(Dit artikel is ook als Column op HiFi.nl gepubliceerd)
Op de komende CES zal hij aan de wereldpers getoond worden; de nieuwe Focal - JM Lab Grande Utopia Be(ryllium). Maar vandaag, maandag 18 november, behoren mijn collega Rene van Es en ik tot de kleine groep bestaande uit persmensen en dealers die de kans krijgt om in Kasteel de Hooge Vuursche in Baarn voortijdig kennis te maken met de opvolger van de in 1995 geïntroduceerde, en aanvankelijk slechts als referentiespeaker voor intern gebruik ontwikkelde, JM Lab Grande Utopia. Deze introductie wordt georganiseerd door PV-trade, de uit België afkomstige importeur voor de Benelux, waarbij de distributeur voor Nederland, Leo Heymans van HSV, de Sugden Masterclass cd speler, voorversterker en mono eindversterkers levert om de referentie luidsprekers aan te sturen.
In afwachting van de presentatie lopen we door de op de eerste etage gelegen zalen waarin respectievelijk geluisterd en gegeten zal worden. In de grote zaal de opstelling waar het vandaag allemaal om draait. Maar ook in de twee kleine zalen staan geluidsinstallaties opgesteld. In het ene geval is dat opnieuw de Sugden Masterclass cd speler maar nu in combinatie met de geïntegreerde versterker van datzelfde merk die tezamen een paar JM Lab Elektra 906 monitoren aansturen. De andere ruimte biedt me een weerzien met de JM Lab Cobalt 816 Signature die ik eerder voor een test in huis had. Ze lijken in deze ambiance een stuk kleiner dan destijds in mijn eigen huiskamer.
Aan het begin van de aan de demonstratie vooraf gaande presentatie geeft de Belgische importeur als eerste het woord aan de CEO van Focal - JM Lab; de ondanks een vertraging op de Franse luchthaven toch nog op tijd gearriveerde Jacques Mahul. Hij verhaalt over het ontstaan en de ontwikkeling van zijn bedrijf. Er zijn nu twee locaties waar de productie in Frankrijk ondergebracht zijn. De ene richt zich op de Utopia en Elektra series terwijl op de andere de overige producten vervaardigd worden. Later aan tafel vertelt hij nog dat enkele onderdelen door sub contractors in Engeland aangeleverd worden. Francofiel Rene van Es hoort tot zijn verbazing dat ook de kasten van zijn eigen Elektra 926 daar vandaan komen.
Vervolgens komt het hoofd van de afdeling ontwikkeling, de Engelsman Dominic Baker, aan het woord. Hij vertelt dat de nieuwe versie van de Grande Utopia van de grond af nieuw ontwikkeld en opgebouwd is en dat er zelfs geen schroefje uit de eerste versie gebruikt is.
Uiterlijk zijn er grote overeenkomsten met als mogelijk meest in het oog springende verschil dat de nieuwe versie niet in slechts één, maar vier uitvoeringen leverbaar zal worden. Het is met zijn hoogte van 1.70 meter nog steeds een grote luidspreker. Zijn gewicht is toegenomen van 186 naar 220 kilo. Dit komt voornamelijk doordat het lood dat in de eerste versie ter versteviging gebruikt werd, inmiddels vanwege veranderde milieunormen niet langer ingezet kan worden. Daarvoor in de plaats zijn er nu meer houten braces geplaatst. Wanneer ik er later omheen loop zie ik tot mijn verbazing dat er aan de achterkant dubbele aansluitingen geplaatst zijn zodat bi-wiring tot de mogelijkheden behoort. Ik onderbouw mijn verbazing tegenover Dominic met het argument dat meerdere fabrikanten juist terug lijken te komen van het bi-wiring principe waarna hij aangeeft dat dit in het algemeen klopt maar dat hier sprake is van een uitzonderlijk ontwerp. Het gaat hier om een vierweg systeem bestaande uit een drieweg systeem en een afzonderlijk bassysteem. Het systeem is ontworpen voor gebruik in ruimtes van 30 tot 60 m2 maar in het ontwerp is de mogelijkheid open gelaten om middels het apart aansturen van de basunit de bassen te knijpen dan wel te accentueren zodat het systeem geoptimaliseerd kan worden voor gebruik in zowel kleinere als grotere ruimtes.
In deze luidspreker worden een aantal nieuwe product ontwikkelingen door het bedrijf voor het eerst toegepast. De belangrijkste innovatie komt ook, middels de toevoeging Be, in de naam tot uitdrukking en verwijst naar de inzet van de bijzondere Beryllium tweeter. Het zeer kostbare, uit het Amerikaanse Ohio afkomstige metaal, waarvan wereldwijd per jaar maar circa 100 kg gewonnen wordt, werd tot voor enige tijd uitsluitend gebruikt door NASA en door de Amerikaanse defensie industrie. JBL heeft het als eerste toegepast in een luidsprekertype maar JM Lab heeft nu de eerste inverted dome beryllium tweeter. Het materiaal heeft een hogere rigiditeit en lagere densiteit dan andere metalen, maakt de tweeter snel en geeft hem een rechte karakteristiek tussen 1 kHz en 40 kHz. Eveneens nieuw is het magnetische circuit van de “Focus Ring” waarbij het magnetische veld toegenomen is tot 2 Tesla. Het derde nieuwtje is de toepassing van de “Power Flower.” De naam verwijst naar de vorm van de magneet waarbij de kernen als bloemblaadjes rondom de spoel geplaatst zijn. De minst belangrijke verandering heeft eveneens met de naam te maken. Tot nu toe werd de naam Focal gebruikt voor de luidspreker units en de naam JM Lab voor de luidsprekers. Deze Grande Utopia Be is de eerste luidspreker van het concern die de nieuwe naam Focal – JM lab draagt. Nu het topmodel van de Utopia lijn vernieuwd is zullen successievelijk ook de kleinere modellen uit de reeks volgen waarbij er tevens een type toegevoegd zal worden; de Alto Utopia.
De demo wordt gestart met een aantal klassieke werken. Opvallend is de transparantie. De Belgische importeur maakt gedoseerd gebruik van de volumeknop. Waarschijnlijk vindt Dominic Baker dat zijn systeem tot meer in staat is want vanaf zijn zitplaats halverwege de zaal richt hij op een gegeven moment de afstandsbediening op de Sugden waarna de dynamische kwaliteiten nog wat nadrukkelijker gepresenteerd worden. Een op mij altijd wat overmatig bombastisch overkomend werk van de Amerikaan Copland blijkt geknipt voor dit systeem. Maar ook de stem van Ella Fitzgerald wordt overtuigend weergegeven. “Hotel California” kan uiteraard niet achterblijven. De eerste rij stoelen staat op ongeveer drie tot drieëneenhalve meter afstand van de luidsprekers. Volgens Dominic is dat de optimale luisterafstand. Mij hoort U op rij zeven echter evenmin klagen. Het geluid maakt me nieuwsgierig naar de prestaties die de in 2003 te introduceren kleinere modellen uit deze serie mogelijk neer zullen kunnen zetten.
Na het verwennen van het gehoor komen vervolgens ook de smaakpapillen aan de beurt. De tafelschikking heeft bepaald dat we aan dezelfde tafel te zitten als Jacques Mahul en deze aimabele man ontpopt zich als een onderhoudend causeur. Hij lijkt in niets op het stereotype beeld van de chauvinistische Fransman. Binnen zijn bedrijf werken medewerkers van verschillende nationaliteiten nauw samen en hij vindt het prima om in dit gezelschap zijn moedertaal in te wisselen voor het Engels. In zijn privé-leven is hij, door zijn huwelijk met een Duitse vrouw, ook eerder een Europeaan dan een Fransman. Totdat de wijn onderwerp van gesprek wordt. Dan blijkt de liefde voor zijn uit de middeleeuwen stammende geboorteplaats Carcassonne en de bijbehorende Corbières wijn die volgens hem in de laatste jaren in kwalitatieve zin enorm verbeterd is. Of de onderwijl geschonken witte en rode wijn eveneens afkomstig zijn uit deze streek is mij ontgaan maar de kwaliteit is buiten kijf. Onder het genot van koffie wordt het afscheid nog wat uitgesteld maar uiteindelijk wordt dan toch de terugrit naar het westen des lands weer aangevangen. Tenslotte is het een normale doordeweekse dag en moet er morgen, na een ongetwijfeld door utopische dromen gedomineerde nacht, weer gewoon gewerkt worden.
