Een jarenlange zoektocht, een reis langs vele audiosystemen en luidsprekers. Het doel is duidelijk. Live geluid in de huiskamer. Zo realistisch en natuurlijk als maar mogelijk is. Het is een zoektocht naar de holy grail. Waar je het uiteindelijk voor doet. De vervolmaking van high-end audio. Vele ontwerpers hebben de afgelopen decennia een poging gewaagd. Systemen die soms wel en soms niet in de buurt kwamen. Maar, kan het misschien nog beter? Daudio bestaat zes jaar en is een van de weinige fabrikanten in de wereld die dipoolluidsprekers maakt. Dat maakt nieuwsgierig. Wordt dit de ultieme confrontatie met realistische weergave?

Daudio

Daudio is een bedrijf dat dipoolluidsprekers ontwerpt en verkoopt. Het bestaat ongeveer zes jaar en de eigenaren Jeroen Dezaire en Hans Beckeringh benaderen de luidsprekers op een heel eigen wijze. Kennismaken met Daudio betekent een bezoek brengen aan hun showroom. Daar wacht, voor iemand met een beetje tijd, de Daudio klantbeleving. Een representatieve luisterruimte met een uitstekende akoestiek en de voortreffelijke verzorging van de inwendige mens maken dat je als klant de VIP-treatment beleeft. 

Luisterruimte Daudio

Voor ondergetekende duurt de zoektocht naar realistische geluidsweergave al enkele decennia. Gewend aan omgevingen waar echte muziekinstrumenten aanwezig zijn, vormen deze een absolute referentie voor realistische geluidskwaliteit. Het is iets dat een geluidssysteem zo dicht mogelijk zou moeten kunnen benaderen. Waar je steeds naar zoekt, iets dat boven het niveau uitsteekt van normale en goedbedoelde hifi-systemen en al die muziekliefhebbers om je heen die andere systemen als een referentie beschouwen. Live muziek is in feite de enige en ultieme referentie. Maar, zijn er dan geen anderen in de wereld die ook denken vanuit een hogere natuurlijke referentie en op basis daarvan producten ontwikkelen? Tijdgenoten en gelijkgestemden die hetzelfde bizarre pad volgen op weg naar de holy grail? Een alternatief voor al die bedrijven en ontwerpers die zich laten leiden door marketing en de grootste gemene deler achterna lopen voor wat betreft de 'smaak' van de consument?

Het is kennelijk een soort natuurwet dat als je iets zoekt, het dan vroeg of laat je pad kruist. Dat bracht auteur dezes al naar verre uithoeken op de wereldbol, maar een nieuwe benadering doemde plotseling op binnen de landsgrenzen. Maar, wat doet Daudio dan om het nirvana te bereiken?

Wie zich verdiept in het verhaal achter Daudio treft twee bevlogen ontwerpers aan die zich hetzelfde doel in het leven hebben gesteld. Namelijk een zo realistisch mogelijke geluidsweergave. Met een achtergrond als muzikant en een technische opleiding zijn er twee belangrijke voorwaarden ingevuld. Muzikanten hebben meestal een natuurlijke referentie en een technische achtergrond geeft zeer veel kennis en mogelijkheden om concepten en ideeėn om te zetten in werkende systemen. Maar, wie echt iets wil bereiken in het leven heeft niet voldoende aan een ideaal en technische kennis. Er is ook drive, motivatie en doorzettingsvermogen nodig. Vergelijkbaar met de olympische sporter die eindeloos traint om dat verschil van tweehonderdste seconde te maken, of de musicus die drie maanden werkt aan de perfectie van een uitvoering.

Voor de ontwikkeling van een spraakmakende luidspreker is dat niet anders. Een pad van vallen en opstaan. Ontwerpen, luisteren, meten, opnieuw ontwerpen en net zolang doorgaan tot er doelen zijn bereikt. Aandacht voor het kleinste detail en steeds proberen te weten waarom iets is zoals het is. Dat is de mindset en benadering die steeds naar voren komt als Hans en Jeroen het ontwerpproces beschrijven van hun dipoolluidsprekers. Het gaat om die tweehonderdste seconde die het verschil maakt. Het fundamentele verschil tussen goedbedoelde geluidsweergave en een haast perfecte illusie van realisme. Dan is er plotseling de naam Daudio. Verzonnen door Hans en een symbool voor de wens om een dipoolluidspreker te willen bouwen met een fraai design, maar duidelijk ook met de bedoeling om zo'n dipool een keertje extreem uit te voeren. Voor de dipooltechniek werd Jeroen betrokken. Hij was al lang bezig met wisselfilters, teneinde luidsprekers te voorzien van een zo natuurlijk mogelijk geluid. Jeroen is in staat om vanuit zijn kennis een natuurlijke klank te realiseren.

Dipooltechniek

Maar waar is de keuze voor de dipooltechniek dan op gebaseerd? Het dipoolprincipe is voor luidsprekers en microfoons al bekend zolang de audio bestaat. Een dipool heeft een achtvormig afstraalpatroon. Het voordeel van dat patroon is, dat als je het op de juiste manier filtert in relatie met de baffle, het afstraalgedrag gelijk blijft over het hele frequentiegebied. In het laag is dus geen sprake van 'rondstralen', zoals met gewone luidsprekers. In een grotere ruimte ervaar je met zo'n dipool dus ook uitdoving in het laag als je vanaf de zijkant luistert. Maar aan de voorkant van de luidspreker hoor je het volle spectrum. Je buren hebben door die achtvorm dus ook geen last van gedreun, er is minder invloed van de akoestiek en een iets hogere tolerantie voor de galm. Een normale luidspreker straalt rond in het laag en gaat naar boven toe bundelen. De invloed van de ruimte is dan groot en kan alleen ondervangen worden in een studio-achtige ruimte met veel demping. Maar, een nog groter voordeel is dat een dipoolluidspreker niet beschikt over een traditionele behuizing, zoals de meeste luidsprekers kennen.

Daudio M1 Monitor

De oervorm van een dipoolluidspreker is het zogenaamde open baffle-type, waar de driver gewoon op een groot paneel is bevestigd. Hoe groter het paneel is, hoe beter het laag. Omdat het geluid aan de voorkant en aan de achterkant in tegenfase staat en via de zijkanten van het paneel contact maakt, ontstaat er uitdoving. In principe wordt het laag daardoor verzwakt. Het is ook onpraktisch om panelen te hebben van enkele vierkante meters. Daarom wordt de frequentiecurve van een open baffle luidspreker in het filter gecorrigeerd. Met een relatief kleine frontpaneeloppervlakte ontstaat dan toch een lineaire weergave. In de praktijk bestaat de 'behuizing' van een dipoolluidspreker uit een u-vorm. Omdat een echte gesloten of semi-gesloten behuizing ontbreekt, kent een dipoolluidspreker geen kastkleuring. Kastkleuring wordt veroorzaakt door resonanties van en binnen de behuizing, maar ook door de eigenschappen van het dempingsmateriaal. Een luidsprekerdriver in een behuizing moet ook werken tegen de druk die in de behuizing ontstaat. Dat betekent dat veel toegevoerde energie vanuit de versterker niet omgezet wordt in geluid, maar gebruikt wordt om mechanische weerstand te overwinnen. Dat veroorzaakt vervorming, het geluid wordt ook vertraagd en mengt zich dwars door de conus heen later met het eerder uitgezonden geluid. Als die weerstand wegvalt, kunnen de drivers heel vrij bewegen. Er is dan veel minder vervorming, kleuring en rendementsverlies. Dat resulteert in een erg natuurlijke weergave van het geluid en dat is feitelijk een belangrijke en misschien wel essentiële stap in de richting van realiteitsweergave.

Modellen

Het basisontwerp van op de dipooltechniek gebaseerde luidsprekers van Daudio heeft geresulteerd in een reeks van modellen in verschillende prijsklassen. Het topmodel is de S1 (Studio). Met een hoogte van 1,25 meter, een AMT (air motion transformer) tweeter van Mundorf en een 6,5-inch midrange driver en twee 15-inch woofers van AudioTechnology reikt het frequentiegebied van 30Hz tot 22kHz. De S1 is passief gefilterd en het filter is opgebouwd uit luxe Mundorf en Jantzen Audio componenten. De W1 (W-frame), het eerste model van Daudio, met dezelfde middentoner en tweeter is 1 meter hoog. De weergave beslaat het gebied van 20Hz tot 22kHz. Dit model luidspreker heeft een passief filter voor het mid-hoog en een actief filter tussen de laag-mid sectie.

Daudio C1

Dat maakt dat deze luidspreker eventueel aangestuurd kan worden met buizen voor het mid-hoog en een solid state versterker voor het laag. De C1 (Compact) is 1 meter hoog, maar heeft een bescheiden footprint (30 x 25cm met een paneel van 4cm dik). Vanwege het vriendelijk impedantieverloop kan deze passief gefilterde weergever al aangestuurd worden door een buizenversterker vanaf 25 Watt per kanaal. Een zeer huiskamervriendelijk model vanwege de acceptabele afmetingen en eisen met betrekking tot de aansturende elektronica. De reeks sluit met de M1 (Monitor). Dat is een tweeweg 'minimonitor' op een statief. Het bereik begint bij 120 Hz en de set wordt voorzien van een bijpassende subwoofer met dubbele woofers.

Elektronica

Naast dipoolluidsprekers levert Daudio ook versterkers en kabels. Die producten en met name de versterkers werden in eerste instantie ontwikkeld om een referentie te hebben tijdens de ontwikkeling van de luidsprekers. De Daudio N1000 versterker is gebaseerd op de Ncore-modulen en voorzien van een luxe stuurtrap met voeding, om het optimale uit de modules te halen. De versterker is leverbaar met of zonder volume en bronkeuze. Voor de M1 is een geļntegreerde control-unit (dsp-filter inclusief versterkers) ontwikkeld. De zes ingebouwde Ncore versterkers sturen actief de 6 drivers aan. De control-unit heeft een bronkeuze en daarbij verschillende analoge en digitale ingangen, alsmede een volumeregelaar. Bij aflevering van de set wordt de luisterruimte van de klant gemeten en door instelling van de dsp worden de subwoofers zodanig geïntegreerd in het geluidsbeeld dat er sprake is van een onhoorbare overgang. Dat maakt een systeem dat vanaf 20Hz geluid produceert met volle en diepe bassen.

 Daudio N1000

Ook zijn er door Daudio eigen airtube interlinks en luidsprekerkabels ontwikkeld, ondanks dat voor Daudio elektronica en kabels niet de core-business is. Het gaat immers bovenal om het bouwen van dipool luidsprekers. Om het nog duidelijker te zeggen: “Men wil het publiek vooral kennis laten maken met dipoolweergave�. Daarnaast is er veel aandacht voor design. De luidsprekers zijn dus ook een design-statement en over de vormgeving van de verschillende modellen is goed nagedacht. Volgens Jeroen staat de eerste letter van de brandname dan ook voor zowel dipool als design. De laatste kent in de uitvoering en materialen een luxe niveau. De producten zijn van duurzame materialen gebouwd en fraai afgewerkt. De minutieuze aandacht voor details is ook terug te vinden in de uitvoering van de elektronica. De N1000 amp heeft bijvoorbeeld een zeer fraaie cnc-aluminium behuizing.

Professionaliteit

Wat tijdens een bezoek aan Daudio opvalt is de bevlogenheid van de ontwerpers en de aandacht voor elk detail. Er is hier geen sprake van massaproductie van luidsprekers die met basismaterialen en componenten even snel en vaak machinaal gebouwd worden. Volgens Daudio is er iets extra’s nodig om luidsprekers te gaan bouwen. Namelijk niet snel tevreden zijn, een ambitieus doel nastreven en alles tot de bodem uitzoeken in het licht van een zo natuurlijk mogelijk klinkend resultaat. Daarom is er eindeloos geschaafd aan het W-model. Er worden bijvoorbeeld geen standaard drivers toegepast. De helft van de parameters van een standaard driver zijn bedoeld om te reageren op de tegenwerkende kracht van de behuizing. Die zijn voor een dipoolluidspreker niet nodig en ook moet zo'n driver erg snel zijn. De vraag om zo'n driver te ontwikkelen werd neergelegd bij AudioTechnology. De drivers zijn dan ook in samenwerking met dit bedrijf ontwikkeld. Daudio luidsprekers hebben dan ook geen standaard-drivers aan boord, maar geoptimaliseerde drivers voor het gebruik in dipoolconfiguraties.

Luisteren

Zoals gebruikelijk in de beleving van een recensent, komen ontwerpers en fabrikanten altijd binnenvallen met een verhaal waarom hun product uitzonderlijk goed is. De story achter Daudio maakt dan ook nieuwsgierig. Zou het echt gelukt zijn om de lat weer iets hoger te leggen? Is er opnieuw een stap gemaakt naar de ultieme natuurlijke realiteitsweergave? De luistertest geeft vanzelfsprekend het antwoord op deze vragen. Daartoe stond de S1, het huidige topmodel uit de reeks, in de luisterruimte van Daudio opgesteld. Andere Daudio-luidsprekers, waaronder de W1 in het midden en achter, vulden de set aan voor multi-channel weergave. Aansturing gaat met de eigen Daudio N1000 versterkers en de NADAC converter van Merging Technology. Het allereerste dat opvalt is de kwaliteit van het laag. Een hoofdeigenschap van goed ontworpen open baffle laagsystemen is dat de frequenties met een enorm gemak en vrijheid klinken. Nagenoeg identiek aan hoe het echte instrument klinkt.

Daudio S1 (detail) en W1 (achtergrond)

De vrijheid, het gemak en de natuurlijke klank van het laag zijn spectaculair goed. Het is ook erg snel. Er zijn maar weinig laagsystemen die zo'n niveau halen. Het tweede dat opvalt is dat het laag vrij is van elke kleuring en dat het systeem dynamisch ongelofelijk uit kan halen. De lage vervorming doet geluidsmatig denken aan de lage waarden die met servo-gestuurde woofers te halen is. Ten derde is de detaillering van het laag zeer goed, maar dat geldt ook voor het midden en hoog. De kwaliteit van het laag heeft een enorme invloed op onze perceptieve cq. subjectieve beleving van het midden en hoog. Na de aanvankelijke focus op het laag, trekt het midden de aandacht, waarbij de enorme natuurlijke kwaliteit van stemmen en klanken opvalt. Ook het hoog, verzorgd door de AMT-driver, biedt enorme kwaliteiten. Maar, als je op zo'n manier door-analyseert, dan ben je een audiofiel. Je luistert dan naar geluidjes en trekt daarvoor 'tingel-tangel muziek' uit de kast (term bedacht door collega Sander van der Heide). De Daudio-systemen zijn primair bedoeld om naar muziek te luisteren. Naar de totaalbeleving. Bedoeld voor muziekliefhebbers. Deze systemen trekken je de opname binnen. Je luistert naar de totaalpresentatie en het valt op dat deze buitengewoon realistisch, met groot gemak, zonder stress en erg natuurlijk klinkt.

Epiloog

Het Daudio S1-systeem dat beluisterd is, zet op een zeer overtuigende manier een realistische en natuurlijke presentatie van muziek neer. Het was zeer indrukwekkend en overtuigend. Er is iets voor te zeggen dat het dipool-principe behoort bij de beste technieken om te komen tot een echte natuurlijke geluidsweergave. Het is in ieder geval duidelijk dat Daudio dit waarmaakt. Naast die geluidsweergave krijgt de klant een fraai design en een zeer degelijke constructie met duurzame materialen en premium onderdelen. Een Daudio-systeem is geen weggooi-hifi die je na drie jaar vervangt. De keuze speelt consumenten met een hoge natuurlijke realiteitsreferentie in de kaart. Deze systemen zijn dan ook erg gezocht door musici en muziekliefhebbers, die willen horen hoe muziek echt klinkt. Als u de kans krijgt is het absoluut de moeite waard om te gaan luisteren.