Sansui AU-777A versterker

Het is 1970 als mijn schoonvader met het geld dat is verkregen uit een bescheiden erfenis besluit een stereo-installatie te gaan kopen. Hij komt terecht bij Radio Modern in Rotterdam waar een jonge verkoper, John Snijders, die later eigenaar is geworden van Snijders Hifi aan de Hoogstraat te Rotterdam, hem enthousiast maakt voor een systeem. Zoals in die tijd nog gebruikelijk (!) mag hij alles thuis een week proberen en zo komen een Dual 1218 platenspeler, een Stanton 681 EEE element en een Sansui AU-777A versterker in huis.

Met drie paar luidsprekers, éénmaal een Leak Sandwich en tweemaal Acoustic Research. Uiteindelijk haalt John de luidsprekers die het niet geworden zijn weer op en blijft een paar AR 5 staan. Over de versterker zegt John nog: “Meneer Van Loo, de Sansui is een versterker voor uw leven”. John besefte waarschijnlijk niet dat mijn schoonvader knap oud zou worden en inmiddels zijn 90e verjaardag heeft gevierd.

Van de set is bijna alles weggedaan. De luidsprekers overleefden het niet dat ze als plantenstandaard dienst deden en dat mijn schoonmoeder niet alleen de planten maar ook de speakers veelvuldig water gaf. De platenspeler heeft nog dienst gedaan bij een vriend die heel af en toe een plaatje draaide, het element ligt tentoongesteld bij mij op een plank, de Sansui verdween in de kelder. In 2005 is de AU-777A door Frank Speet, destijds auteur voor Hifi.nl, opgeknapt. Wat nieuwe condensatoren in de signaalweg en twee in de voeding, de luidspreker schakelaar is overbrugd en de luidsprekerklemmen zijn vervangen door behoorlijke banaanbussen. Stroom opnieuw afgeregeld, schakelaars schoongemaakt, niet eens heel ingrijpende dingen. Maar ook daarna was zijn plaats de kelder en speelde hij nooit meer, tot deze rubriek werd gestart.

De Sansui AU-777A is gebouwd in 1969 en 1970. Het was de opvolger van de AU-777. De "A"-aanduiding heeft te maken met een verbeterd circuit, een beveiligingsschakeling en een meer uitgebreide toonregeling. De AU-777 kwam op de markt in 1967 en hij was onderdeel van de eerste serie transistorversterkers van Sansui, dat tot die tijd uitsluitend buizenversterkers maakte. Misschien had dat te maken met het beschikbaar komen van de voor audio veel meer geschikte siliciumtransistor, die de ruisende germanium types opvolgde. Zoals dat gebruikelijk was in die tijd, kreeg de AU-777A de aanduiding “Solid-State Stereo Amplifier” mee. We hebben niet meer kunnen achterhalen wat destijds de prijs was, maar we denken rond de 700 of 800 gulden, vergelijkbaar met 1200 tot 1300 Euro vandaag.

Voor het leven

Importeur Tempofoon gaf de versterker inderdaad het label “voor het leven” mee, daarin gesteund door buitenlandse publicaties en de Consumentenbond. De AU-777A staat bol van de mogelijkheden. Er zijn aansluitingen voor een stereomicrofoon, twee platenspelers, twee taperecorders (waarvan 1 gecombineerd met de Aux ingang) en een tuner.

De impedantie van de tweede platenspeleringang kan worden afgesloten op 30 kOhm, 50 kOhm en 100 kOhm. Dat leek me altijd zinloos, tot ik mij realiseerde dat daarmee een step-up trafo voor een MC-element optimaal kan worden afgesloten voor het gebruikte element. Er zijn centeruitgangen, één zonder filter die het gehele opgetelde linker en rechter signaal naar een externe eindtrap kan sturen, en één met filter op 159 Hz. Sansui bracht dat als een oplossing voor een satellietsysteem met een centrale actieve woofer. Tape-uitgangen met monitorvoorziening zijn standaard. Twee paar luidsprekers mogen worden aangesloten en de voor- en eindversterker zijn te scheiden met brugjes om de in die tijd nog populaire equalizers in de signaalweg op te nemen. Of, zoals Sansui aangeeft, de AU-777A te gebruiken met een elektronisch cross-over en extra eindtrappen. High End anno 1970.

De voorkant is niet minder druk. Van links naar rechts: aan/uit, speakerkeuze, hoofdtelefoon, balanscontroleschakelaar, toonregeling (gescheiden voor links en rechts) voor bas, midden en hoog. Volume- en balansregeling. Schakelaars voor laag af, hoog af, loudness, muting en monitor, meerkeuzeschakelaar voor reverse stereo, stereo, links, rechts en mono en als laatste in de rij de meerkeuzeschakelaar voor de ingangen. Onder de kap is het niet minder interessant. Goed te zien is dat Sansui gewend was buizenversterkers te bouwen en die bouwwijze met printplaten voortzet. Stevige Elna condensatoren in de voeding, die nog steeds van redelijke kwaliteit zijn na 40 jaar. Veel bedrading naar de schakelaars en regelaars. Twee maal twee eindtransistoren per kanaal (2SD143 en 2SD218) met een enkele driver (2SD152).

Sansui leverde het complete schema en de onderdelenlijst mee. Wie behoefte heeft aan originele Sansui parts uit die tijd moet trouwens een kijkje nemen op www.sansui-parts-shop.com. Het vermogen van de AU-777A werd nogal optimistisch gezet op 2 x 70 Watt. Volgens de waardeloze IHF norm. In de werkelijkheid levert de AU-777A maar 2 x 30 Watt aan 8 Ohm. Bij een harmonische vervorming van 0,5%. Het frequentiebereik zou recht zijn tussen 20 Hz en 100 kHz binnen +/- 1 dB. De dempingfactor is gering met een waarde van 15. Dat geeft een beetje aan, dat tegenkoppeling schaars is toegepast. De versterker is heel stil en bromt niet, met een signaal-ruisafstand van ooit 100 dB op lijn en 80 dB op phono en microfoon. Gevoeligheid ligt naar moderne maatstaven veel te hoog. 140 mV is voldoende om de versterker vol uit te sturen.

Nog altijd levendig

Met een leeftijd van 40 jaar en na 5 jaar in de kelder te hebben gestaan vertrouwde ik de AU-777A niet helemaal en met enige angst zette ik hem aan op een paar Ruark Sabre III monitors met een PrimaLuna cd speler als bron. Die angst was ongegrond. De versterker speelde vanaf het eerste moment als een zonnetje en werd langzaam beter na een aantal speeldagen. Laat ik beginnen met de positieve eigenschappen. Het stereobeeld is zelfs naar moderne maatstaven fabuleus. Helemaal los van de luidsprekers, goed op hoogte en met veel diepte en breedte.

Duidelijk valt te beluisteren hoe de opname is gemixt. Het middengebied ligt open met veel details en zuivere stemmen, die zeer levendig en echt klinken. Vooral de dames komen tot leven, precies zoals ik het graag zie, tastbaar, zichtbaar, aaibaar. Het hoog is pittig aanwezig, niet pittig in de zin van overdreven of scherp, maar juist teder en tegelijk actief meewerkend aan het enthousiasme van de versterker. Duidelijk is dat Sansui in die tijd nog niet meedeed aan de race om de laagste vervormingcijfers (een race die werd ingegeven door de recensenten in die tijd, die niet veel luisterden maar veel naar meetgegevens keken). Daardoor is de versterker erg dynamisch en levendig gebleven.

Hij maakt muziek alsof zijn leven ervan afhangt, hetgeen heerlijk is met kleine bezettingen, easy listening pop en stemmen. Verderop in de jaren ’70 kwamen de "doodgetunede" versterkers op de markt, die saai en geknepen klonken, edoch met een vervorming die niet hoger kwam dan drie cijfers achter de komma. Ik spreek uit ervaring (ja, ik ben al zo oud) en moest die dingen met tegenzin zien te verkopen. De AU-777A doet gelukkig nog veel aan een buizenversterker denken in midden en hoog. Negatief is de laagweergave. Die is vol en rijk, tegelijk rommelig en voor orkestwerken of stevige rock ongecontroleerd. Het dwaalt door de luisterruimte. De elco’s die al 40 jaar hetzelfde zijn, helpen uiteraard niet mee het laag strak te houden en de lage dempingfactor ook al niet. Het is de AU-777A vergeven omdat hij de kunst van muziekweergeven verstaat.

Moderne versterkers in de klasse van 1000 tot 1500 Euro kunnen lang niet altijd zoveel passie en vuur in de weergave stoppen als dit ouwetje. Luister vooral naar Janis Ian, Jacintha, Stacey Kent en mooi barok werk en ineens valt het kwartje waarom sommige mensen nog steeds zweren bij hun vintage apparatuur. Als dat bovendien wordt gebracht met een ruime dynamiek, vraag je je af of de techniek tegenwoordig niet teveel op de voorgrond staat en de muziek vergeten is. Mogelijk verklaart dat ook de huidige populariteit van buizenversterkers. Want hoe je het wendt of keert, het gaat om muziek beleven, om het overdragen van emotie, het gevoel bij het concert aanwezig te zijn. Daarin slaagt de Sansui ook na 40 jaar wonderlijk goed.

Straks gaat de Sansui terug naar de kelder. Mijn schoonvader is jaren geleden overgestapt op een compacter systeem, dat alleen voor radioweergave wordt gebruikt. Zelf heb ik betere versterkers staan dan de Sansui, die helaas wel veel meer hebben gekost dan de AU-777A omgerekend naar de maatstaven van 2010. Dus heb ik er geen plek voor. Misschien moet ik hem gewoon uitlenen aan een muziekliefhebber die de weergavekwaliteit op waarde weet te schatten. Want het enthousiasme van de AU-777A is in mij gekropen, het is inderdaad een beetje een: “versterker voor het leven”, meneer John Snijders en meneer Van Loo. Kwijt wil ik hem zeker niet. Zelfs niet nadat ik ontdekte dat de volumeregelaar na heel lang spelen en volledig doorwarmen kraakt, dat door de slechte volumeregelaar oscillatie kan optreden en de ruisende ingebouwde phonotrap niet meer van deze tijd is. Mag het na 40 jaar!