Leema Acoustics Elements Phono

Lange tijd heb ik gedacht dat de elementen bestonden uit water, aarde, lucht en vuur. Dat blijkt niet waar te zijn. Leema Acoustics voegt een nieuw element toe, in de vorm van handige audiodoosjes met hoogwaardige inhoud. Het eerste beschikbare doosje is een phonoversterker en ik kreeg hem vrij snel in handen. Dat hij eerst een weekje heeft staan opwarmen en daarna weken heeft gespeeld zonder dat ik een letter schreef, heeft alles te maken met de onwil het ding terug te sturen. Ik ben namelijk helemaal in mijn element. Van mijn stuk zelfs en hogelijk verbaasd.

Leema heeft in korte tijd een reputatie weten op te bouwen. Het Engelse bedrijf wordt geleid door twee zwaarwichtige heren, Lee Taylor en Mallory Nicholls, die beiden uit de (BBC) muziekwereld stammen. Hun eerste daden werden ons gedemonstreerd in de vorm van een in eigen beheer ontwikkelde luidspreker, geïntroduceerd op de Bristol Show een aantal jaren geleden.

Daarna ging het hard en waren het vooral high end elektronicaproducten die het licht zagen. Zware versterkers, soms gekoppeld aan de eigen kleine luidsprekers. Innovatieve cd-spelers met 20 DAC-chips parallel. Dat soort zaken komt sinds 1998 uit Wales tevoorschijn. "Elements" is een nieuwe stap met de gedachte: "Maak high end betaalbaar door alle poespas weg te halen, circuits te versimpelen en ze in te bouwen in kleine goedkope kastjes". Zit de grote Leema phonotrap ver in de vier cijfers, de Elements Phono kost 699 Euro.

Van Binnen

Als je de Elements Phono openmaakt, blijkt die gevuld te zijn met een printplaat die bijna net zo groot is als de buitenmaat van het kastje. Op de printplaat een paar herkenbare zaken als een Burr-Brown opamp, een enkele spanningregelaar en een paar heel gewone buffercondensatoren voor de voeding. Verder zijn de onderdelen zó klein, dat hun oorsprong door mij niet te achterhalen is. Alles is opgebouwd met Surface Mount techniek en bijna alleen maar SMD onderdelen. Uit de (schakelende?) voeding van Chinese makelij komt 24 Volt gelijkstroom. Het kan allemaal nauwelijks simpeler of kleiner.

Bij de Elements geen impedantiekeuze: 47 kOhm met 100 pF voor Moving Magnet elementen, 90 Ohm voor Moving Coil elementen. In die laatste afsluiting zit een beperking. Niet ieder element vindt een waarde van 90 of 100 Ohm erg lekker. Mijn Phase Tech gelukkig wel. De versterkingsfactor is verstandig gekozen met 36 dB (63x) voor MM en 62 dB (1250x) voor MC. Het frequentiebereik is volgens Leema binnen ± 0,5 dB nauwkeurig volgens de RIAA curve van 20 Hz tot 20 kHz. Er is een uitschakelbaar rumblefilter ingebouwd dat -3 dB afvalt op 20 Hz. Het kastje meet 110 x 48 x 100 mm en weegt een ons. Leverbaar (zoals alle Leema’s) in zwart of zilver. Op de voorkant een enkele, felle, blauwe LED, op de achterkant de ingang, uitgang, twee schakelaars (rumble en MM/MC), de ingang voor de voeding en het enige onderdeel waar ik steeds ruzie mee had, de aardebevestiging voor de draaitafel. Wat een onhandig schroefje is dat!

Omdat de Leema Elements Phono thuishoort in een bepaalde prijsklasse en Leema voor de high end sector een heel ander soort phonoversterker in het pakket heeft, laat ik de Elements spelen aan een PrimaLuna PL2 versterker, voor mijn smaak voorzien van EL34 buizen. Daarachter een set Ruark Sabre III monitorluidsprekers op Target stands en voor het aanvullen van het laag een Dynaudio Sub 250 subwoofer. De draaitafel is voor deze opstelling exorbitant. Een V.Y.G.E.R. Baltic M met SME 312 arm en een Phase Tech P-3 Alexandrite low output MC element. Ik ben het met u eens, die draaitafel zou eerder passen bij de Reference Series Agena van Leema.

Achtbaan

Een heruitgave van Supertramp’s Crime Of The Century lijkt wel een rit in een achtbaan. Vanaf het eerste nummer School zit de vaart er in. Het intro hangt ergens ver achter de luidsprekers, terwijl het laag langzaam aanzwelt en de stem van de leadzanger naar de voorkant komt. Instrumenten komen er mondjesmaat bij, ieder een stukje ruimte opeisend. Schoolkinderen hollen en schreeuwen daar tussendoor, tot de muziek vol inzet. Er volgt een verve en enthousiasme dat eerder bij een phonotrap van 2000 Euro hoort dan bij de Elements van Leema. Wat dit dingetje presteert in ruimtelijke zin is haast ongelofelijk. Zou het daarbij blijven, dan was de prijs comfortabel te verklaren, maar we zijn er nog lang niet. Supertramp knalt gewoon uit de luidsprekers met zó`n snelheid en ritme dat de stoel staat te schudden van energie.

Als in een flitstrein van de achtbaan komt de muziek voorbij, van fluisterend zacht tot knallend hard. Denderend in het laag, voor zover dat kan op monitors en een kleine subwoofer. Een ongekend schoon en open middengebied, met hoge tonen die niets missen in detail of puntigheid en toch zijdezacht blijven. Het is een beleving van de eerste orde om Supertramp zo te horen op mijn "bescheiden" tweede set. Toegegeven, er staat een beest van een platenspeler met een heel fraai MC-element, maar daar zit wel dit trapje tussen met zijn "belachelijke" wall-wart voeding. Knalhard staat inmiddels kant twee met Dreamer te spelen. Mensenlief wat is dit gaaf. Zoveel detail en toch zo in de hand gehouden muziek. Daar kan mijn eigen, gemodificeerde phono niet tegenop. Als ik bij wijze van experiment de Elements Phono op MM schakel en een set step-up trafo’s aansluit, is de conclusie na 5 minuten dat je dat niet moet doen. De Elements is het beste in zijn element als hij alles zelf kan doen. Weg met die step-up’s. Even geen buizen in de phono versterking, geen dure koppelcondensatoren en buisdempers. Standaard SME 312 kabel naar de Elements en naar de versterker een Inakustik interlink van 60 Euro. Hoe eenvoudig kan het leven zijn als dingen goed in elkaar zijn gezet.

Subtiel

Supertramp is natuurlijk lekker als je wilt denderen, meer subtiel mag het ook wel eens zijn. Vandaar dat de gouwe ouwe Juliette Gréco de V.Y.G.E.R. tijdelijk gaat bewonen. Weg geweld, weg schoolkinderen. Nu hoor je wel dat de set van een geheel andere orde is dan die in de huiskamer, maar dat neemt niet weg dat de intentie gelijk is. Gréco beschrijft met haar stem Parijs. Wat ze voor haar ogen ziet, weet ze haast filmisch tot leven te wekken. Kleine geluidjes die zo ongelooflijk goed de Franse sfeer opbouwen zijn er allemaal. De warmte in haar stem is er, de nuanceringen, toch zou het allemaal een stapje intiemer kunnen zijn, met nog meer gevoel, meer intens. Uit ervaring weet ik dat noch de versterker noch de monitors zover kunnen komen, ongeacht de bron.

Dus laten we het de Elements Phono niet euvel duiden als ik niet spontaan verliefd raak op Juliette, maar haar in dit geval “slechts” bewonder als een Parisienne met een charme en elegantie die alleen Franse dames schijnen te hebben. Dat vermogen om de wereld te verkleinen tot het alleen nog maar gaat om haar en mij. Het moment dat het verkeer stilvalt, de terrasbezoekers als in een stomme film acteren, zelfs de vogels hun fluiten stoppen. Heel even zijn Juliette en ik samen, ze heeft me toch volledig in de ban, ik zuig haar woorden in mij op, zo hartstochtelijk zingt ze over de liefde. Opnieuw komt de Elements Phono met een waardige 8+ over de eindstreep. Naarmate ik meer wen aan deze plaat op de Elements Phono (immers een andere beleving vraagt een aanpassing van het brein) en meer tracks voorbij komen, stijgt de waardering en komen toch de vlinders in de buik. Hier kan ik in wegzinken.

Eén van de mooiste opnames op vinyl is ongetwijfeld van Jheena Lodwick. Haar Getting To Know You zal de hitlijsten niet bestormen en is evenmin erg vernieuwend. Het is wel een plaat die met heel veel zorg is opgenomen en waar kosten nog moeite zijn gespaard om alles perfect en harmonieus in de groeven te persen. De Leema laat me niet in de steek. Keer op keer zet ik alles harder dan normaal. Bij gebrek aan vervorming? Omdat het zo geluid zo schoon is? Vanwege het ontbreken van achtergrondruis? Het zal de combinatie van die dingen zijn. De Leema Elements phono is heel erg schoon en accuraat, maar tegelijkertijd nog steeds in staat emotie over te brengen. Alles in de muziek heeft mooi een eigen plek, nergens loopt de weergave dicht of versluieren instrumenten elkaar.

Verstaanbaarheid

Verstaanbaarheid van stemmen is vrijwel optimaal. Woord voor woord is elke gezongen track te volgen. Het duet tussen stem en fluit is fraai, de manier waarop Jheena uitdrukking geeft aan haar gevoel in Everything I Own is volkomen geloofwaardig. Daarentegen is de weergave in verhouding tot de prijs van de Leema, samen met het bescheiden formaat, vrij ongeloofwaardig. Oren en ogen zijn het niet met elkaar eens. Maar we moeten voorzichtig zijn en dat vooral stilhouden, voor je het weet gaat marketing aan de slag, komt er een gefreesde kast omheen, gaat de stekkertrafovoeding in de afvalbak en zwelgen we in VA’s en µF’s. Met als enig resultaat een hogere prijs. Indruk maken op de buren met de kleine Leema is er niet bij, behalve als de buurman graag muziek luistert en u iets voor hem op mag zetten. Niets verklappen en pas bij de cognac later op de avond achteloos `de kleine` tonen. Ongeloof is gegarandeerd.

Het is misschien vals en vuil spel, maar toch wil elke recensent in zijn hart iets hebben om af te kraken en aanmerkingen op te maken. In een naarstige zoektocht naar een voorbeeld van ellende ben ik hopeloos verdwaald in een stapel lp’s. Of ik nu nieuw werk pakte, moderne 180 grams persingen, of oude half versleten platen, de Elements Phono trekt zich er niets van aan. Jazz, pop, klassiek, het speelt allemaal even gemakkelijk. Neem nu eens de Peer-Gynt Suites 1&2 als voorbeeld. Het is ronduit indrukwekkend hoe indringend, teder en stemmig Ases Tod naar de luisteraar wordt gebracht. Het is echt waar, het kippenvel staat op de armen. Met het grootste gemak zwelt het orkest aan, mooi weggezet in de diepte, breed als in de zaal. De donkere muziek vormt een fraai contrast tegen de lichtheid van Anitras Tanz die er op volgt. Wat een mooie muziek van Edvard Grieg. Opgenomen in 1973 en uitgebracht op DGG, gespeeld door de Berliner Philharmoniker onder Herbert von Karajan. Onderhand voor mij een soort jeugdsentiment. In alle eerlijkheid, het deel In Der Halle Des Bergkönings sla ik meestal over. Op 9 van de 10 sets is het niet om aan te horen. Een complete kakofonie. Vlag en wimpel voor de Elements Phono, verdikkeme Leema, je flikt het gewoon weer! Ik hap haast naar adem aan het eind van het vierde deel van de suites. Puur voor mijn plezier en voor niets anders draai ik de net op de Hanss gewassen originele Three Blind Mice uitgave van het Tsuyoshi Yamamoto Trio met Misty. Ik weet hoe ontzettend veel wordt gevraagd van de set als je dit hard zet. De piano is ongenadig dichtbij opgenomen. Ik liet er vroeger, in de tijd dat speakers een rendement hadden van onder of rond de 80dB, vele versterkers op klippen. Phonotrappen schieten ervan in de stress. De Leema laat me hardop een naam roepen die bij BNN in elke context wordt gebruikt en bij de EO slechts met respect. Mensenlief, ik hou op, deze Leema is echt niet normaal.

Opschepperij

Ik wil u de letterlijke reclametekst van Leema over de Elements Phono niet onthouden. Dit zetten zij in de folder: “Its performance is simply astonishing at this price point; it was designed not just to compete favourably with its competitors, but to completely overshadow them, even those at 3 or 4 times the price. The delicate musical information from the phono cartridge is handled so carefully that the levels of clarity, of dynamic accuracy, the soundstage dimensionality, and the authenticity of tone and timbre that are produced, many listeners will never have experienced before - not at any price”. In goed Nederlands: “Dit ding is beregoed en u gaat iets meemaken wat u nog nooit heeft gehoord, ongeacht de prijsklasse. Hij is veel beter dan de concurrentie, zelfs als die 3 of 4 maal meer geld vraagt voor hun phonotrap”. Dat is nogal hoogdravend en het is niet Brits om jezelf zo op de borst te slaan. Bovendien is het niet helemaal waar, want ik weet een phono versterker met buizen die inderdaad 4x zoveel kost, maar ook beter is. Daaronder……………? Ik heb werkelijk geen idee, mits u toe kunt met de weinige instelmogelijkheden van de Elements Phono. De rest van de tekst klopt perfect met wat ik heb waargenomen. Dit is met voorsprong de beste phonoversterker van 700 Euro (en veel hoger) die ik ooit heb gehoord aan mijn Phase Tech P-3. Zelden ben ik zo in mijn element geweest als nu.

Prijs:

Leema Acoustics Elements Phono (zwart of zilver) 699 Euro

Importeur:

Monitor Audio Nederland
Telefoon 035 6295491
E-mail info@monitoraudionederland.nl
Web site www.monitoraudionederland.nl