Motional Feedback

In de vroege jaren ´70 kwam Philips met een revolutionair luidsprekerconcept dat een aantal technische eigenschappen heeft die uniek genoemd mogen worden. In dit artikel wil ik die opmerkelijke eigenschappen nader toelichten en wat dieper ingaan op zowel de voor als de nadelen van MFB-techniek.

Doel

Het hele idee achter MFB was een optimalisatie van de laagweergave, in het bijzonder die van kleinere luidsprekers, door een elektronische correctie van de natuurlijke afname van de laagweergave van een kleine speaker. Ook zou het MFB principe voor een theoretisch oneindig hoge dempingfactor zorgen, wat weer een perfecte controle van de laagweergave met zich mee zou brengen. Door uitgekiende filtering werd ook gestreefd naar een zo lineair mogelijke afstraling van het geluid.

Middelen

Om dat fraais te bereiken is een woofer ontworpen waar een keramische versnellingsopnemer in zit, In feite een variant op het keramische pick-up element. Een versnellingsopnemer die als gevolg van het bewegen van de wooferconus een signaaltje produceert, wat weer teruggevoerd wordt naar de input van de eindversterker. In feite werd in zekere mate de beweging van de woofer in een tegenkoppellus van de versterker opgenomen. Hoe briljant deze vondst ook is, om het tot een goed werkend geheel te krijgen moest de theorie de nodige concessies doen aan de praktijk. Om bijvoorbeeld te voorkomen dat het systeem zou gaan oscilleren als gevolg van de traagheid van de signaaloverdracht, moest de stijgsnelheid van de laagversterker aanzienlijk worden teruggebracht. In ieder geval zijn MFB luidsprekers (bij mijn weten) de eerste hifi luidsprekers waar actieve filtering in is toegepast om laag en hoog van elkaar te scheiden, zodat aparte eindversterkers voor laag en hoog de betreffende luidsprekers aansturen.

Resultaat

Bezitters van MFB luidsprekers in originele staat zijn terecht zuinig op dit Nederlands hifi-erfgoed want het klankkarakter ervan is en blijft uniek. In hoeverre deze luidsprekers aansluiten bij de eisen die tegenwoordig aan high-end weergave worden gesteld valt te bezien, maar het is zonder meer mogelijk de kwaliteit van de weergave aanzienlijk te verbeteren met een scala aan modificaties, die enerzijds het unieke MFB systeem intact laat, maar anderzijds nieuwe inzichten toelaten om de weergave te verbeteren.

Motional Feedback nu.

Modificeren

In elke MFB luidspreker zit een schakelingetje wat na enige tijd de versterkers uitschakelt als er geen signaal wordt aangeboden. Het levert al een flinke klankmatige verbetering op als dit schakelingetje in zijn geheel verwijderd wordt en tegelijk de aloude DIN entrees worden vervangen door één mooie vergulde cinch entree. Als die aansluiting rechtstreeks naar het wisselfilter wordt gevoerd dan vervalt weliswaar de mogelijkheid om een eindversterker rechtstreeks op de MFB speaker aan te sluiten, maar het is altijd mooier om een goede kwaliteit voorversterker toe te passen.

De speakers zullen wel voortaan met de hand aan en uit gezet moeten worden. Als de technische staat goed is, is het mooier en technisch volkomen verantwoord om ze permanent aan te laten, net als de voorversterker. Als we nog iets dieper op de materie ingaan dan kunnen we de voeding gaan modificeren. Parallel aan de elco´s van de voeding kunnen mooie polypropyleen condensatoren worden gesoldeerd om het HF gedrag te verbeteren. Dat geldt ook voor de koppel-elco´s die de eindversterkers voor midden en hoog met de speakers verbinden. Dat geldt uiteraard alleen voor de professionele en hifi drieweg boxen. Er zijn verschillende generaties MFB boxen, maar steeds zijn de tweeters en indien van toepassing de midden speakers zijn met elco´s aan de versterkers gekoppeld. Het levert een flinke verbetering op om deze elco door nieuwe te vervangen, bijvoorbeeld van het fabrikaat Sic-Safco, Mallory of zelfs een Black Gate al hangt daar wel een stevig prijskaartje aan! Ook het vervangen van de bedrading kan verbetering opleveren. Te denken valt aan het gebruik van koperlitze of zelfs zilver bedrading. Kortom, er valt erg veel te modificeren aan de Philips MFB luidsprekers voor wie daar plezier in heeft.

Latere ontwikkelingen

Natuurlijk heeft Philips destijds patent op dit MFB principe gekregen al gebruikten anderen het principe ook. De firma Stage Accompany heeft in de jaren ’80 gebruik gemaakt van MFB in de door hen ontwikkelde Blue Box. Dit professionele product was een (loodzware!) actieve luidspreker voor PA-gebruik. Twee ervan waren al voldoende om een flinke kroeg helemaal plat te blazen en door middel van een ingenieus besturingssysteem konden meerdere Blue Boxen zodanig gekoppeld worden dat als je ze stapelde het toch mooi als één geheel bleef klinken.

Twee van mijn medeauteurs maakten mij er op attent dat er inmiddels wederom fabrikanten zijn die in hun luidsprekers MFB gerelateerde technieken toepassen, maar helaas heb ik van beide fabrikanten te weinig gedetailleerde technische informatie gekregen om in het kader van dit artikel een zinnige toevoeging over heden en toekomst te kunnen doen. Er zijn met de hedendaagse techniek vele varianten mogelijk; opto-mechanisch, elektronisch en dat laatste zowel analoog als digitaal. Helaas moeten we het voor wat betreft die nieuwe toepassingen dus doen met wat onduidelijke toespelingen.

Ging het vroeger om het naar beneden toe uitbreiden van het weergegeven spectrum door een relatief kleine speaker, nu gaat het vooral om het doen toenemen van de accuratesse, feitelijk het overwinnen van de massatraagheid van de wooferconus, door die als zodanig in de tegenkoppeling van de versterker op te nemen. Omdat we momenteel kunnen beschikken over enorm geavanceerde (digitale) signaal processing technieken is het zonder meer denkbaar dat we de invloed van die massatraagheid gigantisch kunnen terugbrengen. Met de populariteit van (surround) geluid bij beeld en de daarbij behorende laagfrequent effecten, zoals voorbij rollende tanks etc, is de vraag naar accurate laagweergave enorm toegenomen.

Voetnoot
Wie meer over MFB weten wil, zelf MFB luidsprekers heeft en eventueel zijn luidsprekers gerepareerd wil hebben, verwijs ik graag naar http://www.mfbfreaks.nl waar ik de illustraties voor dit artikel aantrof en leende, waarvoor mijn dank!