Wie aan Bowers & Wilkins denkt, denkt waarschijnlijk aan een levendige historie, een echt Brits merk en stijlvolle luidsprekers die voor een indrukwekkende audiobeleving staan. Nu is dat allemaal waar, maar er zit meer achter dit Britse merk en FWD mocht een kijkje in de fabriek nemen om dit te ervaren.
Worthing, de thuisbasis van Bowers & Wilkins
Afgelopen maandag ben ik voor FWD afgereisd naar het kleine plaatsje Worthing, in de buurt van Brighton en vlak aan de Britse kust. Dit is de standplaats van Bowers & Wilkins, één van de bekendste fabrikanten van premium luidsprekers. Het is ook de plek waar Bowers & Wilkins al sinds het eerste moment verblijft, de plek waar meneer Bowers en meneer Wilkins na elkaar tijdens de oorlog ontmoet te hebben hun winkel openden. Deze winkel, Bowers & Wilkins genaamd, was een grote elektronicazaak waar bijvoorbeeld ook televisies verhuurd werden. Bowers hield zich naar mate de zaak groter werd ook steeds meer bezig met het assembleren en repareren van luidsprekers, wat uiteindelijk leidde tot een splitsing. Bowers begon in 1966 zijn eigen luidsprekerfabriek, terwijl Wilkins de elektronicazaak bleef runnen. Beiden onder dezelfde naam - en nog steeds als vrienden; Bowers & Wilkins. Zodra we Worthing inrijden en de kust bereiken valt op dat het maar een relatief klein kustplaatsje is waar niet heel veel gebeurt. We rijden het industrieterrein op en één gebouw steekt met kop en schouders boven de rest uit; de fabriek van Bowers & Wilkins. Het is niet de fabriek die al vanaf het eerste jaar staat. Inmiddels heeft het bedrijf een nieuw gebouw neergezet om uit te kunnen breiden en te kunnen vernieuwen. Het oude deel staat ook grotendeels nog maar wordt nu met name gebruikt voor trainingsdoeleinden. Dit is ook de plek waar wij ons bezoek begonnen.
Waar staat Bowers & Wilkins voor?
Bowers & Wilkins is niet meer alleen die fabrikant van luidsprekers die goed presteren, zo blijkt uit een presentatie die we krijgen en natuurlijk ook hoe we zelf het merk de afgelopen jaren hebben zien groeien. De focus is verschoven naar de ervaring, de audio-beleving en de lifestyle. De veelgebruikte slogan is dan ook; listen and you'll see. Het gaat niet zozeer om de specificaties en technieken - al worden die vanzelfsprekend wel breed uitgemeten en uitgelegd. Het gaat vooral om het ervaren van de producten die het merk uitbrengt. Die ervaring moet voor zich spreken en het hogere doel is om mensen van muziek te laten genieten.
Een belangrijke focus van Bowers & Wilkins is dan ook om muziek te laten klinken zoals het moet klinken, zoals de maker het wilde en zoals de bron het doorgeeft. Nu is een keten in de elektronica natuurlijk zo sterk als zijn zwakste schakel, maar Bowers & Wilkins staat naar eigen zeggen voor puur geluid, zonder te controleren hoe het bij de luisteraar overkomt. Er worden geen ingrediënten toegevoegd om de muziek iets warmer te laten overkomen, vocalen beter naar voren te laten komen of om aan de smaak van een specifieke doelgroep te voldoen. De audio wordt weergegeven zoals hij is, zoals het bij de luidspreker aankomt.
Bowers & Wilkins is zoals ik al zei ook meer een bedrijf geworden dat een audiolifestyle nastreeft. Dit zien we bijvoorbeeld ook terug in de partners waar het bedrijf de laatste jaren mee is gaan werken. Zo zie je tegenwoordig luidsprekers van Bowers & Wilkins terug in premium auto's van Volvo en Maserati, en heeft Bowers & Wilkins een samenwerking met het luxemerk Burberry. In de winkels van de keten vind je een portable speaker met de audiocomponenten van Bowers & Wilkins en de stijl van Burberry. Een ander voorbeeld is het Sound System, een 120.000 Watt tellend audiosysteem dat Bowers & Wilkins niet verkoopt maar op kleinere festivals inzet om bezoekers van een helder en vervormingsvrij geluid te laten genieten. Al deze nieuwe wegen moeten niet zozeer direct leiden naar een hogere omzet, afzet of winst. Het gaat het bedrijf vooral om de herkenning en naamsbekendheid. Als je in een Volvo zit en onder de indruk bent van de audioweergave, dan zie je het embleem van Bowers & Wilkins en denk je wellicht bij de aankoop van je audiosysteem voor thuis ook aan het merk. Hetzelfde geldt voor de doelgroep van Burberry of bezoekers van festivals; mensen zien het merk voorbij komen in hun setting en levensstijl, hebben hun eerste beleving met het merk en overwegen daardoor mogelijk sneller Bowers & Wilkins een kans te geven als ze op zoek gaan naar luidsprekers of een hoofdtelefoon. Dat blijft immers wel de corebusiness van het bedrijf.
Listen and you'll see
Listen and you'll see is de slogan we die een aantal keer voorbij hoorden komen en natuurlijk mochten we dat ook in diverse luisterruimtes ervaren. We zijn niet onbekend met het merk en hebben zelfs in onze luisterruimtes luidsprekers van Bowers & Wilkins staan, maar de absolute topmodellen vergelijken in een geoptimaliseerde ruimte is nooit een straf. De fabrikant heeft verschillende luisterruimtes ingericht, waaronder een bioscoop met een veel te duur en volledig ingebouwd surroundsysteem en een wat eenvoudigere luisterruimte waarin diverse stereo-opstellingen beluisterd kunnen worden. Dat het surroundsysteem in de bioscoop indrukwekkend was dat zul je waarschijnlijk wel van mij aannemen. Netjes weggewerkte speakers die elk apart aangestuurd worden, meerdere 15-inch subwoofers en de perfecte akoestiek. O, en een prijskaartje van meerdere tonnen. Het is dus niet voor de gemiddelde consument weggelegd maar het laat zien dat Bowers & Wilkins op elk vlak - zowel stereo als surround - het beste van het beste wil bieden en je vooral de ultieme ervaring wil bieden. Je moet het voelen en beleven, maar wel puur, zonder dat het gekleurd wordt. Dat beleven is gelukt want de trilden van de stoelen af, zaten middenin de actie en waren onder de indruk van de detailweergave tussen al het geweld door.
De luisterruimte voor stereo-opstellingen bracht ons wat dichterbij datgene waar we ook dagelijks over schrijven, hier en op Homecinemamagazine.nl. We mochten in deze ruimte luisteren naar de 685-serie, een betaalbare boekenplankluidspreker, de 805 D3-serie, een premium en prijzige boekenplankluidspreker, en de 800 D3-serie, het absolute topmodel en dus ook prijzige vloerstaande luidspreker. Uit de vergelijking van deze luidsprekers wordt duidelijk dat Bowers & Wilkins ook in het lagere segment een optimale audiobeleving nastreeft, zonder dat je per se het gevoel hebt veel te moeten inleveren. De 685-serie luidsprekers bieden een opvallend helder en transparante weergave, met mooie details, overtuigend laag en een goede plaatsing in de ruimte. Voor relatief weinig geld heb je dus een prima stereosysteem waar je letterlijk meer mee uit je muziek haalt.
Gaan we een flinke stap hoger, naar de 805 D3-serie, dan zien we direct een ander design. Geen rechthoekige box meer maar gebogen lijnen, uitstekende drivers en een tweeter die op de behuizing geplaatst is. Allemaal met een reden; de audioweergave verbeteren. En dat verbeteren resulteert in een nog bredere soundstage, strakker hoog, nog dieper maar ook strakker laag en overall meer waarneembare details. De gebruikte materialen zijn ook anders, bijvoorbeeld de high-end Diamond-tweeter die voor zeer strakke hoge frequenties zonder vervorming zorgt. De audioweergave lijkt ons te omringen, met meer diepte, breedte en zelfs hoogte. Als we de 80 kilogram wegende 800 D3-serie vloerstaanders erbij pakken dan merken we vooral op dat er nog meer rust en controle is. Door het scheiden van de midrange driver en de woofers wordt meer stabiliteit en controle gecreëerd, wat met name bij de wat intensievere muziekstukken voor meer precisie zorgt. Het doel is natuurlijk een pure weergave, alsof de artiest voor je neus aan het spelen is, en dat wordt met deze topmodellen absoluut verwezenlijkt.
De fabriek; vakmanschap en precisie
Nu we al het moois hebben mogen beluisteren is het tijd voor een bezoek aan de fabriek waar dit alles geproduceerd wordt. Maar, niet alles wordt meer in Worthing gemaakt. In het Britse dorp worden alleen de echte premium modellen uit de 800 D3-serie en de Nautilus geproduceerd. Ook onderdelen als conussen voor lagere series worden nog in Worthing gefabriceerd en reizen vervolgens af naar China waar ze samengevoegd worden met andere onderdelen van lagere series, waaronder de 700-serie. Overigens betekent dat niet dat de kwaliteit of controle in China minder is. Ook daar zit de fabrikant er bovenop en worden dezelfde kwaliteitscontroles aangehouden als in Worthing.
De modellen die nog in Worthing gemaakt worden, worden ook nagenoeg compleet in die fabriek geproduceerd, tot aan de kleinste details. Na langs elke stap in de productielijn gelopen te hebben valt op hoe nauwkeurig en met hoeveel vakmanschap en passie aan de luidsprekers gewerkt wordt. De mensen die er werken, werken er vaak al jaren en voor de belangrijke stappen in het proces wordt veel aandacht besteed aan het uitgebreid opleiden van werknemers tot daadwerkelijke experts, bijvoorbeeld op het gebied van polijsten of spuiten. Niks wordt over het hoofd gezien en alles wordt na elke stap uitvoerig gecontroleerd op kleine onvolkomenheden of fouten.
Nu zou je wellicht verwachten dat een dergelijke fabriek in deze tijd volledig geautomatiseerd is maar dat is maar deels waar. De kwaliteit van Bowers & Wilkins is namelijk onlosmakelijk verbonden met het vakmanschap van mensen. Inzicht, precisie, passie en ervaring maken producten beter. Natuurlijk met de aanvulling van automatisering waar het mogelijk is. Volgens Bowers & Wilkins is het maken van een luidspreker niet zo moeilijk, dat kan iedereen. Het gaat er echter om dat je hem beter kunt maken dan je concurrent.
Zo is bijvoorbeeld het spuiten van de Nautilus een dermate nauwkeurig en geavanceerd karwei dat alleen getrainde mensenhanden dit voor hun rekening nemen. Het schuren en polijsten van de 800-serie luidspreker gebeurde tot twee jaar terug ook door mensenhanden maar inmiddels wordt dit grotendeels door robots gedaan. Deze robots raken nooit vermoeid, doen het werk elke keer exact hetzelfde en werken sneller. Echter, de controle en waar nodig net dat beetje bijwerken gebeurt nog altijd door ervaren werknemers.
Het is dus een geoliede machine waarbij de combinatie tussen mens en machine voor een perfect product moet zorgen. En perfect moet het zijn want zoals gezegd is er na elke stap een uitvoerige controle.
Is er een krasje zichtbaar of is er 0.5 millimeter teveel speling in de behuizing? Dan gaat de luidspreker weer terug naar stap één en begint het proces van voor af aan. Er wordt ook opvallend weinig weggegooid; alles dat hergebruikt kan worden, wordt ook hergebruikt.
Eén van de meest opvallende onderdelen die we tegenkwamen is de Diamond-tweeter, een zeer prijzig, klein maar o zo belangrijk onderdeel van de 800-serie Diamond-speakers. Deze tweeter is gemaakt van diamant en zo breekbaar dat ze goed verpakt en op een siliconenlaag binnenkomen om vervolgens met uiterste voorzichtigheid geplaatst worden.
Het doel is een tweeter die niets van het signaal wegneemt en daar ook niets aan toevoegt. In een tweeter betekent dit een dome die star blijft en zich perfect zuigerachtig gedraagt, zo ver op de frequentieschaal als maar mogelijk is. Hiervoor zijn materialen met een hoge stijfheid-/dichtheidsverhouding vereist. En daarom is voor diamant gekozen.
Een luidspreker besteedt gemiddeld 22 dagen in de fabriek, van het vormen van de eerste houtlagen tot het inpakken van het perfecte product. Dat is wellicht langer dan je zou verwachten maar het toont des te meer dat het geen lopendebandwerk is. En bovendien wordt elke luidspreker voordat hij in de doos verdwijnt in een gesloten testruimte geplaatst om uitvoerig te testen of de drivers presteren zoals ze moeten presteren. Als de prestaties binnen de specificaties vallen mag de speaker zijn weg naar de consument vervolgen, zo niet dan is er maar één weg; terug naar een vorige stap.
18 uur per dag en met twee ploegen draait de fabriek op volle toeren waardoor er jaarlijks gemiddeld iets minder dan 20.000 luidsprekers met de boot, de trein of de vrachtwagen naar de consument op weg mogen.
Een ritje in de Volvo concertzaal
Ter afsluiting van ons bezoek aan Bowers & Wilkins zijn we neergestreken op een kasteel, ergens op een heuvel in het Britse landschap. En neergestreken zijn we niet met een simpel toeristenbusje waarvan het audiosysteem menig audioliefhebber zal doen laten rillen. Nee, we zijn neergestreken met twee Volvo's; de S90 Inscription en de XC90 Excellence. Dat is natuurlijk niet zonder reden want Bowers & Wilkins is verantwoordelijk voor het (optionele) audiosysteem in de premium auto's van de Zweedse fabrikant.
Nu heb ik toevallig een paar maanden terug zelf een Volvo XC60 gekocht maar ik heb niet gekozen voor het Bowers & Wilkins audiosysteem. Ik kan je vertellen; daar heb ik nu wel spijt van. Na wat tijd doorgebracht te hebben in beide Volvo's en naar meerdere muziekstijlen en -instellingen geluisterd te hebben ben ik overtuigd van de meerwaarde van een geoptimaliseerd audiosysteem, ontwikkeld door een bedrijf dat de expertise al jaren in huis heeft. We zien diverse kenmerken van Bowers & Wilkins terug in de S90 en XC90, waaronder de gele kevlar-drivers in de deuren en de tweeter-on-top op het dashboard. Het ziet er niet alleen erg strak en chique uit, het klinkt ook nog eens indrukwekkend goed.
Bowers & Wilkins is al bij de ontwerpfase van de Volvo-modellen betrokken en heeft daardoor veel inspraak gehad in de exacte plaatsing van de drivers. Zo zitten ze relatief hoog in de deur en heeft Bowers & Wilkins extra ruimte gekregen om een optimale audioweergave te kunnen garanderen. Ook de tweeter op het dashboard vergt vanuit de autofabrikant wat aanpassingen. Het complete systeem is dus een teken van een zeer goede samenwerking tussen twee partijen om een zo optimaal mogelijk eindresultaat te behalen. In dit geval een overtuigend heldere audiobeleving, een basweergave die perfect verspreid is over de gehele ruimte en een levendige soundstage vol subtiele details. Bowers & Wilkins heeft ook een speciale soundmodus voor in de auto ontwikkeld, gebaseerd op de akoestiek van de Gothenburg concertzaal. Eenmaal ingeschakeld moet de muziek klinken alsof je plaatsneemt in een concertzaal op wielen.
Weer op weg naar huis
Ik ben al jaren bekend met Bowers & Wilkins en heb ook al meerdere producten van het merk getest en beluisterd, maar je beseft pas echt waar een merk voor staat, wat er bij komt kijken en hoe iets tot stand komt wanneer je naar de oorsprong gaat. De fabriek is een indrukwekkende verzamelplek van techniek, passie en vakmanschap en hier wordt Bowers & Wilkins daadwerkelijk geleefd, door de werknemers en misschien wel het hele dorp. Daarbij is het met je eigen oren ervaren van luidsprekers toch nog steeds de ultieme en enige manier om je horizon te verbreden en je audio-ervaring uit te breiden. Zoals ik dan ook altijd aanraad als het op audio aankomt; ga eens luisteren en vergelijken bij een hifi-zaak of zelfs vrienden of familie. Audio is grotendeels subjectief en dus voor iedereen anders, maar wie weet past Bowers & Wilkins in jouw unieke audiobeleving. Als hoofdtelefoon, als audiosysteem in je auto of als audiosysteem thuis.
