Siberiade
Als epische film die een flinke lap geschiedenis bestrijkt past Siberiade in een rijtje als Novecento, Oorlog en vrede, Heimat en Il meglio gioventú. Driekwart eeuw passeert de revue aan de hand van drie generaties van twee families in een Siberisch boerendorp. Uitgegeven in een boxje met drie DVD’s, met naast de mooi gerestaureerde film een compleet schijfje bonusmateriaal.
De speelduur van films wordt wel vaker wat overdreven, maar er ruim een uur naast zitten is toch vrij extreem. Of je veel essentieels mist ten opzichte van de langere versies kan ik niet beoordelen. Het blijft een lange film, maar hij had in deze vorm technisch gezien best op één schijfje gepast.
Het is bepaald geen straf hem te bekijken. De film bestaat uit korte episoden, waarbij de sprongen in de tijd gemarkeerd worden met historisch beeldmateriaal uit de betreffende periode. Zoals vaak bij dit soort epische verhalen gaat alles eigenlijk te snel: je ziet de geschiedenis langs schieten in snippers, zonder een echte band op te kunnen bouwen met de personages. Voor je het weet zijn ze oud of dood. Hoe lang de film duurt maakt daarbij niet zoveel uit, de tijdversnelling blijft groot. Naar het eind toe zakt het tempo, om naar een dramatische ontknoping te werken.
Het verhaal gaat er eigenlijk over hoe de geschiedenis mensenlevens bepaalt. Dit wordt getoond aan de hand van drie generaties van twee families: de rijke Solomins en de arme Oestjoezhanins. Beiden hebben aan temperament geen gebrek. Wegens de beperkte communicatiemiddelen komen de politieke veranderingen vaak met vertraging door uit het westen, maar wel met een klap. Twee wereldoorlogen en de Russische revolutie van 1917 schudden de verhoudingen meerdere malen door elkaar, ook in het dorp.
Overtuigen doet de film vooral door de cinematografische kwaliteiten. De beelden van het Siberische landschap zijn prachtig, sommige onvergetelijk, zoals die van de man die eindeloos bomen omhakt en zo de weg door het bos creeert die uiteindelijk de toegang tot de olie biedt, of het geploeter in de mist door de oliehoudende blubber. Kleuren en zwart-wit beelden worden daarbij afgewisseld, in schitterende beeldcomposities. Zelden werd een vlammenzee zo indrukwekkend gefilmd als aan het slot van Siberiade.
De film won de juryprijs van het filmfestival van Cannes in 1979, en vormde de springplank voor regisseur Andrej Michalkov-Kontsjalovski naar Hollywood, waar hij publieksfilms als The runaway train, Shy people en Duet for one maakte. Op de DVD met bonusmateriaal kijkt hij met veel nostalgie terug op de totstandkoming van Siberiade. De scenarioschrijver, componist, productie designer en de acteur Vitali Solomin doen hetzelfde vanuit hun eigen perspectief en herinnering.
Aanvullende gegevens:
Sowjet-Unie, 1978
Speelduur hoofdfilm: 198 minuten
Regie: Andrej Michalkov-Kontsjalovski
Scenario: Valentin Jezjov en Andrej Michalkov-Kontsjalovski
Productie: Mosfilm
Camera: Levan Paatatsjvili
Production designer: Aleksandr Adabasjan
Muziek: Edouard Artemjev
Met o.a.: Aleksandr Popatov, Leonid Pletsjakov, Volodja Levita, Nikita Michalkov, Irina Koeptjenko, Vladimir Samojlov, Vitali Solomin, Natalja Andrejtjenko
Beeld: 4:3
Geluid: Dolby digital 5.1
Taal: Russisch (origineel), Engels, Frans
Ondertitels: veel talen, waaronder Nederlands
Uitgave: Moskwood Media