In het Kröller-Müller museum trof ik in een zaal ooit eens een stapel houten balken aan. De blikken van menig bezoeker gingen onwillekeurig richting muur, op zoek naar een kaartje dat uitsluitsel zou bieden. Tot een paar bouwvakkers er een van de balken oppakten en meenamen: het was geen kunstwerk, er was een verbouwing gaande. Maar als de opgestapelde balken wel een kunstwerk waren geweest, dan had het ongetwijfeld “zonder titel” geheten.
Perfecte noemer derhalve voor een film over de eigenaardigheden in de wereld van de moderne kunst. De schilderijen van Josh Jacobs worden via het achterkamertje van de galerie van Madeleine Gray voor veel geld verkocht aan ziekenhuizen en bedrijven. Zijn werk brengt het geld binnen waarmee Madeleine excentrieke kunstenaars een podium kan geven in het zichtbare deel van haar zaak. Dat zit Josh helemaal niet lekker, hij hunkert naar erkenning.
Josh heeft een broer, Adrian, die als componist van atonale muziek een vergelijkbaar probleem heeft. Alleen heeft hij helemaal geen publiek. Als het al eens tot een concert komt blijft de zaal vrijwel leeg. Een ouder stel loopt al na een de eerste tonen (een schreeuw, een trap tegen een emmer) de zaal uit. Blijkt het om zijn ouders te gaan. Zo ongeveer het enige wel geboeide publiekslid is de steevast in luidruchtige jurken gehulde Madeleine, meegekomen met Josh. Adrian’s muziek past perfect bij haar exposities, is haar overtuiging. Toch denken de bezoekers van de openingen van de tentoonstellingen daar ook anders over.
(Untitled) steekt de draak met de kunstwereld, die louter bevolkt lijkt door zelfgenoegzame idioten. Makers en klanten doen niet voor elkaar onder. Hoewel vol vermakelijke one-liners (“Harmony is a capitalist conspiracy to sell pianos”) geeft het kijken naar de film een ongemakkelijk gevoel. Dat heeft vooral te maken met het paradoxale gegeven dat de populistische publieke opinie (“dat kan mijn kind van drie ook”) in Nederland momenteel tot overheidsbeleid is verheven: kunst moet bij een breed publiek in de smaak vallen, anders krijg je geen subsidie. Waarbij je je dan natuurlijk wel moet realiseren dat er in de New Yorkse situatie natuurlijk helemaal geen sprake is van subsidie.
Regisseur Jonathan Parker is opgegroeid in een kunstenaarsgezin. Hij weet waar hij het over heeft, maar zijn film riekt naar een afrekening. Daar staat tegenover dat de getoonde kunst en de uitgevoerde muziek gemaakt zijn door gerenommeerd componist David Lang en gevestigde kunstenaars als Kyle Ng en Sam Parker (de zoon van de regisseur). De mate van zelfrelativering waar zij blijk van geven door hun werk in deze context te laten plaatsen staat volkomen haaks op de humorloze pretentieuze babbelaars die de film bevolken. Dat levert een vervreemdend spanningsveld, met een hilarische bijrol van ex-voetballer Vinnie Jones als een naar Damien Hirst gemodelleerde, van opgezette dieren bezeten kunstenaar.
Aanvullende informatie:
VS, 2009
Speelduur: 96 minuten
Regie: Jonathan Parker
Scenario: Catherine DiNapoli, Jonathan Parker
Productie: Catherine DiNapoli, Matt Luber, Andreas Olavarria, Jonathan Parker
Camera: Svetlana Cvetko
Art direction: David L. Snyder
Met: Adam Goldberg, Marley Shelton, Eion Bailey, Lucy Punch, Vinnie Jones
Beeld: 1:2,35 anamorf
Geluid: DD 5.1 Engels gesproken
Filmdistributie: Amstel Film
Uitgave DVD: Homescreen
Website
