Het Deense Danish Audiophile Loudspeaker Industries, beter bekend als DALI, is in 1983 door niemand minder dan Peter Lyngdorf opgericht en bestaat dit jaar 35 jaar. DALI is al decennia een begrip in de betere hifikringen en wanneer we van DALI Benelux een uitnodiging krijgen om een bezoek te brengen aan de Deense fabriek en hoofdvestiging, hoeven wij niet lang na te denken.

HiFi.nl is een uitgave van BVDO sinds 1 juli 2019. Dit artikel is een externe bijdrage van Music Emotion.

Denken we aan Denemarken, dan denken we direct aan het wereldberoemde Danish Design®. Bovendien weten we ook dat er mooie en kwalitatief goede hifiproducten vandaan komen, waaronder de sublieme luidsprekers van DALI; een mix van audiofiele knowhow en Deens design. Een bezoek aan de DALI-fabriek staat voor ons dus gelijk aan het betreden van ‘heilige grond’.

DALI-land

Na een klein uurtje vliegen vanaf Schiphol belanden we in het zonovergoten Aalborg. Bij de fabriek aangekomen doet niets ons vermoeden dat het bescheiden ogende pand midden in een landelijke omgeving op een half uurtje rijden van Aalborg hoogwaardige audiofiele technologie voortbrengt. Nergens schreeuwende neonverlichting of manshoge lichtbakken aan de gevel. Wel veel groen en we moeten bekennen dat DALI-land een rustgevende uitwerking op ons heeft.

Tijdens ons verblijf wordt het al snel duidelijk dat wij Nederlanders veel gemeen hebben met de Denen. Onze culturen komen overeen en ze hebben eenzelfde vorm van humor. Bovenal hebben Denen een nuchtere kijk op het leven. Sterker nog: de Hollandse nuchterheid lijkt welhaast uitgevonden door de Denen. Misschien voelen wij Nederlanders ons hierom wel zo snel thuis in Denemarken.

Innovatieve Vikingen

Als we het dan toch over uitvindingen hebben, dan kunnen de Denen mooie uitvindingen achter het rood-witte vlaggetje turven. De Deense natuurkundige Ørsted is namelijk uitvinder van de ‘magnetische draad’ en zijn publicatie hierover in 1820 heeft aan het begin gestaan van enkele zeer interessante ontwikkelingen.

De Deense ingenieur Poulsen bedenkt hiermee de ‘telegraphone’; een machine voorzien van een magnetische rol en een geluidskop waarmee hij in 1898 een eerste demonstratie geeft. Het principe van deze geluidskop wordt vandaag de dag nog steeds toegepast in, bijvoorbeeld, bandrecorders en harddisks.

De Deense uitvinder Jensen, een voormalig leerling van Poulsen, ontdekt vervolgens dat een opgerolde magnetische draad (ofwel ‘spoel’) in combinatie met een magneet en een wisselspanning trillingen kan produceren en ontwikkelt volgens dit principe in 1915 de eerste luidspreker. Moderne luidsprekers werken nog steeds volgens dit principe en dit brengt ons bij DALI.

DALI filosofie

We leren de mensen achter DALI kennen als relaxte en gepassioneerde muziekliefhebbers. In plaats van oeverloos discussiëren over DALI-techniek met een highres informatiedichtheid legt de fabrikant de nadruk juist niet op de techniek, maar op de beleving van en de emotie in muziek.

DALI luidsprekers beantwoorden, ongeacht de positionering ervan, aan een zestal basisprincipes. DALI luidsprekers zijn met de hand gebouwd, makkelijk aan te sturen, hebben een perfecte coherentie en minimale kastresonanties. Het doel is een neutrale, ongekleurde geluidsreproductie met een breed en vooral diep geluidsbeeld.

Technologie

Om aan deze ideologie te voldoen, produceert DALI niet enkel haar luidsprekers in eigen huis, ook de drivers komen steeds vaker uit eigen stal. In de Deense fabriek vindt een groot deel van het R&D plaats. Hier heeft de fabrikant haar gepatenteerde SMC-technologie voor de ‘SMC pole-piece’ ontwikkeld. Dit is het binnenste cilindervormige deel van de magneet waarlangs de spreekspoel van de driver zich beweegt.

SMC heeft, ten opzichte van op ijzer gebaseerde magneten een hoge magnetische en een lage elektrische geleiding. Hiermee worden wervelstromen en hysteresis-verliezen sterk gereduceerd. Dergelijke verliezen uiten zich in warmteontwikkeling en kleuring in de weergave. Het principe van wervelstromen en hysteresis-verliezen wordt bijvoorbeeld gebruikt bij inductie-koken. Deze verliezen in de pan zijn perfect om mee te koken, maar slecht voor hifi.

De spreekspoel is zodanig geconstrueerd dat deze niet worden geremd in de smalle ruimte tussen magneet en pole-piece. In combinatie met superlicht conus materiaal van houtvezel inclusief een ultra soepele woofer-rand ontstaat een snelle driver die zeer neutraal klinkt en zelfs de kleinste details in de muziek laat horen.

Productie

DALI heeft naast de Deense fabriek tevens een eigen fabriek in China waar onder Deens management en onder Deense arbeidscondities wordt geproduceerd. Hier worden de arbeidsintensieve behuizingen van, onder meer, de high-end Epicon serie en de halffabricaten van de drivers gefabriceerd.

De goedkopere series worden volledig in de Deense fabriek vervaardigd. Hier wordt het speciale MDF op maat gezaagd, de folie afwerking met de grootste precisie aangebracht en zodanig bewerkt dat de behuizing met een druppeltje lijm naadloos in elkaar kan worden gevouwen. De toleranties zijn zo nauw, dat zaagsneden vrijwel onzichtbaar zijn. Hierdoor wordt het MDF goed beschermd tegen invloeden als vocht. Noem het mierenneuken (Deens: ‘flue kniberi’), maar juist door deze zorg en toewijding laat de fabrikant de afgelopen tien jaar op rij gezonde groeicijfers zien.

Tijdens de fabriekstour komt het kwaliteitsaspect bij DALI heel duidelijk naar voren. De fabrieksvloer oogt schoon en geordend. De afwerking van alle luidsprekerkasten worden individueel geïnspecteerd en krijgen, waar nodig, extra liefde. Vervolgens vindt de assemblage en individuele eindcontrole ook in de Deense fabriek plaats.

Voor sommige deelprocessen maakt DALI gebruik van robotisering, maar het overgrote deel van de productie wordt gewoon door mensenhanden uitgevoerd. Ook op de productievloer weer die typische ‘Deense’ rust. Er wordt geconcentreerd en in stilte gewerkt door voornamelijk… Vrouwen. We vragen waarom hier in de fabriek nu juist zoveel vrouwen werken. Hier krijgen we het antwoord dat gebleken is dat enkel vrouwen de gewenste kwaliteit op continue basis kunnen leveren. Mannen blijken hiervoor minder geschikt. Fair.

De missie van DALI

DALI neemt de trend waar dat de jeugd zich meer en meer terugtrekt uit de maatschappij wanneer ze luisteren naar muziek. Veel van onze jeugd kent de muziekbeleving namelijk niet anders dan via smartphone en headphones. Waar muziek zou moeten verbinden, doen headphones juist het tegenovergestelde; ze sluiten uit. De fabrikant zou de jeugd zo graag willen laten ervaren hoe het is om gezellig samen van een muziekalbum te genieten via een kwalitatief goede hifi-set in plaats van de hoofdtelefoon. DALI wil muziek weer verheffen naar de gezelligheidssfeer in plaats van ieder voor zich. Hier heeft DALI zeker een punt want muziek is, ongeacht afkomst en cultuur, het universele verbindende element in onze maatschappij.

In Admiration of Music

Bij DALI draait alles om de emotie en beleving van muziek. Hierom stoort het bedrijf zich enorm aan het gebrek aan dynamiek en ‘stilte’ in de hedendaagse muziekalbums. Als het gaat om de kwaliteit van bronmateriaal voert DALI een bittere strijd tegen dit onrecht en komt het latente Viking-DNA toch nog naar de oppervlakte. Ook wij hifi-puristen hebben de buik vol van compressie en loudness wars. Wat is immers het nut van hifi sets van vele tienduizenden euro’s wanneer de kwaliteit van het bronmateriaal een optimale beleving in de weg staat?

Bij de platenindustrie vindt de fabrikant echter weinig gehoor. Deze heeft hier immers geen belang bij. Hier geldt de wet van de grote getallen. Hierom hebben de ‘iDALIïsten’ (de idealisten van DALI) een paar jaar terug heel dapper besloten om zelf muziekalbums uit te brengen getiteld ‘DALI In Admiration Of Music’. Kosten noch moeite worden hierbij gespaard. Dit initiatief wordt in hifikringen enthousiast ontvangen en de eerste uitverkochte exemplaren zijn al ware collectors items.

Ter ere van het 35-jarige bestaan heeft de fabrikant onlangs haar vijfde album uitgebracht op cd en vinyl, een heel speciaal album met uitsluitend eigen producties. DALI heeft hierover een mooie documentaire op Youtube geplaatst: The Making of DALI CD Vol. 5. Deze documentaire geeft een heel goed beeld van de mensen achter en idealen van DALI.

Luisteren

We beluisteren bij DALI tevens een drietal luidspreker-series. Eerst de zeer betaalbare Zensor serie in Dolby Atmos setup, waarbij er een hoofdrol is weggelegd voor de nieuwe up- en down firing DALI Alteco C-1. Deze is behalve als speaker voor de hoogtekanalen bij Dolby Atmos ook geschikt voor de overige surround kanalen of als compacte bookshelves. Vervolgens beluisteren we de Phantom S in-wall luidsprekerpanelen met een zeer geringe inbouwdiameter in 5.1 configuratie. Deze Phantom S serie van DALI is nog relatief onbekend in Nederland, maar blijkt juist ongekend populair in de Amerikaanse custom install wereld.

Tenslotte beluisteren we de actieve Callisto 6-C luidsprekers. Voor ons Nederlanders een meer dan interessante luidspreker, omdat een Nederlandse medewerker verantwoordelijk is voor dit meest gecompliceerde en langst lopende project bij DALI ooit. Dus wanneer u een Callisto speaker van DALI beluistert, denk er dan met gepaste trots aan dat hier ook een stukje Nederland in zit.

Indrukken

We kennen DALI al vele jaren en hebben vooral goede ervaringen met de geluidskwaliteit en imagingkwaliteiten. Ongeacht de prijsklasse. De door ons beluisterde configuraties zijn dan totaal verschillend in bouw, positionering en toepassing. Toch klinkt alles ‘vertrouwd’. We ervaren een realistische klankbalans. De soundstage is breed en vooral diep. Wat ons opvalt is de ruimtelijkheid, openheid, rust en goede definitie in de weergave. We luisteren naar ‘muziek’. Zonder scherpte of felheid. DALI heeft haar ideologie dus perfect weten te implementeren.

Niets doet nog vermoedden dat het Deense volk eeuwen geleden plunderend door Europa trok en land na land veroverde. DALI heeft ondertussen echter heel veel veroverd; de vele harten van muziekliefhebbers wereldwijd. Van bloederige plunderingen lijkt gelukkig geen sprake te zijn. Wij, en waarschijnlijk velen met ons, zijn daarentegen zélf bereid om onze bankrekening te plunderen. Voor een set heerlijke DALI luidsprekers. Maar de lastige vraag blijft: worden het de Nederlands-getinte Callisto’s of misschien toch de zalige Epicons?

Keuzes, keuzes…