TAF Excalibur
Sinds jaar en dag "heb ik wat" met bescheiden vloerstaanders of zelfs (mini)monitoren. Niet in de laatste plaats omdat mijn luisterruimte geen gigantische afmetingen kent, ongeveer 3,5 bij 5,5 meter, en daardoor weinig plaats biedt aan luidsprekers van, laat ik zeggen, meer onbescheiden afmetingen. Daarbij verkies ik de timiditeit en de precisie van kleine luidsprekers boven het basgeweld dat veel grote vloerstaanders kunnen leveren.
Daarom ook dat, ik moet het eerlijk bekennen, de schrik mij om het hart sloeg toen mij met veel enthousiasme werd gevraagd een set Terrazzo Art Fidelity Excalibur luidsprekers te recenseren. Tillen was niet nodig en zelfs verrassend eenvoudig zo werd mij verzekerd, met een steekwagentje waren deze zuilen met een gewicht van 60 kilgram elk gemakkelijk te vervoeren. Mijn nieuwsgierigheid naar een kennismaking met de luidsprekers was groter dan mijn scepsis –alleen de naam al deed "groot" aan - vandaar mijn besluit dit avontuur aan te gaan en mijn bescheiden luisterruimte te voorzien van twee prominente gastheren. Die uiteindelijk korte metten hebben gemaakt met een aantal van mijn veronderstellingen en mijn inzichten hebben verruimd, maar dadelijk hierover meer.
Direct bij het aanschouwen van deze vloerstaanders begrijpt men de keuze van de ontwerper Koos Schenk voor de aansprekende naam. In de legende is sprake van het zwaard Excalibur, dat door de vader van Koning Arthur in een rots is gestoken. Degene die het zwaard weet los te trekken zal de toekomstige heerser van het land worden, zo vertelt ons deze oude legende. Er is inderdaad weinig fantasie nodig om dit oude verhaal bij het aanschouwen van de fraai vormgegeven luidspreker voor te kunnen stellen. Deze Excalibur is geheel van deze tijd, de kast vervaardigt uit polycrete, een soort beton vermengt met gekleurde steentjes. Het beste bekend zijn de oudere aanrechten die ook veelal ogenschijnlijk uit ditzelfde materiaal bestaan. Het grote voordeel ten opzichte van marmer is dat hele marmerplaten niet rond te zetten zijn en altijd verlijmd moeten worden tot een luidsprekerkast. Door de platen in kleine stukjes te breken (3 à 5 mm) en te mengen met marmermeel en hoogwaardig cement krijg je een soort beton dat na modificatie tot polycrete in een stuk (monoliet) is te gieten. Zonder enige lijmverbinding en met alle tussenschotjes en aansluitbussen om de speakers etc. vast te zetten. Het is wel een complexer en duurder procédé dan marmerplaten verlijmen.
De keuze van de ontwerper om voor al zijn ontwerpen te kiezen voor dit materiaal ligt voor de hand: polycrete is een zwaar en akoestisch "dood" materiaal. Hierdoor zijn hinderlijke en moeilijk te beheersen kastresonanties, zoals bij kastconstructies uit hout, afwezig waardoor er geen sprake is van ongewenste kastkleuring. Er ligt bovendien niet alleen een esthetische reden ten grondslag aan de keuze voor de mooie ronde vorm van de wanden. Doordat er nergens in het ontwerp sprake is van wanden die parallel lopen kunnen zich geen staande golven in de kast ontwikkelen die op hun beurt zelf weer ongewenste resonanties veroorzaken. Bovendien zijn de middenunit (een 17cm SEAS mid-woofer) en de unit voor het hoog (een mooie ringradiator van VIFA) niet voor niets bovenin de kast gemonteerd. Omdat de baffle van de kast ter hoogte van deze luidsprekers erg smal is, heeft dat positieve gevolgen voor het afstraalgedrag van de units, hetgeen een mooi getekend diep maar vooral ook breed beeld belooft. Het doordachte ontwerp van de kast belooft een adequate weergave, in het bijzonder in het laag. Toch achtte de ontwerper het toepassen van een goede weergever voor het (mid)laag alleen nog niet voldoende, vandaar dat hij in dit ontwerp een innovatie toepast die luistert naar de naam EBS.
Om de weergave in het laag in kwalitatieve zin te verbeteren heeft de ontwerper een slimme oplossing toegepast die luistert naar de naam Extra Bass Support. Deze innovatie belooft een belangrijk voordeel ten opzichte van een gesloten kastconstructie (demping van de ongewenste resonantiefrequentie van de woofer) zonder de mogelijke nadelen van een basreflex kast (ongewenst gedreun en een losse, wollige weergave van de laagste tonen). Hiertoe is een extra 21 cm SEAS unit onderin de kast geplaatst, die de 17cm mid- woofer ondersteunt bij de weergave van het laag. Komt de resonantiefrequentie van de 17 cm unit in zicht en zou die daardoor de controle verliezen over het laag, dan neemt de EBS-unit het werk van de mid- woofer over. De EBS-unit is voorzien van een coating bestaande uit aangegoten twee-componenten-massa, die de resonantiefrequentie van de unit flink verlaagt. Dankzij deze innovatie heeft de luidspreker veel controle in het laag, is er van ongewenste resonanties in het (diepe) laag geen sprake, wordt dat frequentiegebied gul en beheerst weergegeven.
Aan de binnen- en achterkant van de mooie kast zijn nog meer innovaties te vinden. De achterkant van de fraai vormgegeven weergever is voorzien van hoogwaardige terminals, geschikt voor bi-wire. Roomcorrectie is mogelijk door het hoog 2 decibel te versterken of te verzwakken, al naar gelang de akoestiek van de luisterruimte vereist. Onderin de voet is een stevig en zwaar wisselfilter gemonteerd waarvan de componenten hardwired aan elkaar zijn gesoldeerd. Om negatieve invloed als gevolg van trillingen te voorkomen is een gedeelte van dit filter na het monteren met 2 componentenmateriaal aan het beton vast gekit. De kantelfrequentie tussen midden en hoog ligt bij 2000Hz
Aansluiten
Het tweetal werd aangesloten op mijn gebruikelijke set. Als bron diende een Marantz CD-14 speler, onlangs van binnen voorzien van een laag dik bitumen aan de zijwanden en de bovenplaat, en waarvan de standaard zekeringen vervangen zijn door audiofiele AHP zekeringen. Voor de versterking droegen een tweetal Densen versterkers in een bi-amp configuratie zorg. Het geheel werd verbonden door Siltech, Harmonic Technology en MIT kabels. De luidsprekers voelden zich in mijn luisterruimte het beste op hun plek ongeveer 1 meter 20 van de achterwand en ietwat, maar niet teveel, ingedraaid. Uiteraard kunt u het beste zelf proberen welke afstanden tot zijmuren en de achterwand bij u tot het beste resultaat zullen leiden.
Vrijwel direct na het beluisteren van de eerste tonen wist ik zeker dat mijn scepsis ten aanzien van (te) grote luidsprekers niet terecht is. Ik had een stevig, ietwat zwaar geluid verwacht, met een overdreven aandacht voor het laag en een ietwat trage weergave in het midden. Maar opeens stonden er schijnbaar, tja, ik kan het misschien niet beter omschrijven, kwalitatief zeer hoogwaardige monitorluidsprekers te spelen. Ogen geloven de oren niet, en in plaats van de sound die ik verwachtte presteerden de zuilen het een snel, open en transparant geluidsbeeld neer te zetten. Heel lichtvoetig, natuurlijk en vanzelfsprekend werd hier muziek gemaakt. Het hoog is transparant, wat debet is aan het toepassen van de fraaie ringradiator. Stemmen worden heel natuurlijk weergegeven en op ongeveer 120 cm hoogte geprojecteerd. Daarbij valt het me op dat mijn eigen ProAcs stemmen verder naar voren projecteren dan de Excaliburs. Iets dat enigszins ten koste gaat van de natuurlijkheid, ruwer en minder deelmakend van de ruimte en van het muzikale spel in het geheel. Twee aspecten in het uitgesproken beschaafde karakter van de obelisken verdienen het nader toegelicht te worden:
Rust en emotie
Muziek wordt weergegeven in de tonen van de muziek, de emotie van de muziek is voor een belangrijk deel te vinden in de ruimte tussen de noten. Die wordt voelbaar tijdens het uitsterven van de muziek naar de zwarte achtergrond en manifesteert zich tijdens de rusten tussen de noten. De kracht van de stilte. De muziek krijgt zo veel meer zeggenschap als een systeem duidelijk in staat is deze aspecten zo waarheidsgetrouw weer te geven. En dat, beste lezers, is mijn inziens het aspect waar de Excaliburs duidelijk in excelleren. Ademloos mocht ik luisteren naar de Vocaliste van Sergej Rachmaninov op de CD "Matthijs Verschoor & friends play Rachmaninov" uitgebracht op het Nederlandse label "Quality classics".
Als vanzelfsprekend staat de vleugel op ware grootte afgebeeld in mijn luisterruimte. Sterker nog, mijn luisterruimte lijkt niet meer te bestaan, ik bevind me opeens in de Schuilkerk in Deventer waar deze bijzonder fraaie opname is gemaakt. De vleugel laat zich van zijn fraaiste kant zien, kan welhaast ademen in de atmosfeer die hij duidelijk voelbaar om zich heen heeft verworven. Daarbij zijn belangrijke tonale aspecten, zoals het gebruik van het sustain-pedaal, de toucher van de vingers op het klavier en het uitsterven, liever "wegresoneren", van de pianoklanken naar een gitzwarte achtergrond duidelijk te horen. Bovendien laat de cello die door Ben de Ligt wordt beroerd zich van zijn beste kant horen. Heel duidelijk is het subtiele bewegen van de hals van de cello te horen, sierlijk beweegt de hals op en neer tussen de microfoons die dit mooie spel registreren. In dit alles is heel fraai de bijzondere akoestiek te horen van de kerk waarin dit mooie spel is opgenomen.
Een zelfde muzikale beleving ervaar ik bij het spel van Keith Jarret op zijn CD "The Cure". Het nummer "Old Folks" laat je wegdromen bij de rustige klanken van de vleugel van Keith, waarvan duidelijk hoorbaar zijn vingers de toetsen zacht en met veel gevoel beroeren. De ruimte waarin dit live-concert is opgenomen is duidelijk hoorbaar, sterker nog, maakt expliciet deel uit van het spel dat de Excaliburs heel lichtvoetig en vanzelfsprekend weergeven. Deze karaktertrek blijft volledig overeind als Keith, Gary en Jack een track later, op het nummer "Woody’n You," stevig van leer trekken. Dan valt ook het gemak op waarmee grote dynamische verschillen worden weergegeven. En ook hier weer, ondanks de enorme drive en dynamiek van het spel, weer diezelfde … rust en vanzelfsprekendheid.
Het laag
In dit alles lijkt het laag geen enkele aandacht op te eisen. Zowel de laagste tonen van de vleugel op de CD van Matthijs Verschoor en het fraaie diepe grommen van de bas van Gary Peacock op de CD "The Cure" worden heel vanzelfsprekend en natuurlijk weergegeven. Kleuring is volstrekt afwezig als gevolg van de bijzondere materiaalkeuze en vorm van de kast. Het valt daardoor niet eens direct op hoe diep het laag gaat. Gelukkig zorgt mijn Chinese wandkast kast daar wel voor, die staat achter mij hevig te protesteren over al het laag dat hij te voorduren krijgt. Het openklappen van de deurtjes lost het probleem gelukkig op. Al luisterend realiseer ik me dat het zeker het karakter van het laag is dat in hoge mate bijdraagt aan het open karakter, de enorme vanzelfsprekendheid en natuurlijkheid van de weergave. Tijd derhalve voor een flinke uitdaging in het laag.
De mooie CD "Ray of Light" van Madonna wordt in de lade geschoven. Een ware uitdaging voor veel luidsprekers die snel door de mand vallen als ze in het laag onvoldoende presteren. Ook hier is weer hetzelfde, welhaast lichtvoetige karakter waar te nemen. Met het grootste gemak wordt het nummer "Frozen" in de kamer geprojecteerd. Opeens lijken de luidsprekers volledig in het niets op te lossen en bevind ik me in virtuele ruimte waarin "voor" en "achter" geen betekenis meer lijken te hebben. Waarschijnlijk zoals producer William Orbit ook bedoeld heeft bij het creëren van dit enigszins surrealistisch album. De diepe bassdrum, ongeveer het midden van het nummer, gaat echt diep zonder dat de Excaliburs ook maar een krimp geven.
Tot slot
Natuurlijk kan ik verder gaan met het benoemen van de diverse parameters. Eén ding werd me echter heel snel duidelijk, deze luidsprekers trekken zich in het geheel niets aan van de bescheiden afmetingen van mijn luisterruimte. Zowel in optische, als esthetische zin, als in muzikale zin.
Zowaar staan er thans twee galante zuilen heel natuurlijk muziek te maken. Zichzelf volkomen wegcijferend om alle facetten in het muzikale domein op een heel natuurlijke wijze aan de luisteraar te presenteren.
"Partir c’est mourir un peu", zoals de Fransen zeggen en met veel pijn in het hart weet ik dat ik binnenkort afscheid zal moeten nemen van deze fraaie creaties van Koos Schenk. Ik durf er nu nog niet aan te denken…
Terrazzo Art Fidelity
Kantsingel 14d
5349 AJ Oss
Telefoon 0412 - 633111
Mobiel 06-222 634 87
info@taf-oss.nl