen. De vraag is dan uiteindelijk hoe de Baby Reference zich gedraagt in vergelijking met die actieve voorversterker.
Resultaat
De actieve voorversterker heeft een uitermate neutraal karakter, maar geeft wel de rijke tonaliteit uit een opname weer. De Baby Reference is nog net een streepje neutraler. De frequentiecurve is simpelweg een rechte lijn. In de kleinere systemen waarmee geluisterd is, valt het neutrale karakter van de Baby Reference sneller op. Je hoort meteen dat er een stukje kleuring weg is. Wie een beetje ervaring heeft met live muziek zal direct herkennen dat een systeem dan natuurlijker gaat klinken en dat het typische hifi-karakter van sommige systemen, met sissend hoog, opgeschroefd midden en bonkend laag, kwijt is. Voorzover dat karakter natuurlijk niet door de luidsprekers wordt veroorzaakt. De grootste afwijking van een neutraal en natuurlijk geluidsbeeld wordt veroorzaakt door luidsprekers en kabels. Elektronica, inclusief digitale bronnen, is doorgaans veel neutraler. Maar, met een passieve voorversterker is er best nog iets te halen.
Het geluid is dus minder spectaculair, maar veel echter en in de buurt van ‘the real thing’. Hoewel in dat opzicht het verschil dat de Baby Reference maakt in het grotere systeem kleiner is ten opzichte van de daar aanwezige actieve voorversterker. Maar het grotere systeem is standaard al veel neutraler en klinkt natuurlijker.
Qsound?
Van nature ‘klinkt’ een passieve voorversterker die goed is ontworpen (met trafo’s) nooit scherp, harsh of vervormend. De dynamiek die waarneembaar is, is de dynamiek zoals die door de bron wordt aangeleverd. Er is hier geen ervaring dat de dynamiek door de Baby Reference wordt verminderd. Er wordt ook geen afbreuk gedaan aan de enorme detaillering die het systeem laat horen. Wat wel opvalt tijdens het inschakelen van de Baby Reference in het grotere systeem, is dat er bijzondere dingen gebeuren met de soundstage. De breedte van de stage is enorm en het geluid staat ook meters buiten de luidsprekers. Bij een aantal opnames vouwt het geluid zich links en rechts om je heen. Het bekende Songbird van Eva Cassidy begint met een soort tikjes op een vrij klein percussie-instrument. Die tikjes staan dan gewoon pal rechts en links van de luisterpositie.
Songbird is absoluut geen Qsound opname, maar het lijkt er wel op. Het is in ieder geval fascinerend om te beleven. Niet alleen kan het geluid bij sommige opnames zich om je heen vouwen, maar het kan ook als een soort akoestische bel helemaal naar voren komen. Als luisteraar word je dan als het ware onderdeel van de opname-akoestiek. Een soort immersive sound. Heel bijzonder dat die Baby Reference dat kan veroorzaken.
Epiloog
De Guru 28 is een bijzondere luidspreker. Wat blijft hangen is dat enorme open, loepzuivere, transparante, uitnodigende en gedetailleerde geluidsbeeld. Met een onwaarschijnlijk diepe laagweergave.
De Music First Audio Baby Reference passieve voorversterker is een superieur gebouwd apparaat. Enorm duurzaam met een lange lifecycle. Hoort bij de meest transparante en neutrale voorversterkers die u ooit zult horen. Dat is even wennen. Het afstand nemen van kleuring en vervorming in hifi-systemen is een volgende stap binnen het moeizame en vaak beklagenswaardige levenspad van de audiofiel. Maar zowel de Guru als deze Baby Reference kunnen nieuwe verlichtende en wellicht spirituele ervaringen brengen.
Guru 28
4.400 euro per set | heareverything.nl
