Bij de gedachte aan filmen met een vast brandpunt krabt menig video-amateur zich op het achterhoofd. Dat is toch van den zotte: het gemak van zoomen opgeven en een dergelijk objectief past toch niet op de camcorder? Vooroordelen die in de dagelijkse videopraktijk toch geheel anders uitpakken...

Het objectief met een vast brandpunt heeft namelijk een aantal aantrekkelijke eigenschappen zoals de hoogst mogelijke scherpte en contrast, lekker lichtsterk en een fraaie geringe dieptescherpte. Daarnaast passen vaste brandpunten op zowel videofilmende spiegelreflex- en systeemcamera’s als camcorderbodies geschikt voor wisseloptiek.

Objectieven met vaste brandpunten worden bij het (videofilmen) meer gebruikt dan menigeen denkt. Bij het klassieke film schieten heeft een vast brandpunt zelfs de voorkeur. De verschillende scènes worden met een daarbij behorende vaste uitsnede en diafragma-instelling geschoten. En scherper, contrastrijker en kleurechter kan bijna niet, want het gebruikte vaste brandpunt is perfect geoptimaliseerd voor deze instellingen. Bij een andere beelduitsnede, opnameperspectief of camera-afstand gaat er gewoon een ander objectief met vast brandpunt op de body.

De bezitters van de doorsnee camcorder zijn deze filmische insteek helemaal niet gewend. Er zit immers een standaard 10-20 maal zoomlens op de camera en deze is niet verwisselbaar. De komst van de videofilmende fotocamera bracht daar verandering in. Voor de DSLR (= spiegelreflex) en systeemcamera zijn meerdere vaste brandpunten van het eigen en vreemdmerk voor handen. Doorgaans kwalitatief uitstekende optiekjes die lichtsterk en optimaal scherp optekenen. Hun geringe dieptescherpte wordt benut om de achtergrond aangenaam te vervagen.

De revival van de camcorder met verwisselbare (foto)objectieven brengt het vaste brandpunt nog eens extra onder de aandacht. Dan keert de filmtraditie van weleer weer in volle glorie terug! Er worden zelfs speciale sets met hoogwaardige verschillende brandpunten voor gefabriceerd.

Het brandpunt
Onder het brandpunt van een objectief wordt de lengte in millimeters in relatie tot het desbetreffende opnameformaat, en daarmee tevens de bereikte vergroting, verstaan. Dat klinkt allemaal wat cryptisch, doch is het relatief eenvoudig. De meest gebruikte vergelijkingsstandaard is de oude 35 mm analoge (chemische) film. Het 50 mm objectief komt daarbij ongeveer overeen met de beeldhoek en vergroting die het menselijk oog ziet. Een 100 mm brandpunt vergroot in deze tweemaal en verkleint de beeldhoek tot 50% van 50 mm.

In geval van digitale camcorders en videofilmende fotocamera’s hebben wij te maken met opnamesensoren die kleiner zijn dan het standaard 35 mm fotobeeld. Dan neemt de brandpuntsafstand relatief gezien toe. Bij een APS-C-formaat bijvoorbeeld 1,7 maal. 100 mm is dan 170 mm. Bij tal van camcorders is de sensor een factor 2 tot 4 kleiner en neemt de vergroting nog meer toe. Dat gaat met name ten koste van het groothoekbereik. Alleen bij camera’s met Full frame sensoren klopt de vergelijking met het 35 mm formaat weer.

Een vast brandpunt
Dat een objectief een vast brandpunt heeft betekend gewoon dat er niet gezoomd kan worden. Voor het anders uitkaderen van het beeld zal dan of de camera of het te videofilmen object zich dienen te verplaatsen. Dat klinkt lastig en bewerkelijk maar de praktijk leert dat de meest opnamen toch al uit een vaste brandpuntsinstelling gemaakt worden. Zoomen tijdens de opname is nogal eens niet bevorderlijk voor de beeldrust, compositie en scherpte. Met name voor speelfilms en rustiger reportages helemaal geen bezwaar. Professionals gebruiken dikwijls de rijdende camera, met de dolly.

Wel een voordeel van een zoomlens is dat je in een keer klaar bent met de aanschaf van glaswerkjes. Dat is goedkoper en geen gesjouw met allemaal losse objectieven.

Optimale scherpte en contrast
Een zoomobjectief is altijd een compromis. Al die verschillende brandpunten in een objectiefvatting kunnen nooit allemaal optimaal gecorrigeerd zijn. Er is enig verloop bij de kwaliteit van (rand)scherpte, kleur (chromatische aberratie), vervorming, contrast en diafragma. Nu kan daar wel elektronisch in de camera voor gecorrigeerd worden, maar het blijft enigszins behelpen. Een vast brandpunt is gewoon optimaal ontworpen voor de weergave bij het desbetreffende aantal optische millimeters. 

Kortom, u krijgt bij een vast brandpunt de hoogst mogelijke scherpte, het beste contrast, de meest natuurgetrouwe, kleuren, nauwelijks tot geen vertekening en de minste reflecties. Specificaties die tegemoet komen aan de eisen de filmen in High Definition 2K (= 2.000 beeldlijnen) en 4K (= 4.000 beeldlijnen) stelt.

Lichtsterk en geringe dieptescherpte
Bij een objectief met een vast brandpunt is het veel eenvoudiger om een grote lichtsterke  diafragmaopening te bouwen dan bij zoomobjectieven. Bij camcorders met zoomobjectief valt nog wel F1.8 of F 2.0 te realiseren. Bij fotozooms is dat meestal F 3.5 of  F 4.0. Vaste brandpunten zijn doorgaans twee tot vier stappen lichtsterker, dat wil zeggen het diafragma kan verder open, dan dienovereenkomstige zoomlenzen. Waarden van F 1.2, 1.4 en 1.8 zijn goed mogelijk. En dat komt prima van pas bij videofilmen bij matig licht.

Een welkom filmisch aspect bij een grote diafragma of lensopening is de geringe dieptescherpte. Alleen het onderwerp scherp en de achtergrond aangenaam onscherp (Bokeh). Deze eigenschappen van prachtige films op het witte doek komen met de volle lensopening bij vaste brandpunten binnen het bereik van de videohobbyist. Vooral in combinatie met full frame opnamesensoren presteren vaste brandpunten hierbij voortreffelijk. Let er wel altijd op dat bij een geringe dieptescherpte optimaal scherpgesteld dient te worden!

Overwegen?
Al met al valt, indien mogelijk voor uw type camera, de aanschaf van een objectief met vast brandpunt te overwegen. Dat kan een aantrekkelijke filmische look en uitmuntende beeldscherpte neerzetten. Een standaard 50 of 80 mm op F1.7 is redelijk tot voordelig geprijsd. U kunt echter ook voor de absolute top gaan bij de zogenaamde prime objectieven voor camcorders met verwisselbare (foto)objectieven.

Extra kadertje: prime lenses
Fabrikanten van camcorders geschikt voor verwisselbare objectieven, brengen vaak speciale objectieven met vaste brandpunten uit. Deze zogenaamde primelenses zijn tot in de puntjes geoptimaliseerd voor de desbetreffende brandpuntsafstand. De scherpte, het contrast, de kleurweergave, de lichtsterkte en de dieptescherpte zijn gewoon subliem. In de meeste gevallen geeft het objectief ook nog zijn eigen instel- en correctiegegevens aan de camcorderbody door. U kunt vrijwel geen beter objectief vinden. Doorgaans is er keuze uit meerdere primelenses, elk speciaal ontworpen voor een bepaald type shot, groothoek, kort telelens of close-up. Helaas zijn de prijskaartjes voor deze topklasse objectieven navenant hoog.