Afgelopen Pinksterweekeinde waren we met zes man en één vrouw namens hifi.nl te gast bij Polyhymnia om er een demonstratie bij te wonen van een tweetal multichannel weergave systemen. David Chesky demonstreerde het 6.0 systeem en beurtelings Erdo en Jean-Marie van Polyhymnia demonstreerden het 5.1 systeem.
Met name het 5.1 systeem heeft inmiddels een vaste plaats in menig home theater gevonden, maar het 6.0 systeem is nog relatief in opkomst. De verschillen zijn ook duidelijk. Wat mij betreft is 5.1 bij uitstek een systeem wat tot zijn recht komt als geluid-bij-beeld terwijl 6.0 een nieuwe dimensie toevoegt aan muziekbeleving.
Wordt 5.1 gekenmerkt door de aanwezigheid van een centerspeaker en een subwoofer die de vier omringende speakers aanvullen, het 6.0 systeem bestaan eenvoudig uit 6 dezelfde speakers die zorgvuldig geplaatst om de luisterpositie, voor een zeer fraai ruimtelijk beeld zorgen. Alle 6 de speakers zijn even belangrijk en daarnaast is de plaatsing niet alleen in het platte vlak rondom de luisteraar van belang, maar ook in het verticale vlak, want de zij-speakers dienen duidelijk hoger geplaatst te worden dan de voor- en achterspeakers. Dit om de verticale dimensie van de muziek weer tot leven te brengen.
(Frank Speet rechts en Garmt van der Zel luisteren naar de toelichting gegeven door David Chesky, die niet in beeld is). De opnames die we te horen kregen waren gemaakt met de Ambisonics techniek, eem techniek waar ik zelf helaas nog niet tot in detail van op de hoogte ben, maar waarvan me wel is duidelijk geworden dat alle geluid op één punt wordt opgenomen. Dit in tegenstelling tot 5.1, waar het geluid door 5 zorgvuldig opgestelde microfoons wordt opgenomen. De luisteraar zit bij 6.0 op de plaats van de Ambisonics microfoon en bij 5.1 wordt de plaats van de luidsprekers ingenomen door waar tijdens de opname de microfoons hingen. Ingevolge het Haas-effect stel ik me voor dat het wenselijk is om bij 5.1 de microfoons niet verder dan 6 meter uit elkaar te zetten. Als gevolg namelijk van het tijdverschil van het geluid tussen de microfoons verliest het geluid zijn onderlinge relatie als er meer dan 20 mSec (overeenkomend met 6 meter afstand tussen de microfoons) looptijdverschil tussen de afzonderlijke signalen is.
Luisteren.
Tijdens de 6.0 demonstratie viel mij al de bijna tastbare ruimtelijkheid op, inderdaad ook in het verticale vlak. Opnieuw de bijna desorienterende gewaarwording van het zich in een compleet andere ruimte lijken te bevinden dan in werkelijkheid het geval is. Ook de zij-invulling van het geluid was bijzonder fraai en coherent. Aan de voorkant miste ik een stukje; er viel een beetje een ‘gat’ qua plaatsing. Misschien de voorspeakers toch iets dichter naar elkaar toe zetten?
Bij terugschakelen naar stereo viel, uiteraard zou ik bijna zeggen, het geluid weer helemaal terug naar voren. Overigens wil ik hierbij opnieuw de kanttekening plaatsen dat de ruimte waarin wij dit fraais te horen kregen, akoestisch sterk geoptimaliseerd was en in dat opzicht niet echt representatief voor de gemiddelde huiskamer. De bijdrage die door de reflekties van een meer representatieve huiskamer aan een stereobeeld worden geleverd en het een stuk ruimtelijker maken, viel dus weg, maar daarentegen heeft een 6.0 zowel als een 5.1 geluid veel baat bij een zeer weinig reflektieve ruimte.
In zo’n ruimte hebben we zoals gezegd ook geluisterd naar 5.1 en wat mij onmiddellijk opviel was het afwezig zijn van de verticale dimensie in het geluid, ondanks dat dit op meesterlijke wijze opgevangen werd met een stukje psycho-akoestiek. Al tijdens het introducerende praatje had Erdo Groot een opname opgezet die gewoon in het aanpalende bos gemaakt was. Je had inderdaad sterk het gevoel buiten in het bos te zitten. Alleen het droge geluid van Erdo’s stem verstoorde de illusie een beetje plus dat de vogels bij goed luisteren toch echt niet vanuit de boomtoppen klonken, maar op oorhoogte zaten. Aangezien je echter zozeer gewend bent om vogelgeluiden van boven te horen komen had je toch een beetje die indruk; een fraai voorbeeld van psycho-akoestiek dus. Meesterlijk gevonden!
Tijdens het luisteren naar de muziekvoorbeelden vond ik zelf de fase-coherentie bij 5.1 minder fraai dan bij 6.0. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de andere benadering van het opnemen van het geluid.
Samenvattend.
Met het houden van dit soort (buitengewoon verhelderende!) demonstraties heeft Polyhymnia, in samenwerking met HVT en dit keer met als speciale gast David Chesky het initiatief genomen om multichannelweergave nog meer ‘onder de mensen’ te brengen en vooral de gedachten erachter duidelijk te maken. Ook wordt veel aandacht besteed aan hoe zo’n systeem zo optimaal mogelijk tot zijn recht kan komen. Wat mij betreft; ik ben wel overtuigd van de voordelen van multichannel. Het is best wel een investering, maar het resultaat, mits zorgvuldig geplaatst, is absoluut de moeite en het geld waard!
