Op een artikel dat geschreven is door één van de auteurs van Hifi.nl komt wel eens een reactie. Een enkele keer wat meer, andere keren helemaal niets. De gehele redactie was daarom zeer verbaasd over de storm die Musical Fidelity los maakte in Nederland en bij de Zuiderburen met hun "artikel" 550 Watt turbo charger. Bovenaan het artikel staat “advertorial” en toch beschouwden veel lezers het als een door de redactie geschreven stuk. Vreemd want de tekst op zich is niet nieuw en Anthony Michaelson gebruikte de tekst vroeger om zijn kW versterkers te verkopen. Ik las het eerder op hun site en onder meer in Hifi Choice.
(Lees ook: Bij veel HiFi.nl lezers geen HiFi-installatie?)
Wat is nu eigenlijk de strekking van het verhaal en heeft Musical Fidelity wel of niet gelijk. Verkopen ze klinkklare onzin of worden we met de neus of de feiten gedrukt. Ik ga eerst iedereen gelijk geven die mailde dat 105 decibel absurd is in een huiskamer. Dat de buren zullen gaan steigeren en de oren beschadigen. Ja, u hebt allemaal gelijk als we het hebben over... gecomprimeerde popmuziek zonder enige vorm van dynamiek. Ik moet er niet aan denken binnen een marge van 3 dB, een redelijk accurate dynamiek omvang van veel moderne hits, zo luid te luisteren. Mijn buren ook niet met wie ik trouwens tot nu toe een uitstekende relatie kan onderhouden. 102 tot 105 dB, ik mag hopen dat geen CD langer duurt dan 1 minuut op dat niveau. Edoch er is meer dan deze ene kunstvorm.
Klassieke muziek haalt in de concertzaal een waarde van 105 dB. Reden dat veel musici een gehoorbeschadiging hebben want ze staan dagelijks bloot aan dat geluidniveau of zelfs meer. Klassieke muziek heeft een enorme dynamiek omvang. Zo groot dat bij mijn CD’s en platen het volume heel ver opengaat om de zachte passages op enig niveau te beluisteren. CD en SACD gaan daarin nog vele verder dan een LP waar plaatruis de beperkende factor is.
Mag ik de Vier Jaargetijden aanhalen van Janine Jansen noemen? Er zijn passages dat ze zo zacht speelt dat je haar hoort ademen. Dan moet de set wel “hard staan”. Bedenk eens hoe hard een echte viool in de huiskamer klinkt, zelfs als hij zachtjes wordt bespeeld. Mijn buren zouden niet blij zijn als ik viool les zou nemen. Mijn vroegere buurvrouw die piano speelde en opera zong was huizenver hoorbaar. Ze ramde er bepaald niet op los. Hebt u dat beeld in de oren. Wacht dan tot het gehele orkest invalt en probeert de storm over de Italiaanse vlaktes na te doen. Of het onweer realistisch neer te zetten. Twee keuzes: het volume gehaast dichtdraaien of de versterker dwingen tot afgifte van enorm vermogen. Wilt u dat laatste, bedenk dan dat de eerste aanraking van een hamer met een snaar, de eerste aanraking van een stick op een trom, het moment van het loslaten van de snaar van een harp, een enorme explosie van energie is die langzaam uitsterft. Zo’n heftige explosie in een zo korte tijd dat sommige versterkers niet eens tijd genoeg hebben om de piek te bereiken (stijgtijd). De explosie vergt het uiterste aan vermogen gedurende milliseconden. Wel essentiële milliseconden want een groot deel van het unieke van een instrument is besloten in die eerste aanraking. Reden dat u veel vermogen nodig heeft.
De natuurwetten helpen ook al niet mee. Twee maal het vermogen is een stap van 3 dB. 10 dB is tien maal zoveel vermogen. Van 1 Watt naar 10 Watt. De volgende stap is al 100 Watt. Daarna 1000 Watt. Geluid neemt bovendien af in volume als u verder van de bron bent. 550 Watt ziet er ineens als veel minder uit dan daarnet. Een belangrijke rol speelt hoe efficiënt uw luidsprekers zijn. 10 Watt bij 80 dB rendement is nog maar 1 Watt als het rendement 90 dB is. Luidsprekers met een rendement van 80 tot 85 dB zijn echt niet bijzonder en overal te koop. Aha, dan zou dus een hoog rendement een oplossing zijn? Ook dat is gedeeltelijk waar. Hoog rendement betekent vaak veel kleuring. Maar zelfs een hoog rendement vraagt energie. De beroemde Klipschorn met zijn rendement van ver boven de 100 dB voor 1 Watt speelt pas echt lekker als je een versterker neemt van 100 Watt of meer. Overdreven? Er is meer dan de kale elektrische waarde. Het gaat te ver om in te gaan op faseverschuiving, blindstroom, cosinus phi en verliezen. Stoom en spanning die met elkaar uit fase zijn geven enorme verliezen en daar kan uw versterker zich aardig in verslikken.
Mag ik u mijn eigen situatie voor houden? Ik speel met 2 x 20 Watt aan een speaker met een rendement van 91 dB. Ik kan behoorlijk hard spelen. Zeker popmuziek omdat het volume nagenoeg constant is. Maar speel ik een beetje op niveau Tchaikovsky dan gaat het soms helemaal mis. Een buis clipt redelijk zacht, een transistor versterker klinkt als een laken dat scheurt. Mijn buis blijft aanhoorbaar al gaat de vervorming sterk omhoog. Vroeger had ik een paar transmission line speakers in een heel kleine kamer. De uitstekende versterker van 2 x 40 Watt clipte met regelmaat, er zaten indicators op die dat aangaven en snel reageerden. Ruzie met de buren in de flat? Nooit gehad en toch moest de versterker weg, hij kon het niet aan. Wat ik daarmee wil zeggen is dat 550 Watt per kanaal echt niet absurd is. Hoog ja, absurd nee. De Musical Fidelity oplossing zou wel eens de turbo charger kunnen zijn die mij de kans geeft 20 Watt triode vermogen op te peppen met behoud van het eigen geluid. Dat laatste vind ik veel interessanter, dat behoudt van 300B eigenschappen, dan de hele discussie of 50, 100, 500 of 1000 Watt genoeg is. En om die reden zou ik de Musical Fidelity zodra hij uitkomt graag aan mijn set hangen. Op naar 105 decibel.
Met vriendelijke groet,
René van Es
