Weinig merken in het wereldje van de ultra high-end hebben de uitstraling die het Zwitserse Nagra al heeft vanaf de start van het bedrijf in het begin van de vijftiger jaren van de vorige eeuw. Een dergelijk merk verdient een uitzonderlijk platform wanneer zijn toplijn wordt gepresenteerd. Rhapsody, sinds jaar en dag gevestigd aan de Borneolaan in Hilversum, voldoet ruimschoots aan die norm. Met een team van gedreven, deskundige, ervaren en immer enthousiaste muziekliefhebbers waarvan de kern gevormd wordt door Harry van Dalen en Michael van Polen. (Fotografie: Michael van Polen).
Voor een show in september hebben zij een set opgebouwd en getuned rondom de Nagra HD Preamp voorversterker en de Nagra AMP mono eindversterkers. De nieuwe TechDAS Air Force V draaitafel in combinatie met de Soulution phono voorversterker wordt daarbij ingezet als analoge bron.
Hoewel op deze Airforce V vier toonarmen een plek kunnen vinden, zijn er voor deze show maar twee plekken vergeven; de ene is een Triplanar - het merk dat sinds kort weer in Nederland geïmporteerd wordt - en de andere is een Reed toonarm met daarin een kostbaar Grado MM element waarvan Harry erg onder de indruk is. De Naim ND 555 streamer DAC fungeert voor deze gelegenheid als digitale tegenhanger. Bekabeling en netfiltering zijn in handen van het prestigieuze merk Shunyata en met de Magico M6 behoren ook de luidsprekers in deze set tot de absolute wereldtop. Maar daarmee zijn we er natuurlijk nog niet. Integendeel, nu begint het pas. Om deze combinatie van merken optimaal te laten samenwerken en dus te laten klinken is er meer nodig. En dan bedoel ik niet alleen de keuze van een uitstekend audiorack uit de collectie van Critical Mass Systems. Nee, dan heb ik het ook en vooral over het tunen van de set en de ruimte. Net als een topkok met behulp van de beste ingrediënten een Michelin ster(ren) waardig gerecht kan creëren, zijn Harry en Michael in staat om met behulp van topcomponenten aan die zorgvuldig samengestelde audioset de optimale klank te ontlokken. Meest in het oog springende aspecten van het tunen bij deze set zijn de DAAD sound harmonizers van Acustica Applicata en de in het kader van electrosmog geplaatste Schnerzinger Giga-Pulse Protector producten in de ruimte.
'Out of the box'-thinking
Rhapsody organiseert regelmatig dit soort events waarbij er aan de vooravond van een dergelijke show een VIP avond voor genodigden gehouden wordt. Ook nu is dat weer het geval en ditmaal mag ook ik mij tot deze groep rekenen. Wanneer ik in de namiddag bij het pand arriveer zijn Harry en Michael nog in de weer met de set waardoor ik door een andere medewerker welkom word geheten. Harry is met een dergelijke grote set altijd ongeveer drie weken bezig met opstellen, tunen etc. waarbij een voordeel is dat hij in hetzelfde pand woont waar ook de set opgesteld staat. Hij behoeft slechts de trap af te lopen om bij de luisterruimte te komen. Meestal werkt hij in de ochtenduren omdat hij dan volledig fris en uitgerust is en nog niet blootgesteld is aan allerlei storende invloeden van buitenaf. Wanneer hij gaat werken doet hij dat vanuit zijn in de loop der jaren opgebouwde kennis en ervaring. Maar daarnaast is hij iemand die altijd weer op zoek is naar nieuwe invalshoeken waarbij ‘out of the box thinking’ een grote rol speelt.
Geschiedenis
Hoe lang er ditmaal getuned is blijft onduidelijk omdat Harry, op het moment dat ik de grote luisterruimte binnenstap, op zijn bekende enthousiaste wijze direct begint over de opnamen waar hij momenteel druk mee is in MCO studio 2 in Hilversum. Hij doet dat voor Rhapsody Analog Recordings, een samenwerking tussen Harry, Michael en opname technicus Frans de Rond. Tijdens ons gesprek stapt genoemde Frans binnen met een USB stick met daarop een digitale kopie van de meest recent door het driemanschap gemaakte analoge opname. Het is de eerste met slechts een microfoon gemaakte opname van het label dat uitsluitend analoog opneemt.
De onderbreking biedt mij de gelegenheid om me te richten tot Parijzenaar Dominique Mafrand, Sales & Marketing Manager van Audio Technology Switzerland, de holding waar Nagra deel van uit maakt. In vogelvlucht vertelt hij mij over de geschiedenis van het iconische merk dat opgericht werd door de in Polen geboren Stefan Kudelski. Nagra is Pools voor “(het) zal opnemen”. In 1951 verscheen de Nagra I, de taperecorder die nog met een slinger opgewonden moest worden voordat hij op kon nemen. Zijn opvolger, de II, werd voornamelijk geproduceerd voor Zwitserse radiostations. Met nummer III kwam de grote doorbraak. Dominique vertelt ook over de bijzondere taperecorders zoals de kleinste recorder, speciaal gemaakt voor JFK, en de ronde ‘Crevette’ uit 1967, ontworpen voor het gebruik in cilindervormige militaire torpedo’s. Aanvankelijk richtte Nagra zich op de professionele markt maar daar is geleidelijk verandering in gekomen toen in 1997, met de lancering van de PL-P vacuum tube phono preamplifier, begonnen werd met een op de particuliere consumentgerichte high-end audio lijn.
Nagra Classic & HD
Voor de high-end audio liefhebber zijn er momenteel twee lijnen van belang; de Classic lijn en de HD lijn. Tijdens deze show kan er in de grote luisterruimte kennis worden gemaakt met de HD Preamp voorversterker en de HD AMP mono eindversterker terwijl in de kleine luisterruimte de voor- en eindversterker uit de Classic lijn te horen zijn. Het voert in dit kader te ver om uitgebreid in te gaan op de specificaties van de diverse componenten dus beperk ik mij hier tot het benoemen van enkele ‘highlights’ van de HD lijn. De dubbel mono opgebouwde HD Preamp, een breedbandig ontwerp met een bereik van 5 Hz tot 200 kHz, bestaat uit twee boven elkaar geplaatste behuizingen met in de onderste de power supply.
De Supercapacitor power supply maakt gebruik van een nieuwe techniek die de lage vervorming van een batterijvoeding combineert met de hoge prestaties van de beste lineaire power supplies. Per kanaal wordt er gebruik gemaakt van een buis en de volumeregeling geschiedt niet met potentiometers maar met twee transformatoren waarbij iedere volumestand een eigen tap heeft op de transformator. De behuizingen rusten op vier pilaren waarin sorbothane ringen en keramische kogels zorgen voor een zo laag mogelijke overdracht van resonanties. De met Mosfets uitgeruste mono HD AMP speelt de eerste 30 Watt in klasse A waarna hij overgaat in klasse A/B waarbij hij bij 2 Ohm 1000 Watt produceert.
Luisteren
Ondertussen zijn de meeste genodigden gearriveerd en wordt er onderling druk geconverseerd. Bij grote audioshows lijkt er in het publiek altijd een tweedeling te kunnen worden gemaakt tussen muziekliefhebbers en liefhebbers van audio apparatuur. Opvallend op deze avond is dat er door de aanwezigen uitsluitend gesproken wordt over muziek. Tips en luisterervaringen worden uitgewisseld en er hangt een prettige ontspannen sfeer. Dan wordt de muziek wat harder gezet en kiest iedereen een luisterplek. Zelf vind ik een plek op de centraal geplaatste luisterbank en al direct bij de eerste tonen weet ik dat dit een avond lang genieten wordt.
Harry neemt zijn iPad ter hand en start met een opname van het grote Amerikaanse Phoenix Choir. Dat staat dus een op een afgebeeld voor mij waarbij de voorgevel van Rhapsody in één klap verplaatst lijkt te zijn naar de overzijde van de straat en ik mij in de immense opnameruimte waan. Laat het aan Harry over om vervolgens een mooi breed scala aan muziekstijlen te presenteren. Ze komen allemaal voorbij; jazz, klassiek, singer songwriter etc. En niet altijd in de uitvoering die je zou verwachten. Zo draait hij Cajun Moon van JJ Cale in de versie van Maria Muldaur. In mijn beleving wint haar rijke stem het glansrijk van die van JJ Cale zelf. Wanneer de uitstekende catering arriveert maak ik mij met moeite los van de set om in de aangrenzende ruimte de inwendige mens te voeden. Terwijl de meeste genodigden daar nog zitten voeg ik me bij het kleine groepje dat samen met Harry en zijn echtgenote Gwen in de luisterruimte achtergebleven is. Ik ga ditmaal twee rijen verder naar achteren zitten en val midden in een heerlijke slap bas solo van Marcus Miller. De laatste noten gaan naadloos over in een gesprek waarin herinneringen aan een Marcus Miller concert worden opgehaald en gedeeld. Pas wanneer de luisterruimte weer langzaam volloopt wordt de luistersessie hervat. Iedere opname onderstreept het uitzonderlijke weergaveniveau van de set. Muziek en emotie gaan hand in hand. De opname van het geweldige trio van de Duitse pianiste Julia Hülsmann, met haar vaste begeleiders contrabassist Marc Muell-bauer en slagwerker Rainer Winch, neemt me mee terug naar die avond dat ik haar live meemaakte in Stuttgart. Opnieuw geniet ik van haar spel met die combinatie van strakke linkerhand en melodische rechter. Indrukwekkend zijn vervolgens ook stukken van Stravinsky en Sjostakovitsj waarbij vooral bij Sjostakovitsj onder Bernard Haitink opnieuw die grote ruimte opvalt. Het harde randje van de vroege digitale opname neem ik graag op de koop toe.
Droomcombinatie
De avond vliegt voorbij en uiteindelijk heb ik dan ook maar weinig tijd over om de set in de kleine ruimte te beluisteren. Op het moment dat ik daar binnen stap speelt een track van het album ‘The Astounding Eyes Of Rita’ van Anouar Brahem en ik word meteen vol geraakt door de klank. Niet eerder werd ik zo gegrepen door dit album dat ik erg goed ken en op meerdere, ook duurdere, installaties gehoord heb.
De voorversterker en eindversterker uit de Classic lijn van Nagra vormen in mijn oren een droomcombinatie met de drieweg monitor luidspreker van TAD. Ook deze set is, onder andere met strategisch geplaatste Schnerzinger Giga-Pulse Protector producten en Harmonix schijven onder de luidsprekers, getuned door Harry en Michael en verdient eigenlijk eveneens een lange luistersessie. Misschien een idee om deze set opnieuw op te stellen in de kleine luisterruimte bij een van de volgende shows…
Rhapsody
Borneolaan 25, 1217 GX Hilversum
tel: +31(0)35-6284644
e-mail: info@rhapsody.nl
www.rhapsody.nl
