KNX: Een vakantiewoning in de Franse bergen

In deze authentieke woning, eenzaam op een Zuid-Franse berg, lijkt de moderne wereld heel ver weg. Toch is die dichterbij dan je denkt. Achter natuurstenen muren, boven gepleisterde plafonds, verwerkt in onzichtbare zenuwcentra van techniek, doet de geavanceerde woningautomatisering zijn werk. Zo genieten de bewoners van moderne gemakken die je op deze plek allerminst verwacht. 


Een vakantiewoning in de Franse bergen, met uitzicht op ongerepte natuur, idyllische dorpjes en de ruisende Rhône. Wie droomt er niet van? De familie Weerts maakte de droom werkelijkheid. Ze kochten de woning - inclusief een aanzienlijke lap grond - enkele jaren geleden van een beroemd Fransman, en renoveerde het tot een droomhuis. De woning werd volledig gestript en in de oude staat terug gebracht. Vervolgens kwam er een creatief, modern ontwerp voor de buitenschil en de binnenruimtes. Het resultaat: een van buiten eenvoudig ogend onderkomen aan een onverhard bergpad maar van binnen een super-de-luxe, strakke woning. Authentieke elementen als draagbalken en natuurstenen muren stelen er de show. Moderne elementen als de gepolijste betonnen vloeren, de metalen trap en glazen tussenwanden zorgen voor prachtige tegenstellingen. Het dak is twee meter verhoogd om nog meer te kunnen genieten van het prachtige uitzicht op het dal. De glazen pui aan de voorzijde biedt een weidse blik op de Franse bergflora. De hele verbouwing is uitgevoerd door Franse bouw- en installatiebedrijven, met overwegend Franse materialen. Voor twee dingen maakten de opdrachtgevers een omweg naar hun thuisland: de KNX domotica-installatie is van Limburgse makelij en het hout voor de buitenmuur van de schuur komt uit de Rotterdamse havens.

Voorwerk in Nederland
In de vakantiewoning mocht het de bewoners aan niets ontbreken. Juist op vakantie wilden de eigenaren achterover kunnen leunen, en de techniek het werk laten doen. De familie Weerts had bij kennissen thuis de voordelen van woningautomatisering gezien. De KNX-installatie in die woning kwam van installatiebedrijf Puts Elektro uit het Limburgse Echt. ‘Dat willen wij ook. En van dezelfde installateur’, besloten ze. Dat die installateur 900 kilometer van het project verwijderd was, bleek niet eens zo’n groot probleem te zijn. Peter Puts: “De eigenaren wisten heel goed wat ze wilden, dus we konden bijna al het voorwerk al in Nederland doen. Zo konden we hier de KNX-meterkast opbouwen, de programmering voorbereiden en de benodigde interfaces maken. Vervolgens hebben we de opstelling hier getest en opgeleverd. In de tussentijd hadden Franse installateurs de basis elektra aangelegd en het verwarmingssysteem geïnstalleerd. Voor ons was het daarna nog een kwestie van aansluiten, in werking stellen en fine-tunen. Er zijn in Frankrijk ook best KNX-installateurs voorhanden, maar als opdrachtgever wil je toch in je eigen taal de afspraken kunnen maken en de technische mogelijkheden kunnen bespreken.”


Slimme retro-schakelaars
De eigenaren wisten precies wat ze wilden automatiseren. De bediening van de verlichting, de verwarming, de audio-video installatie en de camera-beelden. Niets meer en niets minder. Ze wilden de gemakken ervan, maar de techniek mocht niet te opzichtig aanwezig zijn. Voor de verlichting kozen ze voor een combinatie van halogeen en led. De inbouwspots komen van het Belgische bedrijf Brick in the wall. Het zijn naadloos integreerbare armaturen, die mee gestuukt worden in wanden en plafonds. Het licht lijkt uit de muren zelf te komen. Op de toiletten en in de gangen werkt het licht op KNX bewegingsmelders. Voor de bediening van de overige verlichting zijn bijzondere schakelaars aangebracht. De bewoners wilden geen batterij aan schakelaars en dimmers aan de wanden, maar gingen voor minimaal schakelmateriaal van Berker. Het zijn in dit geval porseleinen draaischakelaars die doen denken aan de bakelieten versies van weleer. Achter deze retro-schakelaars wordt digitaal verbinding gemaakt met KNX. Met steeds twee draaischakelaars naast elkaar kunnen de bewoners in totaal vier verschillende, voorgeprogrammeerde scenes oproepen. De bovenste naar links draaien schakelt bijvoorbeeld alle lampen uit, naar rechts draaiend komt de betreffende verlichtingsgroep in bijvoorbeeld de lees-stand. Via de drie iPads die voor de KNX-bediening zijn geprogrammeerd, kunnen de gebruikers de instellingen aanpassen of de lampen apart bedienen.


Internet via satelliet schotel
Ook hier geldt dat de familie Weerts volledig gebruik wilde maken van de hedendaagse techniek. Ze gaven de voorkeur aan iPads die je immers, bij wijze van spreken, in een la kunt opbergen. Voor de bediening op afstand zijn nog eens twee smartphones - één met iOS en één met Android - en een mini iPad in gebruik. De benadering gaat wel anders dan in een stedelijk gebied. Bij gebrek aan een kabelnetwerk op de bergtop, maakt de woning verbinding met het internet via een satellietschotel. Door simpelweg een tweede kop op de schotel te zetten, kunnen de bewoners via dezelfde schotel zowel tv kijken als van het internet gebruik maken. Met een VPN (Vir-tual Private Network) is het mogelijk om de KNX-programmering en de Crestron-visualisering aan te passen.

Verwarming onderweg al op toeren

De verwarming van de woning is een verhaal apart. Het gaat hier om een Guntamatic kachel op houtpellets. De pellets worden aangevoerd vanuit de voorraad in de kelder via een automatische transportband. De kachel voedt een systeem van lage-temperatuurverwarming middels de vloer, en op sommige plekken ook via de wanden. De intelligentie voor de sturing van de verwarming komt van de CAN-bus, een dataprotocol dat de kachel met de thermostaat doet communiceren. Dat was niet helemaal de bedoeling. Puts: “We wilden de kachel rechtstreeks met het KNX-systeem koppelen, maar de Franse w-installateur koos voor deze specifieke kachel en voor CAN-bus zonder dat wij daarvan wisten. Dat werkte niet één op één met KNX. We hebben dus zelf een interface ontworpen die een beperkte koppeling mogelijk maakt. Zo kan men de temperatuur wel aanpassen via de KNX app op de slimme apparaten en meet KNX wel de temperatuur in de ruimten. Maar er komen bijvoorbeeld geen storingsmeldingen binnen op de iPad. Daar gaan we in een later stadium nog iets voor verzinnen.” De gebruikers kunnen nu wel, bijvoorbeeld onderweg naar hun vakantiewoning, alvast de temperatuur hoger zetten met hun smartphone.


Eigen water, stroom en warmte
Met het hout van het eigen, uitgestrekte landgoed, kan de familie gratis en duurzaam stoken. Niet alleen op dat gebied is de woning zelfvoorzienend. Ook is er in principe geen behoefte aan water en stroom van buitenaf. Vanuit een bron in de berg stroomt water door een beek over het landgoed. Dit water vult en ververst de zwemvijver in de tuin en wordt dan opgevangen in tanks die de woning zelf van water voorzien. Tot slot zorgt een flink oppervlak aan zonnepanelen voor bijna de volledige stroomvoorziening. De woning is wel aangesloten op de elektriciteitsmast in het dal, maar het gebeurt niet zelden dat bliksem of ander natuurgeweld de stroom in het gebied doet uitvallen. Vanwege de zonnepanelen hoeft de familie Weert zich in dat soort situaties in ieder geval geen zorgen te maken. De accu’s zijn altijd gevuld met zonne-stroom voor noodgevallen.


Multi-room audio met onzichtbaar geluid
De derde KNX-toepassing betreft het audio- en videosysteem in de woning. In vrijwel alle ruimten zijn speakers achter het stucwerk geplaatst, die zorgen voor ‘onzichtbaar geluid’. De bewoners kunnen via het KNX-menu op de iPads internetradiozenders in werking zetten, die vervolgens over de speakers in de ingestelde ruimtes weerklinken. Maar ook kunnen zij de favoriete deuntjes op hun smartphones streamen naar het multiroom audiosysteem. In de speciale homecinema ruimte werkt de bediening van de slimme tv en video-installatie via de iPad en komt het geluid weer uit de onzichtbare speakers.


Extra kilometer kabel
Om bewegingen rondom het huis in het afgelegen gebied te kunnen volgen, zijn vijf IP-camera’s aangesloten op de KNX-installatie. Daarvan zijn de camerabeelden binnen op te roepen via de KNX-iPads, maar ook via de smartphones als de eigenaren zich op hun Nederlandse adres bevinden. Het geeft hen een veilig gevoel. De optie van een KNX video-intercom aan de toegangspoort van het landgoed, sloegen de bewoners af. Het zou te veel moeite en geld kosten om de berg over een lengte van meer dan een kilometer van extra bekabeling te voorzien voor een enkele postbode die een pakketje komt brengen.


God in Frankrijk
Met alle geautomatiseerde functies in de woning hebben de bewoners flink aan gemak en comfort gewonnen. Ze hebben nergens meer omkijken naar en voelen zich in hun volautomatische woning als God in Frankrijk. Voor de installateur zit de klus erop. Zelfs als de eigenaren op de bank in hun Franse woning straks bedenken dat ze een bepaalde lampengroep willen kunnen dimmen, of als er een module kapot gaat, hoeft de Limburger niet 900 kilometer af te leggen om het op te lossen. Hij kan met gemak op afstand nieuwe voorkeuren voor hen programmeren. Ter vervanging van defecte modules stuurt Puts de nieuwe - voorgeprogrammeerd en al - gewoon in een aangetekende envelop naar de Zuid-Franse bergtop. Toch jammer dat de postbode dan niet in beeld komt op de iPad als hij aanbelt aan de poort…

Om privacy-redenen zijn de namen van de bewoners veranderd.