Terwijl de samenleving in de greep van het virus is, biedt Hifi.nl de importeurs en dealers enige hulp in de vorm van de Hi-Visits. Een formule die ervoor zorgt dat audiobedrijven niet uit het vizier van de muziekliefhebbers verdwijnen, binnen het gegeven dat een fysiek bezoek aan winkels even wat moeilijker is. Voor deze editie gaat de reis over de grens. Net buiten de Antwerpse ring, in de buurt van deSingel (onder andere met het Koninklijk Conservatorium en het bouwcentrum), resideert Very Fine Solutions.

Met importeur Frank Vermeylen is het altijd goed toeven. Niet alleen vertegenwoordigt hij een aantal absolute topmerken, maar Frank is ook uitvoerend musicus. De meeste musici hebben een stel zeer goede oren en je hoeft ze niet te vertellen hoe live-muziek en instrumenten klinken en wat een hifi-systeem zou moeten doen om daar in de buurt te komen. Ook houdt Very Fine Solutions zich bezig met akoestische ontwerpen. Er is zeer geavanceerde meetapparatuur voor aanwezig en tijdens het bezoek werd de interactie van het opgebouwde audiosysteem met de luisterruimte gevisualiseerd in grafieken. Het aankopen van kostbare audio-apparatuur zonder te investeren in de akoestiek is een absolute no-go. De standaard-reactie van audiofielen is altijd dat als het niet klinkt er oeverloos gerommeld gaat worden met kabels en andere accessoires. Totaal zinloos. Er bestaat geen enkel audiosysteem dat goed presteert in problematische akoestische omstandigheden. Een bouwkundige aanpassing van de akoestiek en/of de toepassing van slimme akoestische materialen heeft een invloed van pakweg 80 procent op het geluidsmatige resultaat.

Merkenpakket Very Fine Solutions

De twee meest tot de verbeelding sprekende merken van Very Fine Solutions zijn Thrax en MSB. Maar, Frank heeft in de vorm van Arteluthe ook een nieuw en zeer fraai luidsprekermerk. Artnovion biedt akoestische producten en het Amerikaanse Exogal van ontwerper Jim Kinne (de WADIA 27) levert digitale apparatuur, zoals een powerDAC. Synergistic Research van Ted Denney is bekend van de geavanceerde kabelontwerpen en de in de UK ontworpen luidsprekers van Russel K zijn inmiddels genoegzaam bekend. Sinds een maand worden die ook in de UK gebouwd.

Tijdens deze Hi Visit gaan we voor de absolute top. Thrax Audio is opgericht door Rumen Artarski. Iemand die echt multi-dimensionaal is, want hij studeerde aan de technische universiteit, importeerde en verkocht hifi, ontwierp en bouwde televisie-studio’s en volgde een studie als record engineer. Rumen houdt van eenvoud en schoonheid. De naam Thrax stamt van het wijngebied in de  Romeinse Thracian valley. De schoonheid van dit gebied vond hij ook terug in sommige producten van Nakamichi en het Deense design van audio-apparatuur. Het simpele design komt dan ook terug in de apparatuur van Thrax. Technisch gesproken heeft Rumen een voorkeur voor simpele schakelingen en signaalwegen. De inspiratiebron wordt onder andere gevormd door Nelson Pass en de buizenontwerpen van Western Electric en Kondo.

De Spartacus (2009) is een van de eerste buizenontwerpen van Thrax en moest de apparaten van Kondo en Wavac naar de kroon steken. Momenteel is de Spartacus 300 een van de top producten, samen met de 300B Libra voorversterker.  Rumen geeft aan dat de tijd van het separate ‘buizenkamp’ en ‘solid state kamp’ over is. Thrax bouwt apparatuur die een mix is van beide technieken. Veel apparatuur is dan ook hyride. Thrax is actief in het verbeteren van de klassieke buizenontwerpen. Die ontwerpen kunnen een enorme openheid en helderheid hebben. Daarvoor worden moderne buizen ingezet, onder andere van KR Audio en Takatsuki. Die buizen zijn, volgens Rumen, beter dan de originelen want tegenwoordig worden betere materialen gebruikt.

Vinyl

Ook op het gebied van draaitafels is Thrax actief. Rumen werkte samen met Mark Döhmann. De door hen ontwikkelde en bekende Helix draaitafel kan geleverd worden met de Schröder CB tonearm van Frank Schröder. Uit de samenwerking met deze twee ontwerpers kwam Thrax zelf met de Yatrus Direct Drive draaitafel.  Döhmann past in de draaitafels het MinusK vibration isolation system toe, afkomstig van het Amerikaanse MinusK Technology, die deze techniek ontwikkelde voor electronen microscopen en andere apparatuur die gevoelig is voor resonanties. Dit Negative Stiffness Mechanism (NSM) is een oplossing voor de resonanties onder de 100Hz. Het MinusK platform kan geplaatst worden onder draaitafels en reduceert dan vibraties tot 100Hz. Hogere frequenties worden gewoon doorgelaten naar het plateau en de draaitafel moet specifiek ontworpen zijn om deze vibraties te dempen. Een draaitafel die op 33 rpm draait ontwikkelt een resonantie van ongeveer 0.55Hz. De draaitafel produceert dus een eigen ‘aardbeving’ en die kan waarneembaar worden in het geluid. NSM vermindert deze storingen.

Frank vertelde dat er in de Thrax Yatrus draaitafel een zeer goed dempingsmateriaal wordt gebruikt, dat ook toegepast wordt in de voeten van de Thrax Libra 300B voorversterker. Geeft een voortreffelijke demping van trillingen, maar gaat uiteraard iets minder ver dan die platen met een massa veer systeem.

Referentie luidspreker

Na het ontwerp van al die fraaie elektronica is het natuurlijk noodzakelijk om het geluid op niveau te kunnen beluisteren. Er was dus behoefte aan een echte referentie luidspreker. Dat zijn de Lyra en de basmodule, genaamd de Basus. De Lyra is compact, maar Thrax had strikte eisen op het gebied van tonaliteit, resolutie en geluidsdruk. Vooral dat laatste is een probleem met veel consumentenluidsprekers. Die zijn nauwelijks in staat om enorme dynamische uithalen zonder vervorming te reproduceren.

De Thrax-luidsprekers zijn ontworpen door Plamen Vlachev. Die bouwde luidsprekers voor militaire doeleinden en voor de hifi. De meeste tweeters kunnen die geluidsdruk niet aan en tweeters zorgen doorgaans voor vervorming in het middengebied, of je ze nou hoog of laag crossed. Thrax gebruikt een hoorn met compressiedriver. Die kan lager gefilterd worden en de intermodulatievervorming wordt dan, door de hoorn, gecompenseerd. De Lyra en ook de Basus zijn gebouwd van aluminium. De kleuring is volledig tot nul teruggebracht en er is ook geen diffractie. Het gebruik van hout bleek geen enkele optie. Opnames met een high-speed camera van een spelende houten luidspreker laten talloze resonanties zien. 

Basus

Twee stuks Lyra vormen een stereo-set. Voor wie alleen de Lyra ‘tops’ inzet levert Thrax statieven. De beide monitoren kunnen aangevuld worden met een enkele Basus laagunit. Maar, er kunnen ook een tweetal Basus units worden toegepast. De Lyra kan dan gemonteerd worden op de Basus. De Basus met de Lyra weegt zo’n 180kg (per kant). Het is een bijzondere woofer. De Basus is gesloten, actief en is servo-gestuurd. Zo’n beetje de beste techniek om een laagunit te bouwen. De Basus is volledig configureerbaar. Er is geen DSP aan boord, want die instellingen vinden volledig in het analoge domein plaats. Zelfs het tijdgedrag van het motional feedback systeem (MFB) is configureerbaar. De knoppen zijn verstopt achter een metalen paneel. Het is niet de bedoeling dat de consument daarmee aan de slag gaat. De importeur en misschien de dealer, voorzover de kennis aanwezig is, kan met behulp van meetapparatuur het Lyra/Basus systeem aanpassen aan de ruimte.

Volgens Thrax is het voor de meeste luidsprekers lastig om de 40Hz (bij -3dB) te halen, in fase en dan met een geluidsdruk die hoger is dan 87 dB. Maar, ook dan is er veel hoorbare vervorming. Thrax geeft aan dat goed laag alleen mogelijk is met behulp van een driver met een groot oppervlak, een groot volume voor de behuizing en tijd gecorrigeerd. De lezer weet ongetwijfeld dat een servomechanisme de vervorming al terugbrengt van ongeveer 5% naar 1%. De laagweergave is essentieel voor een realistische beleving van muziek. Vervorming van het laag resulteert ook in vervorming van de boventonen. 

Libra

Thrax zoekt continue naar de meest optimale klankkwaliteiten. Die zijn verkrijgbaar met direct heated tubes. De gain stage van de Libra voorversterker heeft twee 300B tubes per kanaal in een dual mono differential pure class A triode configuratie. Het is dus geen meertraps ontwerp. Dat staat de zuiverheid van het signaal meestal in de weg. De voorversterker heeft twee balanced (trafo’s) uitgangen die regelbaar zijn. Dan kan er een bi-amping systeem aangesloten worden en de niveaus worden ingeregeld. Dat is nodig als er verschillende eindversterkers worden ingezet voor hoog en mid/laag. Rumen is wat terughoudend als het om de prijs gaat die Western Electric 300B buizen moeten kosten. Logisch, want de buizenmarkt voor NOS is ondoorzichtig met te hoge vraagprijzen en niet altijd een garantie voor een goede kwalteit. Vooral de originele (NOS) exemplaren doen extreme prijzen. Rumen vindt veel nieuw gebouwde buizen klankmatig beter.

MSB

MSB is eveneens een premium merk en verkrijgbaar via Very Fine Solutions. De Select DAC is het topmodel in de reeks converters. Er zijn een achttal DAC modulen (16 kanalen) aan boord die kunnen schakelen tussen PCM en native DSD (hybrid). In principe is de Select DAC modulair. Er is een standaard coaxiale/optische input-module. Daarnaast kunnen nog 3 andere inputs toegevoegd worden. De Select DAC is vanaf december 2020 standaard voorzien van 2 mono powerbases. Die acht DAC modulen geven zoveel power aan de uitgang, dat er geen extra versterking meer nodig is en de DAC meteen een voorversterker aan kan sturen.

De Reference DAC is een model onder de Select en eveneens voorzien van de nieuwe hybride DAC modulen, maar dan zijn er 4 modulen aanwezig. De Reference heeft eveneens een ingebouwde passieve volumeregeling, die zowel rechtstreeks op een eindversterker als op een voorversterker aangesloten kan worden. Het MSB Select Transport is multichannel en kan veel schijfformaten afspelen.

Luisterervaringen

Na deze beknopte overview van de techniek is het tijd om te luisteren. Het is geen formele test, maar er is natuurlijk wel iets te zeggen over de resultaten. Naast de bovenstaande beschreven apparatuur is de Teres eindversterker aangesloten. Dat zijn hybride monoblokken. Dus een combinatie van een buis en solid state voor de powerstage.

Luisteren naar deze set vormde een complete verrassing. De prestaties horen thuis bij het allerbeste dat in high-end land beschikbaar is. Het is zeer verleidelijk om hier te spreken over high-end next level. Niet onbelangrijk is de bijdrage van de akoestiek. Die is door Frank met hoge precisie op niveau gebracht. Luisteren kreeg daardoor een herkenbare dimensie, want de akoestiek van een van de luisterruimten van ondergetekende heeft een in hoge mate vergelijkbare akoestiek. Welke zijn nou de kenmerkende USP’s van deze set? Het meest opvallend is de enorm natuurlijke en transparante manier waarop deze set speelt. Het is niet alleen dat er geen greintje kleuring is, maar het systeem klinkt niet naar ‘hifi’. Je wordt meteen meegenomen in een wereld die herkenbaar is, omdat deze zich geluidsmatig om je heen sluit zoals de geluiden uit de werkelijkheid.

Veel hifi-systemen, zelfs als ze een enorme investering vragen, hebben vaak nog iets artificieels. Kleuring, onnatuurlijk, opgefokt, stressvol, soms mooier dan de werkelijkheid enzovoorts. Dan mag het soms wel lekker of spectaculair klinken, maar je hebt dan toch het idee dat het geluid uit luidsprekers komt. Het MSB/Thrax systeem ontstresst, voegt niets toe en laat niets weg. Het is alsof je op een mooie lentedag heel vroeg in de morgen naar buiten loopt. Het is stil, maar er is geluid van de vogels, van het water in een sloot en enig ruisen van de vegetatie. Ver weg van de herrie van een metropool. Dit audiosysteem heeft iets van die natuurlijke rust en presentatie. Er is geen kleuring. Dat betekent niet dat het systeem kil, koud of onbetrokken klinkt, maar ook niet onnatuurlijk warm. De klank wordt weergegeven zoals deze op het medium is vastgelegd.

De tweede grote USP betreft de kwaliteit van het laag. Dat is echt ongekend goed. Natuurlijk, ongekleurd en met een gigantische drive en power, maar zonder dat het ook maar doet denken aan het opgefokte laag van PA-systemen of van high-end systemen, waar laag gelijk is aan een walm van ongecontroleerd geluid of dat het ordinair staat te knallen. Als de bron geen laag heeft, dan wordt dat ook niet weergegeven. Het laag van de Basus volgt extreem nauwkeurig hetgeen er geregistreerd is in de opname. De stage die het systeem neerzet is zeer goed hoewel die, door te manipuleren met de luidsprekerpositie, nog iets holografischer gemaakt kan worden. Frank mailde inderdaad enkele dagen later dat het lukte om de holografie van het systeem nog een stapje verder te krijgen. Maar, afhankelijk van de muzikale content, kan dit systeem enorm ruimtevullend opereren. Het systeem is snel en de weergave van stemmen is zeer fraai. Rumen gaf ooit aan dat de versterkers de modellen van Wavac en Kondo zouden moeten kunnen overtreffen.

Nou is de push pull Kondo met de twee 300B’s per monoblok een geweldige versterker met een zeer fraaie tonaliteit. Ondergetekende is over de Kagura met de 211 buizen aanzienlijk minder enthousiast. Maar, aan deze Thrax versterkers zullen de Kondo’s en Wavac’s een flinke kluif hebben. Hoewel Thrax zeker om een investering vraagt, moet zoiets gezien worden in het licht van wat er nog meer op de markt is. Een set Lyra/Basus luidsprekers kent een prijskaartje van ongeveer 60K. Dat is dus best serieus geld. Maar, er zijn talloze luidsprekers met hetzelfde of een veel hoger prijskaartje die niet eens in de schaduw van dit luidsprekersysteem kunnen staan. Zeker de laagweergave kent vrijwel geen gelijke. Frank gaf aan dat dit luidsprekersysteem ook tot enorme prestaties komt met de Thrax Teres stereo eindversterker. Dat kan voor een klant een iets lager prijskaartje opleveren.

Epiloog

De kennismaking met Thrax Audio was verrassend. Vanuit dit in Sofia gevestigde bedrijf is er een heel verfrissende benadering van de high-end. Thrax hoort bij de bedrijven waar grenzen worden verlegd en die bouwen aan een nieuw niveau van prestaties. De vestiging van Very Fine Solutions in Antwerpen is ook een showroom. Zowel dealers als muziekliefhebbers zijn welkom (na afspraak) om kennis te maken met de verschillende producten en voor akoestisch advies.

Kijk voor meer informatie op veryfinesolutions.com.