Odeon Rigoletto: de speaker bij de hoorns

In het land van de muziekliefhebberij zijn er legio keuzes te maken als het gaat om de weergevers van die muziek. Waar de éne hififanaat zweert bij monitorspeakers, de andere liever naar een vloerstaande basreflex- of juist gesloten weergever luistert heeft de volgende weer een voorkeur voor magneto- of elektrostaten. Een kijkje op Wikipedia zal de meeste leken nog niet veel wijzer maken als het gaat om smaken….

Gelukkig is er dan een medium als HiFi.nl, want ook nu weer leest u een recensie van een wat exclusiever soort weergever, de Odeon Rigoletto. Vernoemd naar de beroemde opera van Giuseppe Verdi verwacht je dat het merk wortels heeft in het land van wijn en deegwaren, maar niets is minder waar. Odeon is een zuiver Duits bedrijf uit Recklinghausen dat reeds in de jaren tachtig werd opgericht door ontwerper Axel Gersdorff die op zoek was naar de meest snelle en optimale weergave uit luidsprekers. In de jaren negentig resulteerde zijn onderzoek in een tweeterhoorn die volledig was gedraaid uit een massief stuk multiplex om een hoog rendement alsmede een breed afstraalgedrag te kunnen bieden. Het merk Odeon kreeg vorm en biedt inmiddels meer dan tien verschillende soorten luidsprekers voor stereo- en home cinemagebruik.

Schallwandler

De Rigoletto is Odeons eerste vloerstaande luidspreker met een conventionele vormgeving en een voor dit merk nieuw type bashoorn. De tweeweg weergever is natuurlijk voorzien van het signatuurcomponent van de firma, de 17 centimeter metende tweeterhoorn met daarachter een 28 mm zijden geweven dometweeter. De tweeter is wat verder naar achteren geplaatst dan de eveneens 17 centimeter grote laag-midden driver, maar de afgelakte hoorn zorgt voor een extra amplitude (versterking) en spreiding van het hoog, zodat dit verschil in afstand geheel wordt opgeheven. Dit zorgt dus voor een sneller en directer klinkend effect van de hoge tonen die door het scheidingsfilter vanaf 2200 Hz mag weergeven. De rest neemt dus de grotere driver van deze tweeweg weergever over, die uit gecoate papiermembraan cellulose bestaat en een dubbele magneet heeft. Hoewel de vorm en maat van de Rigoletto anders zouden doen vermoeden is er geen gesloten- of basreflex speakeropbouw in de weergever te vinden. Odeon heeft namelijk gekozen voor een ‘Schallwandler’ opbouw. Vrij vertaald komt dit neer op een elektro-akoestische snelle omzetting van geluid naar het gehoor. Het laag loopt intern dus via de vrij unieke gevouwen (backloaded) bashoorn naar de onderzijde van de speaker die geheel open is gebleven en rondom het laag afstraalt.

Een vrije opstelling is dus noodzakelijk om het laag niet te vol te laten worden. Odeon vervaardigt het zeer eenvoudige scheidingsfilter eveneens zelf. Door korte signaalwegen en weinig componenten te gebruiken tezamen met de hoornopbouw voor lage- en hoge tonen wordt een rendement bereikt van maar liefst 93 á 94 dB (2,83V/1M), waardoor dit soort speakers zeer geschikt zijn om door vrijwel alle versterkers aan te sturen, zelfs (of juist) buizenversterkers met veelal een lage dempingfactor. Het zal de oplettende lezer dan ook niet verbazen dat de importeur van dit merk speakers de buizen- en elektronica-expert Hay Cockelmans van Hay End Audio is, die in dit merk een prima partner heeft gevonden voor de vele buizenversterkers in zijn assortiment. Hay vertelde me bij het afleveren van de Rigoletto’s dat Odeon op zijn verzoek nog een kleine aanpassing aan de speakers heeft doorgevoerd waardoor deze volgens Hay beter aansluiten bij de Nederlandse markt. 

De speakers zelf zijn verkrijgbaar in diverse houtfinishes en laksoorten. Met hun afmetingen van 110cm x 20,5cm x 40cm (hxbxd) kwalificeer ik ze niet als klein, zoals de fabrikant het wel doet. De speakers wegen 25 kilogram per stuk, worden geleverd met spikes, waarvan de voorste in de conische poot gedraaid kan worden. Twee nette metalen speakerterminals zorgen voor de verbinding met een versterker. Het opgegeven frequentiebereik loopt van 44 tot 21.000 Hz. De Odeons nemen de plaats in van mijn eigen referentiespeakers en worden vrij in mijn luisterruimte geplaatst zonder ingedraaid te hoeven worden. De gebruikte hardware zijn voornamelijk mijn streamer van Logitech met daaraan de Metrum Acoustics Nos Quad Mini-Dac, het vinyl vanaf de Goldenote Piccolo met daarop de B5 MKII arm en een Lyra Dorian MC-element die worden voorversterkt door een Goldenote Phono2 met externe PSU (voeding). Als versterker dient de Blacknote DSA150 Signature. Geen buizen aanwezig, dus, hoewel ik de uitgesproken mening van de importeur over de superioriteit van buizen boven elke andere vorm van versterking ken…

Luisteren

Om eerlijk te zijn heeft een hornloaded speaker wel even de tijd nodig om te wennen, gehoormatig dan. Het geluid is namelijk precies zoals de Duitse ontwerper voor ogen heeft gehad; snel! En het is toch wel wat vreemd om over te stappen van een basreflexsysteem naar een speaker met bashoorn, de laagweergave is namelijk op een heel andere manier drukvol.

Terwijl ik de eerste keuze van mijn testmuziek via mijn Squeezebox Touch afspeel hebben de weergevers al enige tijd staan spelen in mijn luisterruimte annex woonkamer. Het is de MTV Unplugged uitvoering van Silent Lucidity van Queensrÿche. Een heerlijke track die erg dynamisch is opgenomen met akoestische gitaren en de goede zangstem van Geoff Tate wordt door de Odeon Rigoletto speakers prima en vooral losjes in de ruimte geplaatst. De akoestische gitaren treden links en rechts vrij ver buiten de speakers, om in de diepte –achter de weergevers dus- weer samen te komen in harmonie. De directheid van de hoorntweeters en de bassen valt erg op in het totale geluidsbeeld en er heerst een dynamiek die het beste met een live-weergave te vergelijken valt. Dit zorgt voor een bepaalde mate van natuurgetrouwheid maar tevens voor het gevaar van luistervermoeidheid bij wat minder goede opnames. Hoewel mijn ruimte vrij ‘warm’ is aangekleed lijkt het af en toe ook dat de hoeveelheid laag van de basgitaar iets te vol overkomt in verhouding tot de rest van de muziek.

Over op een geheel andere muziekstijl. Hoewel het er nog lang niet de tijd voor is kies ik de sacd van Sigiswald Kuijken met daarop de Matthäuspassion van Johann Sebastian Bach in een kleine bezetting uit 2010. Een wervelend goede opname en productie die altijd rustig stemt in drukke tijden. Ik kies de Aria Erbarme Dich die voornamelijk bestaat uit altsopranen gezang en vioolmuziek. Ik kan me voorstellen dat de betrokken klassiekliefhebber zich wel zou kunnen vinden in de directheid van de Rigoletto’s. De speaker klinkt bij de zachte klanken van vioolmuziek een stuk aimabeler en minder ‘aanwezig’ dan bij akoestische rockmuziek, hoewel het de liveweergave wel benaderde. De zang van de altsopraan, ietsje links van het midden, is helder en direct en kleeft niet aan de speakers vast. Het zachte van een buizenversterker zou hier nog ietsje meer verfijning in het hoog kunnen bieden, het weinige laag in deze track klinkt gefundeerd en de vioolmuziek zweeft rondom de Rigoletto. En het moet gezegd, de spreiding en snelheid van midden en hoog geven weer dat de ontwerper geslaagd is in zijn queeste.

Op vinyl is het de laatste tijd een feest als het gaat om heruitgaven. Onlangs recenseerde ik al de op Mobile Fidelity Sound Lab heruitgebrachte dubbel lp van Little Feat met de titel Waiting For Columbus. Ik eindigde de recensie met het woord “referentiemateriaal”, waarvan akte. Plaatkant nummer drie bevat onder andere de fijne track Dixie Chicken die met een flinke geluidsdruk op me afkomt. De hoornsectie in dit nummer krijgt de volle breedte van een podium met zich mee, ik waan me midden in het publiek. Het laag is snel, zeer snel! Niet te verwarren met een gemis aan laag, dat zeker niet. De piano die op het podium staat krijgt het flink te verduren en de vocalen van toenmalig frontman en zanger Lowell George zijn vol en warm. De synths geven weer die druk in het sublaag die aan mijn luisterruimte in combinatie met een dergelijke bashoorn te wijten valt. 

Een andere leuke heruitgave op zwart goud is de Best Of verzamelaar van Sade op Music On Vinyl. Het nummer Paradise van de Britse zangeres is erg bekend en af en toe heerlijk om te beluisteren op een goede set. Het nummer wordt gedragen door een basloop met flinke percussie eromheen en natuurlijk de zang van Sade zelf. Ieder onderdeel van de percussie is hoorbaar en vooral plaatsbaar, de achtergrondzang blijft precies waar die hoort te zijn; op de achtergrond en Sade’s stem is herkenbaar van klank en timbre. De baspartij die door het nummer loopt klinkt vrij vol en heeft precies die druk waar liefhebbers van hoornweergevers zo van houden. 

De slotsom

Odeon heeft met de Rigoletto een snelle hoog rendement weergever op de markt gezet. Ik kan me heel erg goed voorstellen dat liefhebbers van buizenversterking door diezelfde snelheid en gemakkelijke aanstuurbaarheid ontzettend veel plezier kunnen halen uit deze speaker. Het uiterlijk is door het toepassen van verschillende fineerlagen of laksoorten geheel aan te passen aan de hedendaagse woonwensen, de importeur kan u meer informatie over de diverse mogelijkheden verstrekken. Qua geluid is een hoornluidspreker meer iets van een soort ‘acquired taste’. De Rigoletto kent daarom eigenlijk een soort tweeledigheid; de stage is geweldig goed en stemmen staan echt midden in de ruimte. Aan de andere zijde geeft diezelfde directheid een verplichting tot blijven luisteren, wat opgevat zou kunnen worden als een vorm van opdringerigheid.

Een te kale ruimte is ook geen pré om een dergelijk soort weergever makkelijk te plaatsten. Daar komt de- in mijn luisterruimte- lichtelijk aanwezige aanzetting van het sublaag bij bepaalde muziekstijlen wat de speaker in combinatie met een versterker met een grote controle over dit frequentiesegment (een hoge dempingfactor, dus) ietwat teveel ‘aanwezig’ doet zijn. Maar dit is wel een onderdeel van meerdere factoren, waaronder akoestiek. En hierin ligt dus een smaakkwestie waarover men slechts kan twisten. Liefhebbers van buizenapparatuur, hoornspeakers en een live-gevoel bij muziekweergave doen er goed aan om deze weergevers eens te gaan beluisteren!

Odeon Rigoletto: vanaf 3895 euro per paar.

Meer informatie: www.hayendaudio.nl en www.odeon-audio.com