Harbeth Monitor 30

De Britse luidsprekerfabrikant Harbeth maakt professionele monitorluidsprekers voor de BBC maar diezelfde monitoren komen (net als de professionele modellen van Spendor en vroeger die van Rogers) vaak terecht in de luisterruimtes van audiofielen en muziekliefhebbers. Alhoewel de BBC monitoren stuk voor stuk zijn ontworpen om een zo duidelijk mogelijke weergave van het bronsignaal te bieden heeft men ook rekening gehouden met een stressvrije presentatie. Toch lijkt dat een typisch kenmerk van Britse (BBC-) monitoren te zijn want er bestaan helaas ook heel wat doodvermoeiend klinkende professionele luidsprekers (waarschijnlijk ontworpen met het motto: flink scherp en piekerig hoog, dan blijft de opnametechnicus alert). Harbeth gaat bij het ontwerp van hun monitorweergevers uit van een luchtige weergave met minimale kleuring en een uitgewogen tonale weergave waardoor luistervermoeidheid tijdens lange luistersessies zou moeten uitblijven (in de BBC studio`s brengt men vaak lange dagen door achter dergelijke monitoren). De Harbeth Monitor 20, 30 en 40 worden (in de professionele uitvoering) breed ingezet bij de BBC en zijn specifiek ontworpen om de plaats van enkele oude BBC-klasiekers (LS 3/5a, LS 5/9, LS 5/8 en LS 5/5 ) in te nemen wanneer die aan vervanging toe zijn. Harbeth is daar terecht trots op, en laat op hun website een foto zien van een paar Monitor 30`s in de regiekamer van de BBC World studio.

Monitor 30

De Monitor 30 is in eerste instantie ontworpen voor de BBC als vervanger van de oude Rogers LS 5/9. Er zijn zelfs enkele uiterlijke overeenkomsten zoals de opstelling van de unit`s, waarbij de baspoort met een offset boven de hoogfrequent-unit is geplaatst. Een andere overeenkomst -en een echte `trademark` van de klassieke BBC monitoren- is de met schroeven bevestigde baffle waarbij de mid/laag unit achter de baffle is gemonteerd. Bij de Monitor 30 is zelfs het paneel aan de achterzijde met 12 schroeven bevestigd. Door het gebruik van vrij dunne wanden en het monteren van het voor- en achterpaneel met behulp van schroeven ontstaat een zogeheten `lossy` constructie, waarbij kastresontaties een iets hogere amplitude hebben (omdat de wanden vrijer zijn om mee te bewegen) maar ook snel zullen uitsterven.

Dikke wanden en ultra-stijve constructies kunnen juist bij bepaalde frequenties heel vervelende dingen gaan doen en daarom besloot men bij het BBC ontwerpteam al decennia geleden om die bouwmethode maar niet toe te passen. Alhoewel klankkasten met zogenaamd `dode` constructies in de jaren `80 erg populair werden zijn er altijd fabrikanten geweest die moderne materiaaltechnologie met oude kennis van zaken wisten te combineren. De kast van de Monitor 30 is wel vervaardigd uit MDF maar men heeft het op een andere manier toegepast. Zo heeft men van binnen, tussen het plafond en de zijwanden, een MDF T-frame aangebracht om de dunne wanden van de relatief grote klankkast op bepaalde punten te kunnen `tunen` en voor een grotere stabiliteit van de constructie te zorgen (zie foto). Het recensiepaar Monitor 30`s was piekfijn afgewerkt in licht Esdoorn, wat de relatief grote klankkasten een aantrekkelijke en  interieurvriendelijke uitstraling gaf. Ook de voor- en achterzijde van Harbeth weergevers worden (sinds 2004) gefineerd.

Voor optimale klankresultaten zouden de "Supergrille" frontdoeken eigenlijk op de baffles moeten blijven zodat dat fineer in de meeste gevallen aan het oog onttrokken wordt. Dankzij de `picture frame` voorkant van de Harbeth kasten blijft er in ieder geval altijd een omlijsting van fineer zichtbaar (die frontranden zijn overigens keurig afgerond, wat de afstraling ten goede komt). De mid/laag units zijn door Harbeth ontworpen en zijn voorzien van Radial conussen met een diameter van 20 centimeter (Radial is Harbeth`s eigen materiaal; een kunststof wat volgens deze fabrikant kan worden gezien als de evolutionaire opvolger van Bextrene en Polypropylene).

De mooie hoogfrequent unit komt uit de SEAS Excell lijn en heeft een 2,5 centimeter silk-dome membraan. Deze unit is van een beschermgrille voorzien en zijn frontplaat is netjes ingelaten in de baffle.

Om de BBC-traditie van `open frame` stands in ere te houden werden de Monitor 30`s afgeleverd met een set Epos ST-12 stands. De Lossy Construction, Critically Damped klankkasten functioneren namelijk beter op lichtgewicht stands met een buizenframe (in tegenstelling tot loodgevulde kolomstands met 8 mm dikke voetplaten). De combinatie oogde goed, mede omdat (met hulp van de lichte fineertint) het geheel een niet te massieve indruk maakte maar ook omdat het buizenframe van de Epos stands de vloerbedekking zichtbaar liet. Smaken verschillen, maar een met zorg samengestelde BBC monitor kan best prettig ogen. Aan de achterzijde van de Monitor 30 kasten bevinden zich een set vergulde bi-wire aansluitknoppen die op een (ingelaten) MDF paneel zijn bevestigd (in plaats van in een plastic kuipje). Het frequentiebereik van de monitor 30 loopt van 50 Hertz tot 20 kiloHertz en de nominale impedantie is 8 Ohm. De afmetingen tellen 46 bij 27,7 bij 28,5 centimeter (H X B X D) en hij weegt 13,4 kilogram per stuk. Elke monitor 30 heeft zijn eigen doos en wordt beschermd door stevige schuimramen. De huidige fineeropties zijn Kersen en Maple (Esdoorn).

Single-wire With A Twist

Het recensiepaar Harbeth Monitor 30`s was onder de stevige bi-wire knoppen voorzien van kabelbrugjes (vervaardigd uit Linn K 20 kabel). Jan Verlegh (de Harbeth importeur) vertelde ons dat de Harbeths zich echt thuis voelen bij single-wire kabel zoals de K 20. Dat kwam goed uit omdat er hier meestal met enkelvoudige luidsprekerkabels zoals de Exposure (op de isolatie na identiek aan de K 20) en de QED Profile 4 X 4 (die ook als bi-wire kabel kan fungeren) wordt gewerkt. Gezien bi-wire connectoren (zelfs met behulp van goede kabelbrugjes) in single-wire mode bij de hoogfrequent sectie voor een kleine omweg zorgen wanneer de kabel direct op de laagfrequent knoppen wordt aangesloten, is het vaak beter om de `-` pool van de luidsprekerkabel direct op de laagfrequent - knop aan te sluiten en de `+` pool direct op de hoogfrequent + knop. De Monitor 30`s werden eerst beluisterd met de beide polen van de QED kabel direct op de LF. knoppen en daarna met de LF - / HF + directe methode, wat voor een duidelijk meer open en coherente weergave zorgde. De Harbeth`s werden vervolgens steeds op deze wijze aangesloten (ondergetekende had het positieve effect van deze aansluitmethode eerder ervaren bij verschillende LS 3/5a weergevers met bi-wire connectoren). De Supergrille`s bleven tijdens de luistersessies op de kasten omdat een kort met/zonder vergelijk meteen duidelijk maakte dat deze weergevers meer uitgewogen klinken mét hun grilles.

Luisteren

Nadat de Radial conussen goed los waren gespeeld (het recensiepaar was reeds ingespeeld maar in het begin nog wat onwennig) werd de LP Eric Clapton MTV Unplugged op het Schotse vilt gelegd om de track Old Love af te tasten. Het applaus kwam rollend en op organische wijze naar voren terwijl de intro van Eric Clapton`s gitaarspel energiek overkwam. De enkele, stevige slag op de tom-tom werd met `body` en een flinke bal lucht weergegeven. De stem van Eric Clapton kwam ontspannen over en klonk tonaal natuurlijk, waarbij zijn licht hese keelklank goed uit de verf kwam. Het snarenspel op zijn akoestische gitaar werd met een rijke klankkleur weergegeven en het pianospel klonk bijzonder vloeiend. Tijdens de gitaarsolo kwamen de percussieve snaarplukken op plastische en levendige wijze naar voren, waarbij de timbrale weergave werkelijk van hoog niveau was. De melodielijn van de (akoestische) basgitaar was dankzij de duidelijke tonale weergave met gemak te volgen. De hi-hats klonken opmerkelijk verfijnd en werden met een goede impulsiviteit weergegeven, zonder een spoortje `glare`. De pianosolo kwam met een parelende weergave van het toetsenspel naar voren waarbij ook hier een rijke maar uitgewogen tonaliteit hoorbaar was. Het geheel werd op homogene, overzichtelijke maar vooral uiterst ontspannen wijze gepresenteerd.

Volgens de importeur combineert de Monitor 30 minder gemakkelijk met verschillende versterkers als de minder kostbare Harbeth Compact 7 maar twee van de drie eigen versterkers, te weten de Exposure Super XXV en de Advance Acoustic MAP 103 (geen voor de hand liggende prijscombinatie maar klankmatig wel een goede) vormden een uitstekende `match`, met name de Exposure. De NVA AP 10 Personal kwam adem tekort aan de lagere gevoeligheid van de Monitor 30`s, wat ook niet verbazingwekkend was (de AP 10 levert 12 Watt aan 8 Ohm). De Super XXV mocht daarom de Harbeth`s van signaal voorzien tijdens de recensieperiode. In collegiale Engelse, Canadese en Amerikaanse recensies komt men tot vergelijkbare conclusies (denk aan HiFi News, Sensible Sound, UHF en het helaas verdwenen blad Listener) en worden versterkers van Exposure en Naim herhaaldelijk aanbevolen voor gebruik met luidsprekers zoals die uit de Spendor SP lijn of Harbeth`s Monitor serie. Van de Stockfisch LP The Vinyl Collection werd de track `No Sanctuary Here` van Chris Jones beluisterd, mede om de ruimtelijke afbeelding te kunnen beoordelen. De intro, met akoestische gitaar en bas kwam zowel sonoor als met een soepele vibrato over. De grommende achtergrondzang werd breed afgebeeld en kreeg een lange nagalm mee, waarbij de akoestiek van de opnameruimte goed uit de verf kwam. Chris Jones klonk vrij droog maar kwam op directe en transparante wijze naar voren. Het snarenspel op zijn gitaar miste net wat aan focus en helderheid maar daar stond een bijzonder soepele en tonaal coherente weergave tegenover. Het geheel werd met de nodige autoriteit en `schaal` gepresenteerd waarbij het stereobeeld vooral in de diepte behoorlijk ver doorliep. Alhoewel de weergave van deze track soms iets tekort kwam aan openheid, was het dynamisch gedrag juist zeer goed. Het afstraalgedrag van de Monitor 30 is anders dan dat van meer `moderne` weergevers maar dat heeft weer zijn akoestische voordelen. In studio`s maar ook in schaars gemeubileerde huiskamers kan een grote afstraalhoek juist voor meer ongewenste vroege reflecties zorgen. Dat is iets waar paneelweergevers van nature weinig last van hebben en waar ontwerpers van monitorsystemen (denk aan de LS 3/5a) altijd rekening mee hebben gehouden. Dergelijke weergevers worden vaak met een behoorlijke toe-in op de luisterplek gericht en kunnen dan tamelijk `vrij` van de meer storende akoestische invloeden hun werk doen. De Monitor 30`s zijn goede ambassadeurs van dat principe wat telkens bleek wanneer stevige en energieke muziek, ook bij vrij hoge afluisterniveaus, op stressvrije en opmerkelijk overzichtelijke wijze werd weergegeven.

Van het 2-CD live/ debuutalbum van singer-songwriter Carus werd de track `Cup A Tea` gedraaid. Het mandolinespel van Dave Johnson werd op dusdanig organische en expressieve wijze  gepresenteerd dat het bijna fysiek aanwezig was in de kamer. Bij het (akoestisch) gitaarspel van Carus Thompson kwamen de individuele snaren goed gearticuleerd naar voren waarbij het levendige spel soepel overkwam (de Monitor 30’s blinken duidelijk uit in het weergeven van akoestische gitaren). De aimabele stem van Carus werd op losse wijze afgebeeld en was zeer goed verstaanbaar. De weergave van goed opgenomen stemmen was eigenlijk zowel natuurlijk als `onopvallend` (in de zin van: niet aangetast door aangezette sibillance of toegevoegde randjes). Wanneer er langer wordt geluisterd naar deze Engelse
monitorweergevers, blijkt dat de stemweergave heel aanstekelijk, aansprekend en `involving` is. Dat is een bijzondere en helaas zeldzame eigenschap en het enthousiasme van deze muzikant werd dan ook met het grootste gemak overgebracht.

De mooie 180 gram, 45 toeren Opus 3 dubbel-LP Spirit And The Blues van Eric Bibb werd uit de platenkast gehaald om de track `In My Father`s House` te beluisteren. De houten klankkast van Bibb`s gitaar was op plastische wijze merkbaar en de handklappen klonken praktisch levensecht; naast de duidelijke vel-op-vel smakken was ook hoorbaar dat het hier om stevige handpalmen ging (oftewel: geen vel over bot). Het was opmerkelijk om te horen hoe deze vrij forse monitoren juist de meest subtiele geluiden op zowel duidelijke als natuurlijke manier konden presenteren. Eric Bibb`s stem kwam op vrij directe en ontspannen wijze naar voren terwijl de samenzang tonaal coherent naar voren kwam. Elke individuele zanger was goed van de rest te onderscheiden zonder dat er sprake was van segmentering (tonale coherentie is sowieso een absoluut pluspunt van deze weergevers). Het plotseling, door één zanger luid gezongen "No Place To Hide!" kwam geheel los van de linker weergever, waarbij de ademstoot achter het woord "Hide" een flinke drive meekreeg. De voettappen werden op luchtige en impulsieve wijze gepresenteerd waarbij niet alleen de tikken maar ook het gewicht erachter goed merkbaar was.

Harbeth Monitor 30

De Harbeth Monitor 30`s zijn weergevers waar men heel lang naar kan luisteren zonder ooit een gevoel van vermoeidheid te krijgen. Ze blinken uit in de weergave van akoestische muziek maar zijn wellicht niet dé speakers voor verstokte King Crimson liefhebbers. De Monitor 30`s zijn niet de meest `wijds` of knallend klinkende weergevers maar hebben iets wat eigenlijk veel opmerkelijker is: een muzikaal transparante presentatie. Transparant en helder (of zelfs `bright`) zijn termen die maar al te vaak met elkaar worden verward. Een weergever kan vrij ingetogen klinken maar tegelijkertijd zichzelf minder tussen de muziek en de luisteraar opstellen, waardoor de muzikale intentie op meer directe wijze kan worden overgebracht. Dat is muzikale transparantie en op dat punt scoren de Monitor 30`s heel hoog. Liefhebbers van akoestische bezettingen die op zoek zijn naar een weergever die muziek voor zichzelf laat spreken zouden in deze Britse monitor wel eens de ware vertolker kunnen vinden. 

Importeur Harbeth:
Audio Excellence
www.audioexcellence.nl
0168-335180

Verkoopprijs:
Harbeth Monitor 30:  3295 euro per paar (Kersen/ Esdoorn)

Toegepaste Apparatuur: