Denkend aan Noorwegen springen een paar audiofabrikanten in gedachten, zoals Electrocompaniet, Hegel, driverfabrikant SEAS en -meer bekend van vroeger- het merk Tandberg. Vanaf nu mag u daar nog iemand aan toevoegen, namelijk luidsprekerfabrikant Ø Audio. Een nog jonge fabrikant, maar met een eigenaar die een lange historie in high end audio kent als winkelier. Op zoek naar een eigen invulling op luidsprekergebied is eigenaar en ontwerper van Ø Audio Sveinung Mala gaan werken met een hoorn voor de hoge tonen en conventionele woofers voor het laag. De resultaten zijn de Icon, de Frigg en de Verdande.
Van importeur ERCT kwam de vraag of we wilden luisteren naar de Icon, wel graag op locatie gezien het niet geringe gewicht van deze Ø Audio luidsprekers. Dus is koers gezet naar AudioTempel in Zwolle waar de luisterruimte ter beschikking werd gesteld.
Ø Audio
ERCT heeft de Ø Audio Icon gekozen na een bezoek aan de High End show in München. Al veel en veel langer op zoek naar een hoornluidspreker werden bij Ø Audio vinkjes gezet bij alle wensen van de importeur.
Eisen zoals: het moet een hoorn zijn, maar niet eentje die gaat “toeteren”; een grote spreiding waardoor er weinig sprake is van een hotspot; de vrijheid voor de muziek die een hoorn kan bieden, de grootsheid, dynamiek en het gemak van weergeven moeten kloppen. En, niet onbelangrijk: ondanks het principe moet het model toch redelijk compact en vriendelijk voor de huiskamer blijven. Waarbij ERCT het eens is met de fabrikant dat de Ø Audio Icon hoornluidspreker ontworpen is met de gedachte dat de luidspreker in klank in balans moet zijn, en zo natuurlijk mogelijk moet kunnen weergeven in een normale woonomgeving.
Ø Audio Icon in detail
Opvallend aan het uiterlijk van de Ø Audio Icon is de asymmetrische opbouw van de behuizing. Geen parallelle wanden betekent minder resonanties en minder staande golven in de kast. Bij het integreren van de hoorn op de baffle is niet uitgaan van een zo groot mogelijke horizontale spreiding, zoals bijna alle hoorns dat doen van Blumenhofer, JBL en Klipsch, maar is gekozen voor een 50 graden verticale spreiding en 60 graden horizontaal.
Dat afstraalgedrag maakt het gemakkelijk om de Ø Audio Icon te plaatsen in een doorsnee huiskamer en minder last te hebben van reflecties van de zijwanden. Door de baffle plaatsing van de hoorn zijn tevens reflecties van vloer en plafond minder aan de orde. Ter ondersteuning van de woofer zijn aan de zijkant twee basreflexpoorten per Icon gemaakt, samen afgestemd op 29-30Hz. De lage tonen zijn enigszins te tunen door de reflexpoorten naar binnen of naar buiten te plaatsen ten opzichte van elkaar. De afmetingen van 1000x360x500mm (HxBxD) laten het inderdaad toe om de Icon in een huiskamer te plaatsen, wel graag met minimaal twee mensen gezien het netto gewicht van 54kg per stuk. Leverbare afwerkingen zijn: walnoot fineer in mat of hoogglans voor 15.900 euro per paar. Anders hoogglans wit of zwart voor 14.900 euro per paar.
Voor wie zich afvraagt waar het gewicht vandaan komt, de baffle is gemaakt van 60mm MDF, de kast van 30mm MDF en alle wanden zijn bekleed met bitumen en daaroverheen vilt. In de behuizing zijn op kritische plaatsen verstevigingen aangebracht. De Ø Audio Icon heeft een hoge impedantie die nergens onder de 8 Ohm zakt (laagste punt op 100Hz), dat gegeven gekoppeld aan een rendement van 93dB maakt hem geschikt voor een grote groep buizenversterkers. De Ø Audio Icon voelt zich echter ook thuis aan een transistorversterker, zelfs aan eentje met veel vermogen. Het scheidingsfilter heeft een kantelpunt op 1100Hz, het punt waar het afstraalgedrag van de woofer en de tweeter gelijk zijn.
Het is een 3e order filter naar de woofer en 4e orde voor de tweeter. Condensatoren en (luchtkern)spoelen worden betrokken bij Jantzen waaronder voor de tweeter een Silver Z-Cap. Het rendement van de compressie driver wordt gereduceerd met een Duelund weerstand. De tweeter wordt met de hoorn ingekocht bij 18 Sound in Italië. Het gaat om een 3-inch compressie driver met een titanium dome waarvan de dome is gecoat om opbreken tegen te gaan. Tweeter en woofer zorgen samen voor een frequentiebereik van 27Hz tot 20kHz, al geeft Ø Audio daarbij geen grenzen op. De 12 inch woofer met zijn grote faseplug wordt ingekocht bij het Amerikaanse bedrijf Acoustic Elegance, dat grotendeels met de hand woofers op specificatie vervaardigt.
Bijzonder aan de AE woofer is wat zij benoemen als “Lambda Motor System”. In het Lambda concept wordt om de poolkern over zijn gehele lengte een koperen huls aangebracht waarmee de fluxwaarde in de luchtspleet omlaag gaat ongeacht de positie van de spreekspoel op dat moment. De koperhuls brengt de inductiewaarde van de spreekspoel ver omlaag wat belangrijk is voor het fasegedrag. Eigenlijk gaat de spreekspoel zich gedragen als een luchtspoel met alle voordelen van dien, terwijl de spoel fysiek niet groter wordt. Het kopermateriaal is bovendien een goede geleider voor afvoer van de opgewekte warmte in de spreekspoel en dat maakt dat de woofer hoger belast mag worden.
Wat staat er nog meer?
Gespeeld is met een Norma Revo IPA-140 geïntegreerde versterker van 2x140 Watt aan 8 Ohm. Een Italiaans product dat verbluffend mooi en volledig dubbelmono is gebouwd. De bronnen waren een Cary Audio DMS-650 streamer/DAC voor het ophalen van muziek vanaf muziekdienst Qobuz en een Norma Revo CDP-1BR CD-speler. Lekker ouderwets weer eens heen en weer lopen met een cd. De drie apparaten staan aangesloten op een Tsakaridis Devices Super Athina power conditioner. Alle gebruikte kabels zijn van het merk Audiomica. Norma, Cary en Audiomica zijn eveneens merken uit het assortiment van ERCT. Bewust is gezocht naar muziek die zijn oorsprong heeft in Noorwegen, dus Noorse zangers, Noorse jazz, Noorse componisten. Dat er uitstapjes zijn gemaakt naar andere landen van herkomst neemt u mij vast niet kwalijk. Tenslotte is Ø Audio Noors, maar gefabriceerd in Polen, is Audiomica Pools, Norma Italiaans, Cary Audio Amerikaans en Tsakaridis Grieks.
Noorse afkomst
Geef de ruimte aan Ane Brun met haar live concert in Stockholm en ervaar hoe dicht de Ø Audio Icon bij een weergave zoals in een zaal kan komen. Gitaar klinkt indrukwekkend groot en aanwezig in Bruns handen. Terwijl haar stem op “Big in Japan” veel kleiner staat afgebeeld. Zoals het behoort te zijn met de stem wat hoger dan de gitaar. Mooi intiem gehouden waardoor de sfeer goed over kan komen, het publiek blijft de gehele track doodstil.
Muziek vloeit mooi door de ruimte en weet de aandacht te grijpen. Terwijl veel systemen deze track opblazen en het live gevoel afdwingen, is de Ø Audio Icon eerder een bescheiden performer die weet hoe je dingen passend houdt. De uitvoering van “True colors” is niet anders, kwetsbaar, tastbaar, adembenemend. Als de track stopt ben ik stil. Even op adem komen voordat ik iets anders dan Ane Brun los ga laten op de weergevers.
Met mijzelf heb ik de afspraak gemaakt met Noorse speakers ook Noorse muziek te spelen, waaronder werk van Kari Bremnes. Haar muziek kenmerkt zich door een transparante klank en heel, heel veel druk in de lage tonen. Zet een basreflex neer met een hoog rendement en een forse woofer, dan weet iedereen gelijk waarover ik praat.
Haar “Øg sa kom resten av livet” is een duidelijk voorbeeld dat waarschijnlijk heel lekker klinkt op een kleine monitor die laag eruit moet persen. Op een hoorn is dat een heel andere zaak. Daar hoor je welke steken de opnametechnicus liet vallen, of dat de mix is gedaan op een monitor die ver van een serieus huiskamersysteem staat. Dat de Ø Audio Icon het midden en hoog nog zo helder uit de donkere klanken kan trekken is knap. Dat het zoveel beter kan klinken merkte ik al toen ik wat nummers van andere artiesten speelde om te wennen aan het systeem en aan de ruimte.
Een grens over
Een grens oversteken, even van Noorwegen naar Zweden voor Silje Nergaard. Haar album “Houses” heeft in tegenstelling tot Bremnes wel een mooie klankbalans waarin plaats is voor een bas, maar ook voor een stem, cello, percussie en piano. Lekkere muziek die de ruimte krijgt en de ruimte neemt door een groot en los gedrapeerd stereobeeld neer te leggen. Daarin instrumenten en geluidjes die zich achteraan bevinden, of uiterst link en rechts. Indien helemaal rechts of links gehouden zijn ze terug te voeren tot de weergevers zelf, anders laat de Icon alles graag loskomen. Een indruk die veel minder wordt als de ogen zijn gesloten. De opgebouwde stage staat redelijk dicht op de luisteraar, muziek komt op je af zonder een grens te overschrijden, het staat nooit pal voor je neus. Het stereobeeld loopt ook verder door naar achteren dan de muur waar de speakers voor staan dat fysiek kan beperken.
De Noorse violiste Marianne Thorsen speelt vioolconcerten van Mozart samen met de Trondheimsolistene. De kunst van het bouwen van een goede hoorn is het naar voren halen van de natuurlijk dynamiek van een orkest, maar met behoud van de natuurlijke klankkleur van de instrumenten. Geen te scherpe viool, geen overdreven blazers, wel het groots neerzetten van het orkest met zijn kracht als de muziek daarom vraagt. De Ø Audio Icon kleurt binnen de kaders, weet zelf kleuring minimaal te houden en instrumenten die soleren een vrije plaats in de ruimte te bieden. Waarbij het orkest een aangesloten eenheid biedt, weggezet dieper in het stereobeeld.
Thorsen is duidelijk de hoofdpersoon in dit verhaal, waarbij andere violen haar ondersteunen en samen weten ze de dynamiek optimaal te benutten. Heel af en toe mis ik wel de zachtheid van een soft dome tweeter, de compressie driver is misschien wel eerlijker en zeker erg open in de weergave. Aan de Norma kan de Icon van heel zacht tot crescendo spelen zonder een krimp te geven. In de zachtste passages van deze concerten van Mozart blijft het gehele systeem loepzuiver spelen, detailrijk en boeiend om naar te luisteren.
Edvard Grieg
Aansluitend speel ik nog steeds vanaf Qobuz via de Cary Audio een voor mij onbekende uitvoering van Peer Gynt Suites gecomponeerd door Edvard Grieg, te beginnen met “Ases dood”. Een mooi werk dat wordt gedragen op de bassen en cello’s. Lage tonen donker gezwollen achter de violen, het verdriet uitbeeldend dat de dood van Ase heeft voortgebracht. Wegglijdend tot onder fluisterniveau. Hoeveel vrolijker en levendiger is “Anitras dans” dat volgt. Nog steeds de donkere achtergrond maar violen veel speelser, de luisteraar uitdagend tot meedansen op de muziek.
Uitgever Naxos heeft er echt alles aan gedaan om dynamiek in de opname te behouden. Dat komt nog eens extra naar voren met “In the hall of the mountain king”. Pauk slagen laten zich ver naar achter plaatsen, het orkest speelt harder en harder, tot het samen met het koor weet te ontploffen. Deze uitvoering met koor en orkest gebruikt stemmen die naar elkaar schreeuwen, hoog links en hoog rechts geplaatst in het stereobeeld waarbij het kippenvel op de armen komt. Dat de Ø Audio Icon hard kan spelen zonder compressie blijkt nu pas echt. Veel harder dan ik dacht komt de muziek de ruimte in, op een volume dat pas opvalt als iemand de luisterruimte binnenstapt. Wie van groot symfonisch werk houdt kan zijn hart ophalen met de Ø Audio Icon.
Het Noorse Hoff Ensemble heeft met “Quiet winter night – An acoustic jazz project” een schitterend album afgeleverd zowel qua muziek als qua opname. Niet voor niets vaker gebruikt in reviews van mijn hand. De Ø Audio Icon weet individuele instrumenten te belichten, terwijl achter de solisten de band een muur van geluid vormt in een aaneengesloten opstelling. Kracht, dynamiek, we wisten het al dat is geen probleem.
Piano, slagwerk en zang evenmin. Wat je de Icon ook voert, hij behoudt zijn karakter en manier van uiten. Want karakterloos kun je hem niet noemen. Vergeleken met “gewone” luidsprekers is het luisteren een andere ervaring met dit merk. Directer, meer naar voren, heeft iets weg van een live concert waar een goede PA staat te draaien. In vergelijk met andere hoorns, waarbij generaliseren een lastige zaak is, is de Icon juist beschaafd. Heeft niet de neiging te bundelen zodat maar één luisterplek de juiste is. Geen toeter-effect, wat de Engelsen zo mooi omschrijven als “cupping hands”. De Ø Audio Icon is een hybride tussen de echte hoorn en de voor velen meer conventionele luidspreker met softdome tweeter en woofer. Gesloten of als basreflex.
Een andere jazz grootheid uit Noorwegen is Tord Gustavsen die onder meer het album “The ground” volspeelde als trio met bas, piano en drums. Op het ECM label dat garant staat voor kwaliteit in de opname waardoor er nu een bas uit de luidspreker komt waarin een melodielijn zit. Inclusief subtiele aanslagen op bekkens aan de zijkanten van het stereobeeld. Piano helder en tot leven gekomen in het midden. Het trio lijkt erg compact, de bas en de piano staan dicht op elkaar, het slagwerk laat even horen hoe groot het stereobeeld eigenlijk is. Tord vormt voor mij tevens de afsluiting van Noorse muziek. De afsluiting van streamen met de Cary Audio speler. Er staat niet voor niets een cd-speler te wachten op de kleine selectie cd’s meegenomen van huis.
Vanaf het zilveren schijfje
Emmanuelle Dauvin laat met het werkelijk schitterde album “Ovni baroque” zowel een orgel als een viool tot leven komen. Nu de Ø Audio Icon niet meer afhankelijk is van de kwaliteit van Qobuz, of elke andere muziekdienst, laat hij zijn ware karakter nog meer horen. Zuivere viool waarin vele accenten naar voren komen, zoals het hout, de snaren, de strijkstok en de wijze van spelen. Terwijl het orgel de natuurlijke akoestiek van de kerk meebrengt. Het kerkje is de Eglise de Guignicourt, het dorp waarin de kerk staat is een stipje op de kaart ten noorden van Reims. Adembenemend mooi gespeeld en met veel liefde voor muziek weergegeven op de Ø Audio Icon.
Alicia Olatuja zingt “No ordinairy love”, strakke bas, bescheiden slagwerk, gave stem, licht tikkende bekkens met langzaam weglopende klank, trompet zangerig tegen de heftige bas, korte tikken op een drum, achtergrondkoor wijd en Alicia strak gepositioneerd. Lori Lieberman met “Hallie”, haar lastige stem, schor, hijgerig, is echt mooi op dit systeem. Geen spoor dat dit een hoorn is behalve vanwege het gemak waarmee deze luidsprekers spelen. Dynamisch als ook het Matangi Quartet mee gaat doen. Zuiver, uitermate goed verstaanbaar, vol met gevoel gezongen en weergegeven. Cd-spelen heeft zijn kracht echt nog niet verloren en zet streaming vaak nog op achterstand, tenzij je daaraan heel veel geld gaat uitgeven.
Gemak van streamen? Ja, maar pas optimaal met eigen hoogwaardige rips, een goed netwerk, een fraaie streamer en dito DAC. De Ø Audio Icon met de Norma apparatuur ervoor maakt dat feilloos duidelijk. Afsluitend Elbow met “Jesus is a Rochdale girl” in een studiomix, gelukkig voordat de marketing afdeling er overheen is gegaan. Puur en tikje ruig met een geweldig stereobeeld. Nee, deze cd is niet te koop, het is een promo van een luidsprekerfabrikant die de helft van zijn omzet uit de pro-audio haalt. Opgenomen in de Metropolis Studios in Londen. Vooruit, nog ééntje dan van dezelfde ongepolijste cd. Eleanor McEvoy kweelt haar “I’ve got you to see me through”. Zal het zo ook geklonken hebben in de studio? We zullen het nooit weten, maar ik heb wel het gevoel dat de Ø Audio Icon dichtbij komt. Een boute bewering misschien, echter ondergetekende meent enig recht van spreken te hebben want ik was ooit in de mastering room van Metropolis Studios waar een niet commerciële vinyl versie van McEvoy werd gerealiseerd.
Samengevat
De Ø Audio Icon is een verrassende luidspreker die veel groter speelt dan zijn formaat doet vermoeden. Het is een echte hoorn voor een deel van het middengebied en al het hoog, een dynamische weergever voor de lage tonen die met dezelfde snelheid van de baffle komen. Van een hoorbare overgang tussen de 12 inch woofer en de 3 inch titanium compressie driver is geen sprake. Het huiskamervriendelijke model trekt zich, vanwege de nadrukkelijke verticale spreiding van de hoge tonen uit de hoorn, weinig aan van zijmuren. Is de bas teveel aanwezig omdat de luidsprekers dicht bij een achtermuur komen te staan, dan is spelen met een luchtig gehouden rolletje fiberfill in de reflexpoorten vaak al genoeg om de juiste balans te behouden.
De Ø Audio Icon is zo’n luidspreker die gemaakt is voor degenen die gebaande paden durven te verlaten, ten gunste van de muziekbeleving thuis. Hij speelt dynamisch, zuiver, meeslepend en intens. Weet van fluisterzachte tonen nog steeds de details tevoorschijn te trekken, speelt ook moeiteloos de wildste passages van klassieke muziek. Live opgenomen concerten van popartiesten zijn een beleving. Al blijft het een utopie om de artiest naar huis te kunnen halen, het lukte mij soms bijna met zowel tracks van streamingdienst Qobuz als met een fysieke cd in een Norma speler. De Ø Audio Icon hoorn luidspreker is zeker een aanrader als u zoekt naar een hoogwaardig systeem. Omdat het gaat om een luisterimpressie en de Icon niet thuis is beluisterd blijft een waarde oordeel in sterren achterwege.
Ø Audio Icon
14.900 euro per paar, wit of zwart hoogglans
15.900 euro per paar, walnoot fineer, mat of hoogglans
Importeur ERCT | www.erct.nl
