Ben je zo iemand die helemaal gek is van het design uit de jaren zeventig, ook qua klank? Dan heeft JBL Synthesis voor jou iets heel prettig in petto: een heruitgave van de klassieke L100-luidspreker. Het is een luidspreker die dankzij een stevige portie onbeschaamde nostalgie iets totaal anders biedt dan ongeveer elke andere speaker in de winkel.
Op de dozen die we van importeur Reference Sounds ontvingen staat met grote letters: “Bookshelf loudspeakers”. Iemand bij JBL Synthesis zit wellicht nog altijd achter zijn bureau te giechelen bij dat grapje, want de L100 Classics hebben evenveel volume als een vloerstaander en wegen zeer veel; 27,5 kilo om exact te zijn. Zelfs de grootste encyclopediekast kan deze jongens niet dragen. Maar wellicht wist niemand bij JBL meer hoe je deze luidsprekers juist moet omschrijven, want hun doosvormige retrovorm is tegenwoordig nagenoeg verdwenen uit de markt. Bij een Harbeth of Audio Note vind je misschien in termen van design nog iets gelijkaardig, al zijn die speakers toch nog iets anders.
Dat is ook net het punt bij deze heruitgave van de legendarische L100 uit 1970: iets bieden dat je elders niet meer vindt. De L100 Classic is bedoeld voor iedereen die weg wil van de strakke, gladde lijnen van nu, en hunkert naar de warme gezelligheid van vroegere woonkamers. Je weet wel, de tijd van je (groot)vader, toen niet een 65-inch OLED-televisie maar wel het muzieksysteem het grootste object in de huiskamer was. Vintage-liefhebbers, hier is jouw luidspreker.
Oranje is beter
Het is een beetje oppassen met een product zoals de L100 Classic. Een groot deel van de aantrekking van deze JBL-speaker zit immers in dat nostalgische visuele aspect. Op eerste zicht lijkt het dus alleen te gaan over uiterlijk en de vorm, terwijl de technische kant ook echt bij het totale verhaal hoort. Dat gezegd zijnde: laten we het dan toch eerst over de looks hebben. De L100 Classic is een modernere versie van de L100-speaker die JBL nu bijna 50 jaar geleden lanceerde. De originele L100 was een luidspreker bedoeld voor thuis, afgeleid van de professionele studiomonitors waarvoor JBL indertijd heel bekend was. Die directe link met de studio-omgeving is er bij deze heruitgave niet meer, al dook JBL Synthesis een paar jaar geleden met de vernieuwde 4312SE ook in vintagestijl terug in de muziekstudio’s.
Wat meteen opvalt bij de L100 Classic is de forse vorm en de knappe retroafwerking. Het zijn grote, rechthoekige luidsprekers van 63 x 39 x 34 centimeter, opgetrokken uit een solide MDF met een heel bevallig houtfineer. Het walnoot is wat donkerder dan de lichte eiken die de Scandinaviërs aanvoeren, en door de grote zijoppervlaktes heb je vanuit de sofa een mooi zicht op de vlammen in het hout. Het wordt helemaal onweerstaanbaar als je het meegeleverde luidsprekerrooster plaatst. De L100 is met zijn drie drivers ook zonder rooster een blikvanger, maar om het vintage-niveau naar 100 te brengen moet je gaan voor de doppen uit Quadrex-schuimrubber. We moeten toegeven: we waren een beetje teleurgesteld toen bleek dat onze testspeakers uitgerust waren met de zwarte roosters. De oranje of blauwe versie spreekt de nostalgische ziel in ons lijf toch net meer aan. Maar zelfs in het zwart behoudt de L100 Classic zijn karakter.
De Classics zijn goed afgewerkt, al zijn sommige details iets te trouw aan de jaren zeventig. Niets heel erg, een kloddertje lijm op een driverconus bijvoorbeeld. Globaal genomen lijkt alles wel wat je zou verwachten voor de premiumprijs – al heb je natuurlijk niet die uitstraling van een hoogwaardige glanslak. Maar dat hoort bij het concept - een zin die we wel vaker gaan roepen. Ook onmisbaar zijn volgens ons de bijhorende stands (850 429 euro/paar) die apart verkocht worden. Elke stand is een metalen profiel dat de luidspreker stevig ondersteunt en ook wat kantelt, zodat de drivers beter naar je oren gericht zijn. Onderaan zijn kleine pootjes voorzien en de speakers rusten op wat zachter materiaal dat op het metaal is aangebracht, waardoor de L100 Classic ontkoppeld wordt van de vloer. Je kunt de JBL’s natuurlijk ook gewoon old-school op de grond plaatsen. Op een vloer met vast tapijt liefst, als je trouw wil blijven aan de seventies.
De stands en de speakers nodigen door hun vorm niet uit tot indraaien. Sowieso zijn deze JBL’s een grote aanwezigheid in de kamer, draai je ze in dan worden de speakers nog meer present. Voor onze luistertests zetten we de L100 Classic met de achterkant gelijk met de muur, op ongeveer 20cm afstand. Klonk prima.
Tunen doe je zelf
De Quadrex-roosters zijn natuurlijk geweldig om te zien, maar je moet ze toch minstens één keer verwijderen om het jaren zeventig speakerdesign ten volle te appreciëren. Neem je tijd er voor, er is veel te zien. Het is wel belangrijk om te realiseren dat de L100 Classic niet zomaar een snelle heruitgave is van de L100 (en zijn opvolgers) van een halfeeuw geleden. De speaker werd door JBL Synthesis opnieuw ontworpen, door ingenieur Chris Hagen van Harman, en bevat totaal nieuwe drivers. Maar toch is het basisdesign nog heel trouw aan het origineel.
De voorkant van de L100 Classic ziet er heel authentiek uit, met een gigantische 12-inch woofer met papieren conus die onderste helft van de speaker helemaal inneemt. De bovenste helft oogt in vergelijking superdruk. JBL Synthesis gebruikte dezelfde oppervlakte voor een 1 inch dometweeter uit titanium met waveguide rondom en akoestische lens voor de dome (wat ons meteen doen denken aan de Concerta’s van zustermerk Revel), een 5,25 inch midrange transducer én een grote baspoort. Die poort is een conische vorm, waardoor we weinig merken van geluiden door luchtbewegingen die uit de buis komen. Een voordeel is dat de kast achteraan toe is; je kunt de L100 Classic dus gerust heel dicht bij de muur plaatsen.
In de linkerbovenhoek ontdek je daarnaast iets dat zelden op deze manier present is op een speaker: twee draaiknoppen om het midden en hoog te regelen. De knoppen grijpen in op het crossover-netwerk, en hebben een zeer merkbaar effect. Dat ontdekten we al meteen bij de start van de test: bij het opstellen viel niet op dat bij een van de (gebruikte) testspeakers de Middle Frequency-knop helemaal open stond. Bij het aanvankelijk luisteren vonden we het geheel inderdaad nogal nasaal klonken, totdat we de MF-regelaar terug naar de nul-stand brachten.
De tone-controls zijn een mooie extra, al ben je wellicht wel even zoet om de speakers helemaal af te regelen zoals gewenst. Bij gebrek aan een afstandsbediening – wat dacht je? – is de beste manier van werken een assistent zoeken die naast/achter de speaker kan staan om aan de knopjes te draaien. Bij het draaien merk je trouwens dat de knopjes heel fijnmazig in stappen bewegen. Handig was wel geweest als de 0-stand een grotere klik gaf, zodat je de knoppen snel perfect kunt instellen zoals de ontwerper het wou.
Klinkt even groot er als het er uitziet
Volgens JBL hebben de L100 Classic’s een gevoeligheid van 90 dB. Makkelijk aan te sturen dus, maar je moet dat ergens met een korreltje zout nemen. Gewoon om te proberen sloten we ze op de nieuwe Sonos Amp aan, een hele scheve verhouding qua prijs en niveau. Dat klonk niet goed, daarom stoften we snel onze Devialet Expert 220 Pro af, wat een mooie match bleek te zijn. Werkte eveneens heel goed: de NAD M10, die we echter in dit geval niet met Dirac hebben ingeregeld. Stilistisch staan die twee futuristische klasse D-versterkers wel mijlenver van de JBL’s af.
Het grote kastvolume en de 3-wegsdriveropstelling geeft de L100 Classic ontegensprekelijk een voordeel als het gaat om gewicht geven aan diepe tonen. Orgels voel je bijna, en bij de prachtige cover van ‘Hallelujah’ door k.d. lang of ‘Into my Arms’ van Nick Cave lijkt de piano echt in de kamer te staan. Dat komt onder meer omdat de mooie sustain van de pianoklanken. Bij het lang-nummer merken we ook echt hoe de L100 zich anders gedraagt dan veel moderne luidsprekers. Er is een enorme diepte in het geluidsbeeld en veel dynamiek, wat percussie en drumkits zeer machtig doen klinken. Maar de L100 Classic is ook iets donkerder en minder geïntegreerd dan we tegenwoordig misschien gewoon zijn. Dat is op zich niet zo’n probleem, want met de regelaars vooraan kun je wel wat meer detailgevoel geven. Met een prachtige, ruimtelijke opname zoals ‘Requim: III. Pie Jesu’ door William Dreyfoos en The William Baker Festival Singers klopt het net heel goed.
De keerzijde is ook dat je deze dingen gewoon luid wil zetten. Buren gaan er niet gelukkiger van worden, want de volumeknop krijgt keer of keer - bijna onbewust – een draai naar rechts. Dat gebeurt vooral als je aast op de diepste bastonen. Max Richters’ ‘War Anthem’ komt maar goed tot leven als we de Devialet Expert 220 Pro vragen om veel power te leveren. Rocken doen de L100 Classics – helaas weer voor de buren - als het beste. Niet elke speaker kan ‘Amerika’ van Rammstein als een muur van geluid neerzetten zonder dat het een totale kakofonie wordt.
Het is gek, maar: hoe langer we luisteren, hoe moeilijker het wordt om de L100's te beoordelen. In dezelfde ruimte hebben we daarvoor een paar weken lang de torenhoge KEF R11 beluisterd, luidsprekers die qua prijs geen mijlenver verwijderd zijn van de JBL’s. De KEF’s zijn technisch heel sterk: snel, natuurlijk, accuraat. De L100 Classics zijn dat heel wat minder, maar ze counteren wel met een impactvolle bas, een grote soundstage en iets dat we graag gewoon ‘fun’ zouden noemen. Het heeft te maken met die enorme dynamiek waar JBL zo goed in is. Het ultieme van JBL op dat vlak dat wij ooit gehoord hebben is de K2 S9900 met compressiehoorn - maar dat zijn speakers die circa tien keer zo duur zijn. Met de L100 Classic haal je wel al een deel van die ervaring in huis. Zet Rodrigo y Gabriela maar op, daar zijn ze echt voor gemaakt.
Conclusie
Het gehele concept van de L100 Classic is uiteraard erg 'love it or hate it’. Neen, je kunt JBL Synthesis er echt niet van beschuldigen dat ze eenheidsworst hebben gecreëerd. Al is de ironie natuurlijk dat speakers zoals de L100 vijftig jaar geleden eerder de norm waren, niet de uitzondering die de L100 Classic nu is. Kortom, de esthetische kant van de zaak is te nemen of te laten. Je houdt er van. Of niet. In welk kamp je ook zit, je kunt niet ontkennen dat de L100 Classic een niet te negeren aanwezigheid in de woonkamer is. Qua stijl, maar ook praktisch. De voetafdruk is groot, al wordt oogt het geheel net weer lichter met de simpele stands.
Als je de plaats hebt, ontdek je in de JBL L100 Classic een luidspreker die anders is dan de mainstream. Gecombineerd met de juiste versterker is het een plezier om naar te luisteren, zowel voor grote orkestrale werken, rockmuziek als – toch wel – elektronische genres zoals triphop. Net vanwege dat unieke karakter zouden we je aanraden om, als de kans zich aanbiedt op een luistershow, even te gaan zitten en wat langer te luisteren. Misschien word je er wel nostalgisch van.
JBL L100 Classic
2.590 euro/stuk | www.referencesounds.nl | www.jblsynthesis.com
Beoordeling 4,5 op 5
