Je wil een platenspeler verbinden met een versterker zonder phono-ingang of een paar actieve speakers? Wat je nodig hebt is een phono-voorversterker. In deze review bekijken we een compacte en intrigerende optie van Lindemann, zowel geschikt voor gangbare MM-cartridges als heel wat MC-types. Zijn prijskaart uit de middenklasse verhult echter een behoorlijk audiofiele opbouw.
Lindemann Limetree
We bekeken hier al eerder twee toestellen uit de Limetree-familie van Lindemann: de Network II en de DAC. Die twee apparaten zien er erg hetzelfde uit als de Phono II, maar er is een belangrijk verschil. Waar het duo gericht is op digitale muziekliefhebbers, is de Phono II een handig ding gericht op vinylista’s. Los van het andere toepassingsgebied, gaat hier wel om een apparaat dat de Limetree-DNA in zich draagt. Net als zijn digitale broers is de Phono II is klein en gericht op de essentie – maar zonder een focus op geluidskwaliteit te verliezen. Daarom dat het apparaat ook niet een budgetprijs draagt. Aan 649 euro situeert het zich in het middensegment, met een technische implementatie en functies die je niet per se in de instapklasse zou vinden.
Voor welke platenspelers?
De Limetree-toestellen verrassen soms wel. Bij een eerste kennismaking zou je de indruk krijgen dat het basale toestellen zijn, onder meer omdat ze minimaliseren qua knopjes aan de voorkant. Bij de Phono II klopt dat qua functies in elk geval niet. Je kunt deze phono-voorversterker gebruiken voor platenspelers met elke moving magnet-cartridge (MM) en voor bijna alle van het moving coil-type (MC).
MM-cartridges vind je standaard op de meeste draaitafels tot een zeker prijspunt, dus die kom je het meest tegen. Bij duurdere platenspelers is er minder vaak een cartridge vanuit de fabriek voorzien en wordt de keuze aan de consument gelaten. Die veeleisendere vinylliefhebber zal dan vaak voor een moving coil-cartridge opteren. Die zijn vaak (iets tot veel) duurder omdat ze moeilijker te fabriceren zijn en stellen hogere eisen aan de phono-trap in de versterker. Daar staat tegenover dat die MC-cartridges vaak hoger gewaardeerd worden qua geluidskwaliteit – even los van de verschillen tussen merken en materialenkeuzes.
Over het verschil tussen MM en MC kun je hier meer lezen.
De grote uitdaging bij (low-output) MC-cartridges is dat ze een stiller signaal naar buiten sturen. Het moet dus méér versterkt worden dan eentje van een MM-cartridge. De kans op meer hoorbare ruis stijgt echter, wat maakt dat de phono-versterker (of phono-gedeelte in je versterker) nog crucialer wordt. In het geval van deze kleine Lindemann werd er gekozen voor een circuit dat een ruisvloer van -73 dB wordt levert. Dat is een laag cijfer.
Het is wel knap dat de Phono II twee aparte versterkingsgedeelten bevat. Naargelang welk lampje brandt aan de voorzijde – MM of MC – ben je een van de twee aan het gebruiken. Het schakelen tussen de twee doe je trouwens door de terugverende tuimelschakelaar die fungeert als powerknop enkele seconden in de aan-stand te houden. Een voordeel aan dat dubbele versterkingsgedeelte zal echt wel gevorderde vinylliefhebbers aanspreken: je kunt wanneer je wilt schakelen tussen MM- en MC-modus. Aangezien elk zijn eigen cinch-input heeft, is de Limetree een nuttige optie als je met twee toonarmen werkt en cartridges wil vergelijken. Voor onze testwerk was dat ook wel handig.
Als je de Phono II gebruikt in combinatie met een platenspeler met MM-cartridge moet je niet zoveel doen. Kabels insteken, het toestel inschakelen en je bent klaar. Met een MC-cartridge heb je iets meer werk, omdat er bij moving coil qua technische specificaties meer variatie bestaat. Links en rechts van de MC-ingang zie je twee reeksen van drie dip-switches. Die moet in een bepaalde positie staan in functie van de impedantie die hoort bij je MC-cartridge. Er zijn zes opties, gaande van 50 tot 400 Ohm.
Liefhebber van het zwarte goud? Kijk ook eens op hifi.nl/vinyl.
Je hebt bij dit toestel geen equalisatiecurves die je kunt selecteren, maar dat is niet zo ongewoon. Zoals je zou verwachten is het ingesteld op een RIAA-curve. Erg? Neen, tenzij je met echt heel oude vinylplaten aan de slag zou gaan. De resoluut op de essentie gerichte Phono II komt ook zonder subsonic-filteroptie, maar niet iedereen houdt van deze ingreep die rumble moet voorkomen.
Stille achtergrond, detail op de voorgrond
Om de Phono II te testen sluiten we twee draaitafels aan. Onze ELAC Miracord 90 Anniversary bezit nog altijd z’n originele Audio-Technica MM-cartridge. Enkele maanden geleden ontvingen we ook de Pro-Ject X2 B met een Quintet Red MC-cartridge op test, een knappe platenspeler die al heel wat uren muziek heeft gespeeld. De Limetree Phono II sluiten we op zijn beurt aan op onze Hegel H590-versterker en de Canton Reference 7 K-vloerstaanders. Wel fijn dat we beide platenspeler tegelijkertijd kunnen aansluiten en snel kunnen wisselen tussen de twee door de aan/uit-knop wat langer naar boven te drukken.
Het is altijd wat knoeien met de dip-schakelaars die je achteraan op phono-voorversterkers vindt. De Primare R15 die vast in de testruimte staat, is er ook mee uitgerust, en de Hegel V10 die we onlangs aan het bewonderen waren komt er ook mee. Gelukkig heb je er meestal maar één keer mee te maken, als je de phono-voorversterker instelt voor je MC-cartridge (en meestal helemaal niet als je een MM-cartridge gebruikt). De Limetree Phono II ontsnapt er ook niet aan, al kun je er wel goed aan. Zoals wel vaker heb je aparte schakelaars voor het linkse en rechtse kanaal, die je wel op dezelfde waarde moet plaatsen.
De Limetree is te klein om nog een opschrift te dragen die uitlegt wat welke waardes overeenkomen met welke dip-posities. De handleiding er even bij nemen is dus wel nodig. Nu mogen we ook niet te veel zeuren, want in enkele seconden is de Phono II ingesteld voor de Quintet Red op de kloeke Pro-Ject. We draaien onder meer ‘Let The Hard Times Come’ van de Deen Jacob Dinesen, een frisse Americana-release die we op High End München ontvingen van DALI (die de release onder op z’n eigen label uitbrengt).
Komt ook aan bod: het gelijknamige technodebuutalbum van het Berlijnse Moderat. Het eerste dat opvalt is de stilte. “Sorry?”, we horen het je al zeggen. Maar het is wel belangrijk, want dit stilte is het canvas waarop muziek afspeelt. Bij de Phono II geen klachten hierover; nog voor dat het eerste nummer begint te spelen, is er een stille, donkere achtergrond te horen. Geen ruis te bespeuren. Dit is een minimumvoorwaarde uiteraard, maar het durft bij goedkope phono-voorversterkers wel eens anders uit te draaien.
Prestaties zijn goed bij deze Lindemann, in elk geval. De stereokanalen blijven sterk gescheiden, wat de pannende effecten in sommige Moderat-tracks geslaagd laat overkomen. Maar het is vooral bij de Dinesen-plaat dat we toch de indruk krijgen dat de Phono II alles uit deze knappe opname haalt. Het fijne getokkel op de akoestische gitaar op ‘Roll with Me’ kan soms wat overstemd worden door het krachtige stemgeluid van de Deense zanger, maar dat is hier zeker niet geval. Dit album werd opgenomen in een sessie met alle muzikanten in dezelfde ruimte, en die sensatie wordt ook echt overgebracht. Het is ook gewoon een heel goede opname, en dat laat de Lindemann wel horen.
Met de ELAC en z’n Audio-Technica MM-cartridge bespeuren we geen terugval in weergave. Er is natuurlijk een iets ander karakter, want zo’n cartridge bepaalt voor een groot stuk wat je hoort. Maar ook de roze vinylrelease – hoe kan het anders? – van ‘Under The Pink’ van Tori Amos klinkt vol en overtuigende als het uit de speakers rolt. Hoewel de Quintet Red een stukje gedetailleerder en frisser overkwam, kan er ook hier niet anders worden geconcludeerd dat de Limetree-versterkertje op uitstekende wijze alles uit de opname haalt.
Conclusie
Minimalisme staat voorop bij deze compacte voorversterker voor een draaitafel. Het is in het bijzonder interessant om je platenspeler snel te verbinden met een paar draadloze luidsprekers of met een versterker zonder phono-ingang. Klein van formaat, qua prestaties biedt de Lindemann Limetree Phono II wel heel wat. Zowel je platenspeler met MM-cartridge als een draaitafel met MC-cartridge worden op heel competente manier versterkt. Het is niet de goedkoopste keuze, maar staat wel op een hoger niveau.
Lindemann Limetree Phono II
649 euro | www.lindemann-audio.de
Beoordeling 4,5 op 5
