Review: Avantgarde Zero XD Teil Aktiv & Air Tight ATM-300

Air Tight en Avantgarde zijn bekende merken in een wereld waar muziekliefhebbers gedreven zijn door een zo natuurlijk mogelijk geluid. Hoorns en buizenversterkers stammen uit de Golden Age of hifi (1950-1965). De fundamenten daarvan werden tussen 1929 en 1939 gelegd. De beide genoemde merken bieden de oude waarden, die volgens velen te maken hebben met het echte genieten van muziek, in een modern jasje. Vandaar in deze review de Avantgarde Zero XD TA (Teil Aktiv) en de Air Tight ATM-300.

Importeur X-fi grossiert in een zo realistisch mogelijk klinkend geluid. In het pakket zijn merken uit onder andere Japan, Duitsland en de Verenigde staten. Denk aan Air Tight, Audio Note, G.I.P, Ocean Way Monitor Systemen, Furutech, Goto Unit en Devore. Het zijn merken die bedoeld zijn voor muziekliefhebbers die een bepaalde volwassenheid hebben bereikt in hun begrip over geluidsweergave, de relatie daarvan met de realiteit en de focus op het weergeven van muziek. De historie leert dat realistische weergave al vroeg in de geschiedenis bestond. Zelfs de 78-toeren grammofoon kon bepaalde aspecten van realisme geloofwaardig presenteren.

Sommigen zullen de latere systemen van Western Electric, Altec en anderen weleens hebben gehoord. In de jaren vijftig, toen hifi het domein was van technici, werden weergevers en versterkers gebouwd met een focus op realisme en natuurlijkheid. De vraag naar realistisch geluid is voort blijven bestaan, hoewel de opkomende mass-market dat niet langer als prioriteit zag. Maar, er is altijd een onderstroom geweest van fabrikanten en consumenten die wél begrip hadden voor weergavekwaliteit. Denk aan Japan, waar high-end audio voor velen een levensvervulling is en waar een absolute drive is naar kwaliteit. Daaruit ontstonden curieuze merken en systemen waar soms hele simplistische principes resulteerden in spectaculair realistisch klinkende systemen. Toch is er ook de laatste tien jaar binnen de reguliere high-end sprake van een tendens naar neutraler en realistischer.  

Importeur X-fi heeft derhalve nog enig werk voor de boeg om de zwalkenden te bekeren. De vraag is of je dat ook wilt. Misschien moeten we die geneugten gewoon voor onszelf houden.

Zero XD Teil Aktiv

Avantgarde is genoegzaam bekend. Met name de Trio Classico XD zal tot de verbeelding spreken. Het is één van de weinige systemen in de wereld dat, samen met de Basshorns, de Count Basie Band op een geloofwaardige manier op een denkbeeldig podium van 9 x 4 meter af kan beelden met een enorm realisme. Maar, dat werkt alleen in een luisterruimte van pakweg twaalf bij negen meter en is dus geen optie voor de gemiddelde Hollandse doorzonwoning. Wie de essentie van de Avantgarde-systemen wil beleven, heeft overigens wat alternatieven die beter in een huiskamer passen. Zoals de hier te bespreken Zero Teil Aktiv die met afmetingen van 1040 x 490 x 318 mm moeiteloos een plaatsje zal vinden in de kamer. Deze Zero volgt de eerder op de markt geïntroduceerde Zero 1. Dat is een drieweg-systeem met een drietal gescheiden eindversterkers. Het inkomende signaal kan via AirPort Express (wirelessly) of met een draad via USB, Toslink, S/PDIF of de AES/EBU interface naar binnen. Uitgebreide processing in het digitale domein maken dat deze weergever bijvoorbeeld aangepast kan worden aan de akoestische omgeving. Software daarvoor is optioneel. De filtering naar de drivers toe gaat volledig digitaal. De versterkers voor mid en hoog zijn klasse-A typen. Voor het laag is een klasse-D analoge schakelende versterker ingezet. De versterkers krijgen hun analoge signaal vanuit een drietal Burr Brown d/a-converters. Maar nu is daar de Zero XD Teil Aktiv.

Het laag wordt verzorgd door een ingebouwde versterker. Die wordt gestuurd via een dsp. De dsp is onder andere verantwoordelijk voor filtering, delay time en volume-settings. Met tien parametrische equalizers aan boord kan de luidspreker aangepast worden in het bereik tussen 18-350 Hz, daar waar de akoestische interactie vaak het meest problematisch is. De XD-500 versterkermodule heeft aan de achterkant een display, maar de luidspreker kan ook met een computer worden verbonden om de settings te doen. De midrange driver en de tweeter, worden dan aangestuurd door een externe versterker. Daarvoor doet Avantgarde een aanbeveling van maximaal 50 Watt te ontwikkelen vermogen, hetgeen bij een rendement van 104 dB natuurlijk nog megalomane overkill is. De midrange horn driver en de high frequency horn driver kruisen bij 4000 Hz. Hier is sprake van een volledig passieve filtering. Deze ontstaat als gevolg van de eigenschappen in de drivers. Er komt dus geen extern filter aan te pas.

Waarom zou je een deelactieve luidspreker willen hebben? Avantgarde stopt natuurlijk geen run-of-the-mill versterkers in zo’n Zero. Maar, het kan soms zinvol zijn om het hoog/midden van de Zero TA aan te sturen met buizen in plaats van de solid state versterkers uit de Zero 1. Ook kan er wellicht aan weergavekwaliteit worden gewonnen door aan te sturen met goed gekozen en soms aanzienlijk kostbaarder externe versterkers. Dat geeft aan de consument extra flexibiliteit, maar meteen de verantwoordelijkheid om een goed matchende versterker te vinden. Daarnaast is het ook prijsverhogend binnen de set. De Zero 1 heeft ingebouwde versterkers. De Zero XD Teil Aktiv vraagt om een externe versterker voor het mid en hoog. Dat kun je zo gek maken als je wilt.

Air Tight

A&M Limited werd opgericht in 1986. Volgens Atsushi Miura een tijdvak waarin audio in een crisis verkeerde. De massale overstap van buizen naar transistoren was een feit en digitaal dreigde analoog volledig te verdringen. Miura en Masami Ishiguro waren beiden in dienst van Luxman. Rond 1986 werd dit bedrijf verkocht en kreeg een focus op solid state producten. In de gouden jaren bouwde Luxman onder andere het A-2003 tube crossover. Eén van de meeste gezochte en begeerde klassieke items. De heren besloten daarop om verder te gaan in een eigen bedrijf en inmiddels hoort Air Tight bij de meest gerespecteerde Japanse brands. Ishiguro is inmiddels niet meer onder ons, maar Miura-san verbaasde de wereld onlangs met de Air Tight ATM-2001.  Het zal niet vreemd overkomen dat Miura een enorme liefhebber is van buizenapparatuur en dat is de essentie van Air Tight. Hij beschikt ook over een verzameling tube-elektronica uit de Golden Age of hifi. De genoemde ATM-2001 monoblokken van referentiekwaliteit hebben een prijskaartje dat ruim boven een ton uitkomt. Vanwege het jubileum werd ook de bekende ATM-300 in een Anniversary versie uitgebracht, met Western Electric 300b’s.

Luisteren

Zowel hoorns als veel klassieke (en moderne) buizenversterkers blinken uit in het presenteren van een helder (‘clarity’ is een betere omschrijving), uiterst dynamisch, schoon en realistisch geluid. Dat vraagt om een uiterst gebalanceerde match tussen de hoorns, de versterkers, de akoestiek en de plaatsing. Juist omdat hoorns en buizenversterkers al van nature aanleg hebben tot een realistische presentatie van opgenomen materiaal, kun je heel snel ‘over the top’ gaan. Het geluid kan dan te helder, scherp, uitgedund, harsh en zelfs schreeuwerig gaan klinken. De kunst is om hoornsystemen in combinatie met tube-electronics exact de juiste klank te laten presenteren als de stem of het instrument dat in de studio speelt.

Ook is het een uitdaging om hoornsystemen homogeen en geïntegreerd te doen klinken. Al heel snel is daarvoor een wat grotere luisterruimte nodig. Anders ontstaat er een systeem waar elke hoorn (mid, laag en hoog) als aparte geluidsbron identificeerbaar is. Ervaring met de Avantgarde Trio leert dat er toch wel wat meters nodig zijn tussen de hoorns en de luisterpositie om die homogeniteit te bereiken. Maar als het klopt, dan is het ook meteen erg goed. Een luister-ervaring van vele jaren geleden komt nu in gedachten. In de luisterruimte speelde toen de Avantgarde Duo, samen met Audio Note versterkers. Een grammofoonplaat met werk van Paul de Leeuw maakte de suggestie dat je als luisteraar gewoon aanwezig was in een klein theater levensecht. Een van die spectaculaire momenten die soms optreden tijdens de kennismaking met nieuwe hificomponenten. Met de ogen dicht kun je zo’n systeem opnieuw horen spelen, compleet met alle geluidsmatige details die toen zo opvallend waren.    

De Zero XD Teil Aktiv speelde samen met de ‘standaard’ versie van de ATM-300. Zonder nu te willen beweren dat de ultieme prestatie met deze set werd bereikt (kwestie van tijd), werd het wél duidelijk waar de grote pluspunten van dit soort systemen liggen. Vanzelfsprekend doet een Air Tight op het midden en hoog weer andere dingen dan de ingebouwde (solid state) eindversterkers zoals de Zero 1 die heeft. Er is een toename in dynamics, realisme, klank, stage-afbeelding, transparantie en detaillering. Combinaties van drivers die een verschillend werkingsprincipe hebben, zijn vaak hoorbaar. De oudere modellen van de Duo lieten meestal echt het verschil horen tussen het dynamische en actieve laag en de beide hoorns voor mid en high. De Zero XD Teil Aktiv laat een veel betere integratie horen, zonder nou te beweren dat deze ultiem onhoorbaar is.

Dat wordt gevoelsmatig gecompenseerd door de voortreffelijke kwaliteit van het laag. Snel, gedefinieerd, diep en zo neutraal mogelijk. Dat vormt dan een basis voor die nauwelijks te kloppen eigenschappen die hoorns in combinatie met buizenversterkers kenmerken. Die ultieme dynamics, de fraaie klank en dat volledig fysiek aanwezige en grijpbare realisme. Met solid state kun je een eind komen, maar dat vergt veel kennis en er zijn ook weer niet al te veel solid state versterkers die overtuigende niveaus van realisme kunnen presenteren. Bij elkaar maakt deze set dus op een overtuigende manier muziek. Een hoornsysteem in een compact formaat, met digitale processing voor het laag en naar keuze tube-aansturing voor het midden en hoog van het niveau dat Air Tight biedt. De Zero TA zal daarnaast in een kleinere kamer eerder een geïntegreerd geluidsbeeld neerzetten dan de grotere hoornsystemen van Avantgarde of andere merken.

Conclusie

De Avantgarde Zero Teil Aktiv heeft ingebouwd processor-gestuurd laag en een ingebouwde eindversterker. De mid en hoog hoorns zijn afhankelijk van een externe versterker. Hiervoor kunnen buizen en solid state versterkers worden gekozen in elke denkbare kwaliteitsklasse. De Air Tight ATM-300 is zowat een classic en presenteert een dynamisch, realistisch en transparant geluidsbeeld. Het bouwen van systemen met buizenversterkers en hoorns vraagt veel deskundigheid. De kunst is om de sterke eigenschappen, zoals realisme, natuurlijkheid, transparantie, stage-afbeelding en dynamiek te optimaliseren binnen de match met de luidsprekers, zonder dat die eigenschappen ‘over the edge’ gaan. Zo’n systeem moet instrumenten en stemmen nog steeds op dezelfde manier laten horen zoals ze live klinken. De Zero TA, samen met de ATM-300 kwam daar dicht in de buurt. Dat vraagt om gewenning bij de luisteraar. Zo’n geluidsbeeld is vaak net zo confronterend als livemuziek en dwingt vaak betrokkenheid af bij de toehoorder. Het geeft een veel echter en inzichtelijker beeld van wat er zich muzikaal afspeelt. Met zulke systemen wordt het luisteren naar muziek een soort inhoudelijke verkenningstocht, waarbij steeds nieuwe inzichten ontstaan. Het ‘I’ll be there’ effect van zo’n systeem is vaak erg verslavend. 

Avantgarde Zero Teil Aktiv € 10.750,-
Air Tight ATM-300 met Electro Harmonics buizen vanaf € 11.250,-

X-fi Audio Import
Tel: 0344-570777
E-mail: info@x-fi.nl
www.x-fi.nl