We brachten op zaterdag 6 oktober een bezoek aan Chattelin Audio Systems in Den Haag voor het bijwonen van een audioshow met een hoofdrol voor de nieuwe Hegel H590; de geïntegreerde versterker werd tijdens deze show namelijk officieel geïntroduceerd, in aanwezigheid van Anders Ertzeid van het Noorse Hegel. Een verslag in tekst en beeld. Rechts: het team van Chattelin, met Ben (links), Ton (rechts) en Peter (uiteraard in de spotlights).

De high end-audiomarkt kent een relatief select gezelschap aan gespecialiseerde dealers. Blijkens het aantal speciaalzaken dat zich op deze nichemarkt richt, lijkt het erop dat de Nederlanders, maar ook de Belgen een groeiende groep muziekliefhebbers telt die geen genoegen neemt met een status-quo; alleen het beste is voor hen goed genoeg.

Deze groep shopt doorgaans niet bij een retailer die zich heeft gecommitteerd aan een target. Zo’n liefhebber vraagt een stukje persoonlijke aandacht waarbij de leverancier ook out-of-the-box kan denken in plaats van in dozen. Een klantgerichte leverancier die zich niet primair focust op de hardware, maar een specialist die ook de thuissituatie onder de loep neemt; de atmosfeer van de plek waar uiteindelijk naar de muziek wordt geluisterd. 

Akoestiek

Een van de zaken die vaak over het hoofd wordt gezien, is de akoestiek van een ruimte. Niet zelden is dit na de bekabeling een sluitpost in de begroting. Vaak wordt er een set aangeschaft van vele tienduizenden euro’s, maar mag de plaatselijke florist het bladgroene akoestische dempingsmateriaal verzorgen in de hoeken achter de luidsprekers en wordt een niet nader te noemen Zweeds woonwarenhuis aangedaan voor trendy hoogpolig ‘dempingsmateriaal’ voor de vloer. Het moet immers wel een beetje gezellig blijven in de huiskamer...

Eigenlijk is dat jammer, want een high end-set presteert maar zo goed als de zwakste schakel. Is de akoestiek niet op orde, dan vinden we daar die zwakste schakel en treden er - zeker bij hogere volumes - nadelige bijeffecten op. Je kunt het vergelijken met de aanschaf van een Italiaanse sportwagen en die vervolgens bij thuiskomst uitrusten met houten wielen omdat dat beter past bij de rustieke stijlelementenin de garage. Die wagen kan nog steeds heel hard, maar vroeg of laat zullen op een bochtigeweg nadelige ‘bijeffecten’ optreden.

Een van de specialisten die begrijpt dat het leveren van een high end-hifisysteem meer omvat dan het leveren van de apparatuur is het in Den Haag gevestigde Chattelin Audio Systems. Chattelin is voor vele muziekliefhebbers uit onze politieke hoofdstad en omstreken dan ook een absoluut begrip.

Eerste kennismaking

Ondanks dat we op een zaterdagmorgen in hartje Den Haag worden verwacht, kunnen we probleemloos en kosteloos(!) onze auto parkeren in het noordelijke deel van het centrum, in de omgeving van het Vredespaleis. In tegenstelling tot de rest van het land heeft het concept ‘auto als verdienmodel’ de stad Den Haag blijkbaar gemist. Voor ons en voor de klanten van Chattelin een prettige bijkomstigheid.

Het statige pand aan de Anna Paulownastraat ziet er van binnen en van buiten goed verzorgd uit. Bij binnenkomst worden we direct verwelkomd door diverse snoepjes uit de hifi-industrie. Waar we initieel denken aan een neutraal-witte winkel met een beige-bruine vloerbedekking en een wirwar aan vuistdikke luidsprekerkabels, straalt Chattelin juist een huiselijke warmte uit. We maken kennis met Ton Spruijt, Peter Chattelin en Ben van Leliveld. Van Ben, mede-eigenaar van Chattelin, vernemen we dat de winkel net een omvangrijke verbouwing achter de rug heeft. En ja, we ruiken boven de heerlijke lucht van verse koffie inderdaad nog steeds een lichte zweem van verf en latex.

Alles voor de muziek

In de eerste plaats blijken de medewerkers van Chattelin muziekliefhebbers in hart en nieren. Ben heeft naast Chattelin nog een bedrijf: Acoustic Matters. Via dat bedrijf verzorgt Ben de akoestiek tijdens audioshows, maar ook in geluidstudio’s, op opnamelocaties en bij mensen thuis. Zodoende weet Ben exact hoe bepaalde opnames behoren te klinken.

Peter Chattelin is de oprichter, mede-eigenaar van Chattelin Audio Systems en ook Peter heeft als professioneel muzikant wel iets met geluid. Niet incidenteelverruilt Peter in de avonduurtjes zijn Chattelin t-shirt met zijn artiestenoutfit. Peter is namelijk bassist, gitarist en zanger in dé Nederlandse Pink Floyd tributeband ‘Pink Project’. De heren van Chattelin weten dus als geen ander hoe instrumenten behoren te klinken en hoe deze realistisch in de huiselijke omgeving weergegeven behoren te worden.

Daarnaast doet Chattelin er ook veel aan om een groot publiek bij muziek te betrekken. Chattelin wil met het project ‘Music 3.0’ bijvoorbeeld meer jeugd binnen krijgen met mooie headphones, head-fi en shows. Ook wil Chattelin de positie in het luxe segment verder uitbouwen met mensen die cultuur- en muziek-minded zijn, maar niet weten dat dit luxe-segment bestaat.

Restyling

Ben neemt ons na een korte kennismaking mee voor een rondleiding door dewinkel en vertelt ons waar Chattelin voor staat. Hij legt ons uit dat het interieur van de winkel voorheen vooral wit was, met een houten vloer en grijs tapijt. Dat doet uiteraard niets af af aan de geluidskwaliteit van de ruimte, maar met name de vrouwelijke bezoekers misten een huiselijke sfeer. Het was heel klinisch. Daarom is de hulp van stylisten ingeroepen om een warme, eigentijdse huiskamerachtige sfeer te creëren. En het moet gezegd worden, de ruimte oogt uitnodigend en comfortabel zonder dat de technologie er de overhand heeft.

Wat ons het eerst opvalt is het aan de wand aangebrachte dempingsmateriaal. In tegenstelling tot de veel toegepaste foeilelijke houten panelen is er op een minimaal aantal plekken een soort van kussens van akoestisch schuim aan de wand bevestigd; designelementen die niet zouden misstaan in de gemiddelde huiskamer. Akoestische demping is belangrijk, al moet ook dit volgens Ben niet worden overdreven. Een te ‘dode’ ruimte is namelijk ook niet goed voor een realistische muziekweergave. Daarom is een juiste mate van diffusie cruciaal.

We zijn benieuwd of het gebruikelijk is dat klanten van Chattelin bij de aankoop van een nieuwe set ook kiezen voor een akoestische behandeling. Ben geeft aan dat dit een extra service betreft. Het blijkt dat klanten er steeds vaker voor kiezen voor om de aankoop ook te laten plaatsen en de ruimte - wanneer dit nodig is - akoestisch te laten behandelen.

Optimale plaatsing

Ben geeft aan dat iedere merk en type speaker een ander gedrag heeft in de ruimte en bepaalt samen met de eindversterker grotendeels hoe het klinkt. De akoestiek is cruciaal en Ben begint altijd met de basweergave. Het basfundament en de timing moet goed zijn. Hier wordt alles op gebouwd. Daarbij is hij doorgaans het langst bezig met de plaatsing van de speakers. Het midden en hoog zijn ook belangrijk, maar meestal gemakkelijker te corrigeren dan het laag.

Voor in de huiskamer van zeg vijf bij zes meter is het in de eerste plaats belangrijk dat de speakers niet te groot zijn. Bij grote luidsprekers creëer je al snel te veel bas. Dat teveel aan bas compenseren vraagt doorgaans veel dempingsmateriaal en dit oogt minder fraai. Zijn de speakers kleiner, dan zijn er doorgaans niet zo heel veel aanpassingen nodig en kan het geheel met een juiste plaatsing worden geperfectioneerd. Hiervoor gebruikt Ben referentiemateriaal in de vorm van opnames waarbij hij zelf aanwezig is geweest. Zijn de ruimtes nu erg complex, dan maakt Ben een akoestische blauwdruk op basis van simulaties.

Overal in het pand treffen we prachtige hifi-componenten aan. De absolute top in de markt. De prestaties zijn volgens Ben dan ook het belangrijkste om te worden opgenomen in het leveringsprogramma van Chattelin. Elk nieuw product wordt uitvoerig door het vierkoppige luisterpanel beoordeeld. Hierbij is het belangrijk dat de producten emotie oproepen; pas nadat iedereen het er over eens is dat ze door de muziek geraakt worden, wordt het product opgenomen in het assortiment. Een van die merken die emotie oproept, is het Noorse merk Hegel.

Tijd voor Hegel

De introductie van de Hegel H590 wordt bijgewoond door Anders Ertzeid, VP Sales & Marketing bij Hegel. Aangezien het zaterdagochtend nog niet druk is met bezoekers, besluiten we een kort interview met Anders af te nemen. Wat veel Hegel liefhebbers misschien niet weten, is dat Hegel vóór het jaar 2000 voornamelijk een technologiebedrijf was. De basis van het bedrijf is ontstaan in 1988. Bent Holter, oprichter van Hegel, heeft tijdens de eerste jaren enkele versterkers gemaakt voor eigen gebruik. Holter speelde namelijk in een band (‘The Hegel Band’) en omdat hij professionele stage versterkers niet kon betalen, maakte hij ze voor zichzelf. Ook maakte hij zo af en toe versterkers voor familie en vrienden, maar dat was zeker geen core business. 

In de vroege jaren ’90 ontwikkelde het bedrijf voornamelijk gepatenteerde versterkingstechnologieën. Er was destijds geen sales team; slechts zeven techneuten ontwikkelden fulltime aan versterkingstechnologie. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in de ‘SoundEngine’ van Hegel, doorontwikkeld naar de SoundEngine 2 zoals we deze nu van de H590 kennen. Vervolgens maakten ze ‘samples’ hoe deze technologie kon worden gebruikt, en eind jaren 90 nam het bedrijf deel aan trade shows waar ze de eerste klanten voor deze technologie binnenhaalden. Nadat de dot-com bubble was gebarsten, trok de grootste investeerder zich terug. Niemand wilde destijds immers zijn vingers branden aan een tech-bedrijf. Hierna kon Holter het bedrijf en alle patenten terugkopen en besloot hij deze technologieën uitsluitend te gebruiken voor de ontwikkeling van eigenversterkers. Zo is Hegel ontstaan.

Hegel H590

Hegel is een relatief jong hifi-merk, maar geniet sinds het begin van haar bestaan van een hoge populariteit in de consumentenmarkt, en in de industrie zelf. Een van de producten waar Hegel de laatste jaren aanzien mee heeft verworven, is de nu al legendarische H360. Nu heeft Hegel hiervan een opvolger geïntroduceerd.

Anders Ertzeid met 'zijn' Hegel H590

De H590 is compleet nieuw ontworpen en is voorzien van de exceptioneel goede SoundEngine2 technologie. Door deze nieuwe ‘sound engine’presteert de H590 op een nog hoger niveau dan de al zeer audiofiele H360!

Anders Ertzeid zegt hier het volgende over. 'De H590 is op alle vlakken verbeterd ten opzichte van zijn voorganger. De voedingscapaciteit is met 50 procent vergroot en de uitgangstrap heeft de helft meer eindtransistors. Hierdoor heeft de H590 meer grip op de luidspreker en kan hij deze veel preciezer aansturen; het in beweging zetten van een woofer kost stroom, maar om de kinetische energie van de woofer te stoppen heeft de versterker vermogen en stabiliteit nodig om de grip te behouden; de dempingsfactor.'

Het meest belangrijk is de volledige aluminium behuizing van de H590. Deze is veel beter in staat om RFI en andere ongewenste signalen buiten de deur te houden. De enige metalen delen die in de H590 zijn terug te vinden is de afscherming van de voorversterker en van het DAC-gedeelte. Verder zijn er in de gehele H590 vooral heel veel kleine aanpassingen gedaan. Hegel heeft bijvoorbeeld massief koperen speakerterminals van Mundorf gebruikt. Er werden ook duurdere rhodium en gold plated terminals geprobeerd, maar deze maakten de geluidskwaliteit niet hoorbaar beter dan de roodkoperen variant.

Hegel H590: Goede voeding

Veel kleine veranderingen zijn ook van toepassing op de voeding. In plaats van een conventionele voeding vanuit een enkele voedingsprint, heeft de transformator meerdere windingen waarmee ongeveer dertig verschillende plekken in de versterker afzonderlijk worden gevoed. Ondanks de methode met deze zogenaamde ‘local power supplies‘ een relatief kostbare methode is, levert dit een significante winst op in de geluidskwaliteit.

Volgens Anders probeert Hegel de kosten wel binnen de perken te houden. Hierbij haalt hij de chip aan van de elektronisch geregelde (R-2R)volumeregeling. Deze chip is niet ontworpen voor audiotoepassing. Het is een chip ontworpen voor hoogfrequente meetapparatuur en wordt onder andere gebruikt in de deeltjesversneller in CERN (Zwitserland). Hierbij meet deze chip de hele kleine deeltjes die ze daar zo graag willen meten. Bij Hegel bedachten ze dat ze deze chip ook op een andere manier konden gebruiken voor de volumeregeling.

Ook deze volumeregeling heeft een separate (kleinere) ringkerntransformator die uitsluitend bedoeld is voor deze digitale volumeregeling. Op deze wijze creëert een scheiding tussen de meest kritische delen van de versterker. De techneuten van Hegel hebben zelfs overwogen om de H590 te voorzien van een externe voeding, maar dit vonden ze toch wel heel erg ‘1985’. Afgezien van de hogere kosten voor de extra behuizing bleken de effecten van een dergelijke ingreep beperkt en hebben uiteindelijk van dit idee afgezien.

Nieuwe DAC

Ook de DA-converter in de H590 is compleet anders dan in de H360. Hegel past een splinternieuwe AKM DAC toe. Deze DAC is echter nog zo nieuw dat deze nog niet in het leveringsprogramma van AKM is opgenomen. Sterker nog: in de eerste duizend H590’s heeft Hegel engineering samples van deze AKM DAC’s toegepast. Deze hebben ze bij verschillende bedrijven gesourced omdat AKM ze nog niet officieel uitlevert.

Hegel is van mening dat AKM met afstand de best klinkende DAC’s produceert, maar ze zijn wel wat lastiger op een goede manier en bit-perfect te implementeren, dus zonder (interne) upsampling of resampling van het digitale signaal en een zo laag mogelijke jitter. Een zelfde filosofie als bij de Mohican cd-speler van Hegel. Dat was niet mogelijk met de eerdere DAC’s van AKM, omdat deze intern werden geresampled naar een (serieus!) strikt geheim gehouden samplingfrequentie. Deze nieuwe door Hegel toegepaste AKM DAC heeft een compleet andere opbouw en hiermee is het voor het eerst mogelijk om volledig bit-perfect zijn werk te doen. Deze AKM chip wordt, in tegenstelling tot eerdere Hegel modellen, niet in dual-mono toegepast. De geluidskwaliteit is dan wel beter in dual mono-mode, de winst is derhalve minimaal en weegt niet op tegen de kosten.

Master Quality Authenticated

Verder heeft Hegel een geheel nieuwe USB2.0 interface geïmplementeerd waardoor de DAC tot DSD256 en 32bit 384kHz PCM aankan. Niet onbelangrijk, de Hegel H590 is ook uitgerust met MQA second unfold via de USB input. Hierbij wordt het signaal, zodra MQA wordt gedetecteerd, volgens een geheel separaat MQA-signaalpad gestuurd. Dit betekent dat normale streams niet door de MQA-technologie wordt beïnvloed.

Hegel snapt dat er nogal wat rumoer is rondom MQA, omdat alleen MQA weet wat er precies met MQA gebeurt. Toch maakt Anders zich hierover geen zorgen. Wat MQA echt doet is dat deze high res-streams in compacte vorm via services als Tidal in de hoogst mogelijk kwaliteit laat horen. En dat is goed. Hegel is van mening dat de hele discussie rondom de betere geluidskwaliteit van MQA, 4xDSDof 24-192kHz streams eigenlijk compleet zinloos is. Klinken MQA en high res anders? Ja. Klinken ze beter? Wie zal het zeggen. Hegel laat streams met haar eigen audiocircuits gewoon in de best mogelijk geluidskwaliteit horen. Ongeacht het formaat. Hiermee is het aan de muziekliefhebber om de uiteindelijke keuze te maken.

Streaming

Hegel heeft in de H590 tevens de streamingdienst Spotify Connect geïntegreerd. Ondanks het gemak voor de gebruiker blijkt het voor de technici vooral een hele lastige techniek om in een versterker te integreren. Evenals Spotify Free, waarmee Hegel een van de eerste merken is die dit heeft geadopteerd. Nu lijkt de keuze voor Spotify een beetje vreemd bij een high end-versterker als de H590. Hegel is hier echter heel helder over. Lang niet iedereen in de familie luistert met audiofiele oren en met een dienst als Spotify wordt het streamen van muziek heerlijk eenvoudig. En hier heeft Hegel groot gelijk. Het gaat immers om de muziekbeleving en om het gemak waarmee de muziek kan worden afgespeeld.

Zodoende heeft Hegel ook AirPlay2 geïmplementeerd. Hiervoor heeft Hegel de technologie van AirPlay zodanig ontwikkeld dat het substantieel beter klinkt dan de officiële AirPlay developer kit die het Amerikaanse merk beschikbaar stelt, maar evenwel voldoet aan de eisen voor certificatie. Heeft het cd-kwaliteit? Nee, maar met de Hegel-technologie komt het wel heel dicht in de buurt.

Naast de implementatie van Apple AirPlay2 en Spotify vinden wij een van de slimste verbeteringen die de Noren hebben aangebracht het zogenaamde ‘veiligheidsvolume’. Deze voorkomt dat de versterker vol gas gaat tijdens het streamen van bijvoorbeeld een AirPlay-stream. Nu blijkt dat dit helemaal niet zo eenvoudig is als dat het lijkt. Apple stelt namelijk hoge eisen aan de producten die AirPlay mogen ondersteunen en het eisenpakket waaraan de standaard in elk denkende situatie moet voldoen heeft een dikte van ongeveer drie telefoonboeken. Een veiligheidsvolume is niet voorgeschreven in de AirPlay-standaard en voeg je als fabrikant dergelijke features toe, dan voldoet het dus niet meer aan de voorgeschreven standaard en krijg je geen goedkeurend vinkje. Dus heeft Hegel een fail-safe ingebouwd waarmee de AirPlay-standaard en dus certificering niet wordt beïnvloed. Zo heeft een combinatie van Viking-DNA en nuchtere Noorse logica het toch gewonnen van de Californische regeldrift.

Ben van Leliveld

Hegel krijgt veel vragen waarom er geen phono stage is ingebouwd. Anders geeft aan dat ze dit in het verleden wel hebben getracht, maar dat deze circuits zo gevoelig zijn dat deze, wanneer deze in een versterker worden geïntegreerd, nooit helemaal stil zijn door de instraling van overige interne componenten. Hegel is volgens Anders heel goed in staat om een prachtig klinkende phono stage in te bouwen voor een meerprijs van ongeveer duizend euro, maar dat een vijftig euro kostende externe Phonobox van Pro-Ject uiteindelijk toch beter zal klinken. Fair.

Luisterindrukken

Tijdens de introductie van de Hegel H590 maakt Chattelin gebruik van de KEF Blade Two luidspreker. Ondanks deze speaker al weer een paar jaar op de markt is, blijft het een ongelofelijk snelle en precieze speaker die erg mooi matcht met Hegel. Al tijdens de eerste muzikale indrukken van deze set horen we de enorme gelaagdheid en rust in de muziek. Het geluidsbeeld is breed en diep, maar niet té.

De weergave is neutraal, dynamisch en precies. Wat opvalt is dat er geen plekken in de ruimte zijn waar de klank uit balans raakt. Dat wordt mede gerealiseerd door het adequaat aangebrachte dempingsmateriaal. Volgens Joas Elsäcker (foto rechts) van GP Acoustics, de importeur van KEF en Hegel,  hebben ze er bewust ervoor gekozen om de introductie van de Hegel H590 bij Chattelin te doen. Deze is immers dealer van beide merken.

Chattelin zelf is zeer enthousiast over deze combinatie en bovendien speelt de Blade Two heel erg mooi in de showroom. Met name de akoestiek van de luisterruimte was voor Hegel doorslaggevend. Ben had al eerder aangegeven dat Hegel zelf ook over een Blade beschikt voor de soundtuning, maar dat Anders (bij Hegel verantwoordelijk voor voicing en sound tuning) deze combinatie nog niet eerder zo mooi heeft horen spelen. Tijdens de luistersessie verbazen we ons over de enorme openheid en de ongekende geluidsdiepte die deze H590 presenteert. In combinatie met de Blade Two worden de kleinste details, nuances en gefluisterde boodschappen zelfs voor de meest ongeoefende luisteraar hoorbaar. Waar we doorgaans binnen een paar minuten een goede indruk hebben van een set, blijven we desondanks nog even zitten. En daarna nog even, om tenslotte het vertrek nog een paar nummers uit te stellen. De prestaties van deze versterker zijn, zeker voor een solid-statevariant, lastig te overtreffen.

Eindoordeel

Hegel heeft met haar nieuwe H590 een zeer complete en vooral heel goed klinkende geïntegreerde versterker geïntroduceerd. Ondanks het een krachtige solid-state versterker betreft, heeft deze Hegel-telg een muzikaliteit en finesse die de beste buizenversterkers in de markt evenaart.Is er concurrentie binnen dit segment? Wij verwachten dat dit een lastige gaat worden. Zelfs bij het directe vergelijk met de voor- en eindcombinaties uit eigenstal presteert de H590 op diverse vlakken beter. Wanneer we naar de prijs, prestaties en de functionaliteit kijken kunnen we niet anders concluderen dan dat de Hegel de lat met deze H590 voor deze hele klasse op een substantieel hoger niveau heeft gelegd. En daarmee maak je vrienden. 

Lees ook onze uitgebreide review van de Hegel H590

Conclusie

Met een retailprijs van net geen tienduizend euro is deze Hegel H590 zeker niet voor iedere beurs bereikbaar. Wij vinden de H590, zeker na het beluisteren van de prestaties, een van de meest aantrekkelijke versterkers om vandaag de dag aan te schaffen. Maar overweeg je een investering in dit prijssegment, vergeet dan ook zeker de akoestiek niet! Wil je zelf ervaren hoe de Hegel H590 presteert en wat een goede akoestiek met geluid kan doen, maak dan eens op een zaterdag een afspraak met Chattelin.

Meer informatie vind je via nl.kef.com, www.hegel.com en www.chattelin.nl.