Review Dali ZENSOR 3 - Evenwichtig en Lekker

Toen ik eind vorig jaar voor een andere recensie de DALI ZENSOR 1 mini-monitor te logeren had, kreeg ik ook een kakelvers setje van de nieuwe ZENSOR 3 geleverd, als een soort onverwachte maar aangename bonus. "Luister er eens naar en laat maar weten wat je ervan vindt" was de bijbehorende boodschap. Zo gezegd zo gedaan, en al snel werd duidelijk dat deze kleine en uiterst betaalbare luidspreker genoeg in zijn mars heeft om een eigen recensie te rechtvaardigen.

Deense luidsprekers hebben een ijzersterke reputatie als het aankomt op een neutrale maar muzikale weergave van muziek, en DALI is daar geen uitzondering op. Verpakt in keurig no-nonsense design (dat in de loop der jaren overigens wel wat uitbundiger is geworden) kun je als muziekliefhebber vertrouwen op een eerlijk geluid dat niet vermoeit maar wel alles in zich heeft om luisteren tot een feestje te maken.

ZENSOR Serie - techniek en uitrusting
De ZENSOR serie volgt als het ware de Concept serie op als instap van het merk. De Concept is lange tijd met veel succes op de markt geweest, en heeft talloze ontluikende muziekliefhebbers hun eerste echte hifi-ervaring gegeven. Waar je in mijn tijd begon met een setje van Jamo (overigens ook een Deens merk) kom je tegenwoordig redelijk vaak bij DALI uit als je met de opbrengsten van je krantenwijk of weekendbaantje naar de winkel stapt.

De Zensor serie ziet er met zijn hoogglans zwarte baffle van hoogwaardig kunststof, zijn aluminium frontplaat rond de tweeter en zijn geloofwaardige vinyl-fineer afwerking een stuk luxueuzer uit dan zijn voorganger. Als je liever zonder frontjes wil luisteren heeft het oog in elk geval ook iets om van te genieten. Aan de achterkant van de ZENSOR 3 vind je naast een basreflex-opening een enkel paar luidsprekeraansluitingen. DALI is geen liefhebber van bi-wiring. Bij een enkele aansluiting hoeft het filter in de luidspreker zich maar aan één elektrische karakteristiek van de aangesloten versterker aan te passen, en dan hou je als luidsprekerfabrikant meer controle over het tijd- en fasegedrag van je luidspreker. En laten dat nou net twee van de belangrijkste factoren zijn die volgens DALI-directeur en hoofdontwerper Lars Worre het verschil maken tussen een goede en een geweldige luidspreker.

Een ander aspect is dat de gebruikte units binnen nauwe toleranties aan elkaar gelijk moeten zijn om een goed luidsprekerpaar te vormen. Veel fabrikanten van betaalbare luidsprekers kopen hun units elders in en zoeken dan uit een grote voorraad de beste 'match' bij elkaar, maar DALI slaat die stap over en bouwt al haar units zelf. De voordelen daarvan zijn dat je aan de productiekant al kunt zorgen voor die exacte match, en dat je volledige controle hebt over de gewenste elektrische eigenschappen van de units, zodat je veel meer vrijheid hebt in het ontwikkelen van het filter.

Daarom vind je ook in de ZENSOR 3 de herkenbare roodbruine woofer van het merk, waarvan de lichte en stijve conus is opgebouwd uit zeer fijn gemalen papier, aangevuld met houtvezels. Hoewel het in deze maat en prijsklasse meer gebruikelijk is om een 6,5 inch woofer toe te passen heeft DALI gekozen om een exemplaar van 7 inch te maken. Dat levert een conus-oppervlak op dat 15% groter is, waardoor de unit minder hard hoeft te werken om met zijn onderste laagweergave 53 Hz (+/- 3dB) te bereiken, wat vervolgens weer tot minder vervorming leidt. De tweeter is een zachte, gecoate textiel-dome van 25 millimeter die ook in de ZENSOR 1 zit. Hij wordt ingezet vanaf 2600 Hz en loopt in het hoog (+/- 3dB) door tot 26,5 kHz.

Plaatsing
Omdat de kast met zijn afmetingen van 351 x 205 x 293 millimeter (H x B x D) niet echt 'mini' genoemd kan worden en de basreflex-opening zich aan de achterzijde bevindt is plaatsing op een degelijke standaard eigenlijk verplicht. DALI levert daarvoor de E-600 stand die op het moment van schrijven voor 169 euro per setje van eigenaar wisselt. Het is een eenvoudige maar uitstekende standaard met een zwarte glazen voet en een metalen bovenplaat (op de hoeken voorzien van vierkante rubbers tegen het krassen), waarbij je een niet al te dikke luidsprekerkabel eventueel door de verticale buis kunt laten lopen om hem aan het oog te onttrekken.

DALI levert er bovendien twee lange, dunne én sterke plastic zakken bij die je met droog zand kunt vullen en als een soort dempende worst in de verticale buis kunt stoppen. Een setje zelfklevende aluminium spikes zit er ook nog bij. Door dit voetje te gebruiken bevindt de tweeter zich keurig op oorhoogte wanneer je op een bank of leunstoel zit. DALI adviseert om haar luidsprekers altijd zonder 'toe-in' te plaatsen. Als je ze gaat indraaien krijg je me name in het hoog iets teveel informatie. Dat klinkt onlogisch, maar bij DALI heeft alles een reden. Hun units hebben een 'wide dispersion' ontwerp, wat betekent dat ze 'off-axis' (d.w.z. onder een hoek ten opzichte van de denkbeeldige loodlijn die vanaf het front recht naar voren loopt) wat meer energie afstralen dan veel andere luidsprekerunits. Op deze manier krijg je een veel grotere 'sweet-spot', en ook de ruimtelijke weergave profiteert ervan.

Aansluiten en luisteren

Om het luistergedeelte van deze recensie een beetje realistisch te houden heb ik de DALI ZENSOR 3 niet op mijn Naim Supernait versterker aangesloten. Die kostte bijna tien keer zo veel als dit setje luidsprekers en in de praktijk zul je zo'n combinatie nooit tegenkomen. Gelukkig had ik ook de beschikking over een NAD D 3020 versterker, waarover op deze pagina's door collega Eric van Spelde al uitvoerig de loftrompet is gestoken.

Als luidsprekerkabel gebruikte ik de betaalbare FLX-SLiP van Audioquest (7 euro per meter, van de rol) en mijn MacBook Pro met player-software van JRiver (via Audioquest Cinnamon USB-kabel) en Squeezebox Touch (via Audioquest Hawkeye digitale interlink) fungeerden als bron. Omdat de luidsprekers gloednieuw waren besloot ik ze eerst een weekje voor dagelijks gebruik in te zetten zonder echt te luisteren. Als ik er overdag niet was schalde op vrij hoog volume de voortreffelijke burn-in en demagnetisatie-disc van Isotek door de huiskamer. 's Nachts vormde het in ambient gespecialiseerde internet-radiostation Stillstream op de 'kabbelstand' een perfecte aanvulling op het inspeelregime.

Het effect van inspelen van kabels en elektronica wordt vaak nogal overdreven vind ik, het karakter van een component verandert er niet wezenlijk door en de eerste indruk die je, koud uit de doos, opdoet blijkt vaak heel dicht bij het eindresultaat van een week intensief inspelen te liggen. Toch merk je bij luidsprekers absoluut wél dat het allemaal wat soepeler wordt. Het laag krijgt meer contour, het middengebied trekt open en het hoog lijkt verder door te lopen, wat ook de ruimtelijke weergave verbetert. De eerste kennismaking met de ZENSOR 3 was goed, maar de vonken spatten er niet vanaf. De klank helde behoorlijk over naar de warme kant, wat op zich een verademing is in een wereld waar de jacht op het laatste spoortje resolutie de klank van een heleboel luidsprekers oneindig veel te 'transparant' heeft gemaakt - en dan druk ik me bewust nogal eufemistisch uit - maar na een week inspelen (en wennen) miste ik niets meer in de weergave. Het echte luisteren kon beginnen.

Jazz
Een van de fijnste albums die ik het afgelopen jaar aan mijn collectie heb toegevoegd is No Deal van de Belgische zangeres Melanie de Biasio. Haar stem doet me onmiddellijk denken aan de glorietijd van de vrouwelijke jazz-vocalisten aan het eind van de jaren '50 van de vorige eeuw. De arrangementen zijn echter helemaal van deze tijd, met stiekem een heleboel laagjes elektronica achter het standaard trio-instrumentarium van bas, drums en piano. En dat levert een verrukkelijke en bedwelmende mix op van rokerige jazz en hoogkaraats pop-appeal.

De dynamische piano-aanslagen en de diepe kickdrum die aan het begin van het nummer I'm Gonne Leave You te horen zijn staan als een huis, en de vrij zacht aangetikte bekkens ruisen koperig, zoals het hoort. De diepe, ronkende bas die even later invalt heeft voldoende body, en veel 'inwendige' dynamiek. Het geheel krijgt er een heerlijke ritmische drive door. Als aan het eind van de track een knerpende elektronische baslijn zachtjes wegsterft moet ik zowaar wat kippenvel op de onderarmen constateren. Dat kippenvel wordt nog kippiger als de volgende track begint. De met brushes aangeslagen snaredrum in With Love is behoorlijk realistisch van klank en snelheid, en de onbestemde ruis die op de achtergrond in de opname klinkt strekt zich naar opzij en naar achteren vrij ver voorbij de luidsprekers uit, wat een onverwacht 3D-effect oplevert. Echt een knappe prestatie voor een klein opdondertje als de ZENSOR 3.

Pop
Een andere favoriet van de laatste tijd is het album HD van Atom™. Deze onterecht veel te onbekende elektronische pop/dance muziek bevat een weerbarstige mengelmoes van allerlei elektronische stijlen en is moddervet geproduceerd. Vooral aan de uiteinden van het frequentiespectrum zitten er veel uitdagingen in, zoals de felle piepjes in het Kraftwerk-achtige Strom, of de diepe pulserende bas in Riding The Void. Daarnaast wordt er veelvuldig met fase-manipulatie gewerkt, wat een nogal spectaculair ruimtelijk geluid oplevert dat op een goede set soms zelfs achter me klinkt. Ook hier weert de ZENSOR 3 zich kranig en laat met name in het laag een verrassende soepelheid horen.

Hoewel er geen enorme druk achter zit gaat het wel diep, zonder dat daarbij het middengebied wordt overschaduwd. Het hoog is zijdezacht en bevat voldoende informatie, ook voor de ruimtelijkheid. Wie echter hoopt het allerlaatste spoortje detail uit audiofiele rinkelmuziek te kunnen schrapen komt van een koude kermis thuis. De ZENSOR 3 maakt muziek, geen geluid, en de samenhang van ritme en klank was bij het ontwerpen duidelijk belangrijker dan het plaatsen van een paar door marketing ingegeven highlights. Door de brede afstraling zit het met de ruimtelijke weergave ook wel goed, hoewel de extreemste 'surround'-effecten niet helemaal uit de verf komen. Is dat een schande? Voor de minder dan 200 euro per stuk die deze luidsprekers kosten lijkt het me meer iets voor kniesoren om daarover te vallen...

Klassiek
Ook met mooie, niet al te volle klassieke opnames blijkt de ZENSOR 3 in de eerste (en de laatste!) plaats vooral een erg prettige luidspreker te zijn die lange en ontspannen luistersessies mogelijk maakt. Bij 'gewone' klassieke werken of vocale barok was de weergave gloedvol en zelfverzekerd, tijdens het beluisteren van een ultradynamische HiRes uitvoering van de Ouverture 1812 (Erich Kunzel/ Cincinnati Pops Orchestra op Telarc) was er echter onvermijdelijk enige compressie te horen bij de uithalen van het orkest en de digitaal vastgelegde kanonschoten.

Maar hoe verrassend is dat? Zulke enorme muziek op deze kleine luidsprekers draaien en verwachten dat je de druk en dynamiek van een groot full-range systeem te horen krijgt is hetzelfde als in een Fiat 500 meedoen aan de Dakar-rally en halverwege de eerste etappe naast de smeulende resten van je auto staan en mopperen dat er zo natuurlijk niet te winnen is...

Conclusie
Alle gekheid op een stokje; in het juiste perspectief gezien is de DALI ZENSOR 3 gewoon een zeer fijne luidspreker. De ruimtelijke, warme klank laat ze groter lijken dan ze in werkelijkheid zijn en voor hun prijs musiceren ze op een erg hoog niveau. Zorg wel voor een goede versterker en besteed aandacht aan de plaatsing: op een deugdelijk voetje, ver genoeg van de achterwand, en met de frontjes recht naar voren. Wie 'on a budget' met hifi wil beginnen of voor een tweede set op zoek is naar een ongecompliceerd muzikale luidspreker doet er verstandig aan om deze DALI ZENSOR 3 eens ergens te gaan beluisteren. Op een aantal punten is het misschien niet de meest uitgesproken luidspreker in deze prijsklasse, maar hij behoort beslist tot de meest evenwichtige en 'lekkerste'.

Prijs/uitvoering

DALI ZENSOR 3 199 euro per stuk
Leverbaar zwart, wit en licht walnoten
DALI E-600 stand 169 euro per set

+ Evenwichige en muzikale weergave
+ Fraai, modern uiterlijk
+ Allround weergave: lust alle genres

- Voor resolutiejagers waarschijnlijk wat te warm van klank
- Komt voor 'groot werk' soms wat adem tekort
- Moet echt op een (los aan te schaffen) voetje geplaatst worden