REVIEW

Cristina Branco

Dr. Longbeard & Marja | 26 februari 2001

Canta Slauerhoff 

Juweel in 5 dimensies

Nu en dan kom je via-via bij muziek die je zo enorm kan raken, dat het geen toeval kan zijn. Dit gebeurde met de CD van Cristina Branco. In een mailtje naar aanleiding van de recensie van Maarten van de Valk’s CD ‘Touch’ van de betrokken opname technicus Eelco Grimm, raadde hij aan eens naar ‘Canta Slauerhoff’ te luisteren.

Jan Slauerhoff is een Nederlandse dichter die op achtendertig jarige leeftijd in 1936 overleed. Zijn nalatenschap bestaat uit een groot aantal gedichten en vele daarvan gaan over Portugal als land en zijn bewoners. Door zijn werk als scheepsarts is Slauerhoff in staat Portugal en zijn toenmalige kolonies regelmatig te bezoeken. Zijn – voor dichters niet onbekende – neerslachtigheid kan hij in dichtvorm kwijt in verhalen van weemoed en verlangen. En juist deze gevoelens komen in de Portugese muziek bij uitstek, de fado, tot zijn recht.

Het woord fado stamt af van het latijnse woord fatum, het lot. Zo ook is de hier besproken CD een gevolg van het Lot. Jose Melo, de voorzitter van de Circulo de Cultura de Portuguesa na Hollande, de Portugese kultuurkring in Nederland, komt ergens in 1990 de gedichten van Slauerhoff tegen en raakt hierdoor sterk geboeid. Hij vraagt zich af hoe deze zouden klinken als ze op muziek en meer specifiek als fado, zouden klinken.

Toch duurt het nog enige jaren voordat Melo de nieuwe koningin van de fado, Cristina Branco ontmoet. Melo laat haar door hem vertaalde gedichten van Slauerhoff horen en ze raakt ook in de ban van de Hollandse dichter. Om een nog betere vertaling te krijgen wordt de hulp ingeroepen van de in Nederland wonende dichteres Mila Vidal Paletti. De vaste begeleider van Cristina Branco, Custodio Castelo schrijft de muziek op basis van de traditionele fado bezetting van Spaanse en ‘Portugese’ gitaar. Het project ‘Canta Saluerhoff’ begint vorm te krijgen.

Dat Cristina Branco samen met haar begeleiders niet zomaar wat gezongen gedichten opnemen blijkt wel uit de opname locatie en de opname technici. Allereerst de locatie. Dit is de Bonifatiuskerk in Leeuwarden, die op een steenworp van het huis waar Slauerhoff geboren is afligt. Cristina wilde de sfeer proeven en voelen waar Slauerhoff vandaan komt; deze extra dimensie is essentieel voor haar vertolking.

De opname zelf is door Eelco Grimm gemaakt met behulp van zijn speciale opname apparatuur die geheel op buizen technologie is gebaseerd. Door de opnames ‘s avonds te laten plaatsvinden is veel van het achtergrondgeluid vermeden. Toch hoor je kerk zelf als het ware ademen als een levend organisme. Dit hoor je temeer omdat er voor gekozen is om na de laatste toon van het lied de band nog een seconde of 10 door te laten lopen en niet hard af te kappen. De zachte bandruis tesamen met de ademhaling van de kerk geeft elk einde van een nummer een sereenheid die past bij de diepgang van de tekst.

De CD bevat helaas slechts 9 stukken waarvan het laatste ‘O enjeitado’ door dichter Cees Nooteboom – ook een Portugal liefhebber – wordt voorgedragen. De andere acht stukken worden gezongen door Cristina Branco. De CD is voorzien van een mooi verzorgd en uitgebreid boekje dat zowel de Nederlandse originele teksten als de in het Portugees vertaalde naast elkaar bevat. Wanneer je de CD beluistert en je de teksten erbij leest voel je pas goed de diepgang; kippenvel. De teksten zijn niet vrolijk maar weemoedig op een heel speciale manier. Heel anders dan wat wij hier bijvoorbeeld als andere gemoedsuitdrukking kennen in de vorm van Blues. Fado gaat dieper.

“ Ik weet wel, lijden en boeten
Moet men voor iedere daad,
Tot de wellust der laatste zoete
Liefkozing in dood vergaat”

En Cristina Branco gaat ook nog verder dan Slauerhoff’s gedichten. Hoewel ze, voorzover mijn Portugees reikt, heel mooi vertaald zijn – niet letterlijk overgezet, verandert Branco hier en daar de tekst toch een beetje door woorden weg te laten of juist toe te voegen. Ze maakt ze persoonlijker.

En dan de opname. Wat is er moeilijker weer te geven dan de menselijke stem met al haar nuances en kleuren. Bij fado wordt veel gebruik gemaakt van klanken die heel nasaal zijn. De voorhoofdsholte speelt hierbij een belangrijke rol en versterkt het stemgeluid ook nog eens. Om deze typische klank goed weer te geven wordt het uiterste gevergd van zowel opnametechnicus als apparatuur. Ook de weergave installatie zal snel eventuele beperkingen tonen. Deze opname is niet zo zacht opgenomen als het al genoemde ‘Touch’, maar heeft toch een fors dynamisch bereik; opletten dus.

‘Canta Slauerhoff’ is een juweel met veel facetten. Zowel tekst, muziek, sfeer, kwaliteit en emotie liggen op een uitzonderlijk niveau en bewijzen dat Muziek nog echt bestaat. Kopen en beleven!


EDITORS' CHOICE