Marten FormFloor - Luidsprekers in concert

Er zijn van die dagen dat je ineens wordt gegrepen door iets. Een dergelijke dag beleefde ik in Rotterdam tijdens de Doelenshow 2009. Een vracht aan apparatuur wisselde af met luidsprekers in alle vormen. Verscholen in een stille hoek speelde een luidspreker die meer de aandacht trok dan alle andere en die in de gedachten bleef hangen. Mogelijk door de combinatie van uiterlijk, klank, de muziek die speelde en de prijs. In mijn hoedanigheid van recensent was een afspraak met de importeur snel te regelen om een eerste impressie om te zetten in een langduriger kennismaking. Met de onderstaande tekst als gevolg. Een luisterimpressie van een bijzondere luidspreker, waar ik nog steeds niet goed weg mee weet.

Marten is een Zweedse luidsprekergrootheid, die in High End kringen heel bekend is vanwege zijn Coltrane-serie. Daaronder zit de Heritage en geheel nieuw is de Form-serie, die bestaat uit een vloerstaander, een centerluidspreker en een subwoofer. De Form-serie van ontwerper en naamgever Leif Marten Olofsson is bestemd voor mensen die aandacht geven aan het interieur van hun woning, tegelijk een heel goed geluid op prijs stellen en vooral van muziek houden.

Marten wil bewijzen dat design en kwaliteit samen kunnen gaan zonder compromissen te sluiten. De onderhanden FormFloor is een driehoekige luidspreker die, staande op zijn speciale RDC cones, net geen 110 centimeter hoog is, net geen 21 breed of 33 diep. Mits ik de uitstekende stalen poten, die de kast de nodige stabiliteit geven, niet meetel. De vlakke baffle herbergt twee units, een 7” basunit met een keramische conus en daarboven een bandtweeter. De woofer is rechtstreeks afkomstig van Thiel (Accuton) en wordt voor Marten op maat gemaakt. Hij filtert met een 12 dB/octaaf filter op 3000 Hz. Het rendement van het systeem is vrij laag, slechts 87 dB, met een uiterst vriendelijke impedantie van 8 Ohm (5,9 Ohm minimum). De systeembelastbaarheid ligt op 150 Watt. Het frequentiebereik zou lopen van 36 Hz tot 40 kHz tussen +/- 3 dB. De kast is gemaakt uit 19 mm MDF en perfect afgewerkt in witte of zwarte lak, of in hoogglans gelakte houtfineer soorten (kersen, walnoot en maple).

Mijn exemplaren zijn niet voorzien van een traditioneel front, maar van metalen beschermroosters. Ik weet dat doekjes leverbaar zijn. De kast heeft een poort aan de onderzijde en moet daarom op de cones staan. Naast de poort zitten de single-wire aansluitingen, optisch een prachtige plaats, die wel enige beperking geeft aan kabels, spades en banaanstekkers. In de kast een filter met Mcap MKP condensatoren, Mundorf metaalfilmweerstanden en een lichte vulling van Zweedse schapenwol. Een controle van het inwendige heb ik achterwege gelaten uit angst de schitterend gelakte afwerking te beschadigen. Marten luidsprekers zijn gemaakt om redelijk dicht bij de muur te plaatsen. Ze maken op die manier gebruik van de reflectie van de achterwand en mogelijk ook van de zijwanden om een natuurlijke balans te krijgen en een mooi groot stereobeeld. Gebleken is dat een vrije opstelling geen belemmering vormt om optimaal te presteren. Een laatste opmerking over het uiterlijk: zowel van bezoekers met een klassiek interieur als van die met een moderne variant zijn uitsluitend positieve reacties gekomen. Vooral de driehoekige vorm en de afwerking spreekt iedereen aan.

Opstelling

Je hebt van die fabrikanten, die het leven van een recensent zwaar proberen te maken. Vooral luidsprekerfabrikanten hebben daar een handje van. Marten is geen uitzondering. Het is een zoektocht geworden om het maximale uit de luidsprekers te trekken wat in mijn luisterruimte te bereiken bleek. De eerste opstelling was de Martens te verwisselen met mijn Focal`s en te spelen met een volledig buizencombinatie, bestaande uit een H.A.T. voorversterker en Manley Snapper monoblokken. Op papier prima en beschikkend over voldoende kracht. Ik had diverse bronnen ter beschikking en was toch niet tevreden. De tweede opstelling zette de luidsprekers vrijer in de ruimte, niet langs de lange zijde maar aan de korte kant, op de scheiding van twee kamers.

Een Tentlabs hybride geïntegreerde versterker met een Tentlabs cd-speler zijn aangesloten en weer kwam niet de vonk die mijn enthousiasme moet ontsteken. De Tentlabs versterker maakte plaats voor een geïntegreerde Krell (volledig transistor), een ruil die een direct waarneembare verbetering opleverde en een bezoekster de opmerking ontlokte: “Jeetje, wat speelt dit mooi”. Om nog wat meer leven in de brouwerij te brengen ruilde de Tentlabs cd-speler tenslotte van plaats met een PrimaLuna ProLogue Eight. De laatste voorzien van een speciale I/V print, Mullard gelijkrichters en onvolprezen TechTubes E813CC buizen. Dat is de uiteindelijke opstelling geworden. De bekabeling bestond uit netsnoeren van Supra, Hanze hifi en TAF, interlinks van Crystal Cable en luidsprekerkabels van Supra met Sharkwire zilveren banaanstekkers. Eindelijk het meest bevredigende resultaat. Weliswaar ten koste van de huiskamer en met een klagende vrouw des huizes, die twee complete sets in één woonruimte teveel van het goede vindt.

Muziek

Veel luidsprekers hebben even de tijd nodig om op temperatuur te komen en de optimale klank te bereiken. De Marten FormFloor heeft er in verhouding extreem veel tijd voor nodig. Zo ongeveer na een half uur spelen op een redelijk volume komen ze echt los. Vandaar dat voor de laatste luistersessie, de sessie waarin de recensie pas wordt geschreven, een cd van Mary Black al vroeg aanstaat op repeat terwijl ik nog sta te douchen. Fris en schoon stap ik de huiskamer binnen en word opnieuw gegrepen door de schoonheid van weergeven van deze relatief eenvoudige set. Een zekere magie straalt van de luidsprekers, een vloeiende weergave die met elke eerder genoemde opstelling in het verschiet lag, doch pas nu tot volle bloei komt.

Mary Black is een warme vrouw die met haar cd Babes In The Wood een hoogtepunt bereikte. Heerlijke rustige muziek, uit het Ierse hart gegrepen. De eenvoudige, veelal akoestische instrumenten vragen de aandacht, waarboven de stem van Mary Black de luisteraar in haar greep houdt. Een enkele keer komt er een achtergrondkoortje bij om de harmonie te ondersteunen. Het zijn de Marten speakers die aan Mary Black dat zachtmoedige en warme meegeven. Het moederlijke in haar boven brengen. Daarmee komt ook een beperking naar voren, Marten heeft met zijn FormFloor geen spetterende luidspreker op de markt gebracht. Bedeesd, beschaafd, zelfverzekerd en voornaam. En heer van stand, om met Olivier B. Bommel te spreken. Om de Marten echt te laten spreken is voldoende volume nodig. Een zacht achtergrondmuziekje is al snel saai. Pomp het volume op en de ware aard komt boven.

Ik draai nu van Francis Cabrel de cd Samedi Soir Sur La Terre, die net als de Mary Black cd veel akoestisch werk bevat. De stem van Cabrel is net niet te groot, past goed tussen de luidsprekers en heeft een warm en vooral menselijk timbre. Achter de stem de instrumenten, elk goed neergezet en met hun eigen ruimte. Details zijn er volop, maar vragen wel om concentratie, omdat de tweeters heel zacht zijn afgesteld. Nimmer zoeken die de confrontatie met de bronnen of de luisteraar. Het is een haast klassieke Engelse weergave, wat ik niet had verwacht gezien de ervaring tijdens de Doelenshow. Bovendien verwacht ik een dergelijke klank niet van keramische units. Voor mij mag de FormFloor meer pit hebben. Kwestie van smaak? Niet helemaal, bezoekers vonden de Marten eveneens aan de (te) rustige kant, mooi, vaak heel mooi, maar zelden zaten ze langdurig op het puntje van de stoel te luisteren. Dat is jammer, want met de Cabrel cd komen de kwaliteiten ruim naar voren, is de weergave zeer goed tot uitstekend, maar hoe hou je de aandacht vast?

Kwestie van gevoel

Voor detailweergave en snelheid gaat er weinig boven de opname Talking Hands van Deborah Henson-Conant. Het eerste dat opvalt is de stem van de aanwezige Fransman, die last heeft van de “warmte” van de luidsprekers, in de zin dat zijn verstaanbaarheid last heeft van de basweergave. Terwijl de luidspreker toch volkomen vrij in de ruimte staat. Het laag is namelijk bij de Marten FormFloor zowel in kwaliteit als kwantiteit aanwezig. Een subwoofer hoeft u echt niet in te zetten voor een full range weergave. Het tweede waar ik al bang voor was, is eveneens het geval: de spanning in de cd is vervangen door enige gezapigheid. Waar ik normaal met regelmaat opveer en geniet van kleine geluidjes, zachte bekkenaanslagen, getokkelde gitaar, zit ik nu in de stoel te wachten op spanning en sensatie die uitblijft. Nee, ik mis geen details, ze zijn er wel degelijk, ze komen door de zachte afstelling van de tweeter in combinatie met de weldadige bas te weinig onder de aandacht.

Neem ik in gedachten de plaats waar de Marten stond op de Doelenshow, keiharde omgeving, veel glas, beton en harde vloer, dan schat ik in dat de FormFloor het beter zal doen in een heel strakke en moderne omgeving, dan in mijn woonkamer met redelijk dik tapijt en een bankstel met wollen bekleding. Waarbij de laagweergave zich goed zal laten inpassen in een harde akoestiek, omdat die niet extra is aangezet. Want zelfs in mijn gedempte omgeving zal een vet aangezette bas zich direct wreken als een opgeblazen ballon die een pulserende boembas staat te produceren. Dat goede, aanwezige laag zal de popliefhebber plezieren. Een cd van Jalane, een Franse dame die zich begeeft in disco-sferen en slijpmuziek, laat haar tonen door de kamer stromen. Op een heel plezierige wijze en geheel passend in de sfeer van de muziek. Zonder een seconde te verzwelgen en haar stem weg te vagen. Dat de opname erg scherp is hoor je bij de Marten niet. Laat ik het zo stellen, de cd is heel erg draaibaar geworden. Te vaak haal ik hem gewoon niet uit de kast vanwege de scherpte, nu zit ik te genieten. Daarmee ontstaat de vraag: Luister ik altijd naar het verkeerde systeem en zit ik eindelijk goed? Nee, zover wil ik echt niet gaan. Wat ik wel wil benadrukken is de kwaliteit die Marten in de kast heeft gestopt. Het is een verbazende luidspreker geworden die zowel bewondering als controverse bij mij opwekt. Typisch zo’n product waar ik niet goed weg mee weet. Je wilt hem hebben en houden, vanwege de kwaliteit terwijl het je smaak niet is.

Omdat juist stemmen zo natuurlijk en aansprekend zijn, trek ik een cd van de bloedmooie sopraan (uiterlijk en stem) Kate Royal uit het rek. Haar Midsummer Night vertolking van Alwyn’s Julie schalt door de kamer. Dat steekt boven de massa uit, zeg! Het orkest heeft een zachte ronding en bescheidenheid die de (pardon) rondingen van Kate alle ruimte geeft. Wat een stem en stembeheersing. Geweldig die vrijheid in haar stem als ze Die Lustige Witwe van Lehár zingt. Het zweeft en danst door de kamer. Dit mag hard en levensecht. Al zal ik het de buren niet aandoen om tot werkelijk realistisch niveau de Krell open te draaien. Zodra het koor invalt staat er een kring van mensen om Kate heen. Zij is het absolute middelpunt, het orkest en koor volgen slaafs. Zelfs een niet-operaliefhebber als ik gaat hiervoor door de knieën en geniet met volle teugen. De Marten laat hier zien, hoe geslaagd de integratie is van de units in de kast. Hoeveel aandacht is besteed aan het recreëren van de werkelijkheid. Het beeld dat wordt geschapen is zo los en driedimensionaal geplaatst als maar mogelijk is. Organisch en plastisch, vloeiend en op momenten overweldigend. Zoals aan het begin van de volgende track, waar het orkest heel even fors aanzet. Geen krimp, volgend, vol en volumineus. Dat zou een vleugel ten goede moeten komen, die volheid, vandaar dat ik iets van Marietta Petkova ga draaien. Solo vleugel opgenomen in de Doelen in Rotterdam, onbewust gepakt en zo op zijn plaats voor de luistersessies met Marten na onze eerste kennismaking (met de speakers, Marietta kwam ik daarvoor al eens tegen).

Mijn gevoel laat me niet in de steek. De Marten FormFloor is haast geschapen voor het weergeven van piano. Waar de zachte afstelling van de tweeter geen bezwaar is, excelleert deze weergever op vrijwel elk gebied. Met als meest opvallende eigenschap de ruimte en losheid in de weergave (waar trouwens ook de Krell en de PrimaLuna een aanzienlijk aandeel in hebben). De Krell toont een enorme beheersing over de keramische basunit en een forse grip. Dat gegeven en de juiste afstemming van de poort in de Marten geeft een piano body, zonder hem op te blazen. Tot slot van het verhaal over Marten en de muziek draai ik een werk van Pablo de Sarasate, met op viool Giovanni Angeleri. Heel zacht opgenomen, zodat de Krell ver wordt opengedraaid. Het gevolg is, dat de halve flat wakker schrikt wanneer het orkest vol invalt. De bandtweeter laat zijn superioriteit gelden en maakt van de fijne geluidjes uit de viool een palet aan schakeringen, waarna cello’s inzetten en brommend de muziek dragen. Mis ik nu iets? Nee, ik mis niets, behalve de optie deze set permanent in de huiskamer te zetten voor met name klassieke muziekweergave, die varieert van opera, via Russische componisten tot de lichtvoetige en vrolijk makende barok. Met de Marten is het goed voor te stellen hoe je een reis maakt langs diverse concertzalen in de wereld, om te genieten van de gespeelde werken, de orkesten en de akoestiek van de zalen.

Slotsom

De ene helft van mijn persoonlijkheid fluistert in mijn oor hoe geweldig de Marten FormFloor presteert, hoeveel aandacht de ontwerper heeft gegeven aan het product om een groot stuk werkelijkheidsweergave te kunnen presenteren. De andere helft van mij waarschuwt voor te grote euforie, omdat ik ook dingen mis in de Marten. Positief ervaar ik de losheid van het systeem, het dragende laag wat zo beheerst maar vol aanwezig is. De natuurlijkheid in de weergave, waardoor de instrumenten zonder veel kleuring worden neergezet. Bijzonder fraai is de plastische, ruimtelijke weergave, die heel dicht benadert wat een concertzaal laat horen. Het gemak, de vloeiende en nimmer vermoeiende weergave die de FormFloor presenteert. Dat zorgt dat je voor het systeem valt als een blok. Tot mijn oren, die gewend zijn aan meer hoog, langzaam maar zeker protesteren en mij vertellen dat ze meer spanning, meer sensatie, meer puntigheid wensen te horen. Mijn smaak, mijn keuze. Misschien ingegeven door de muziek die ik merendeels draai, kleine jazz bezettingen, pop, licht klassiek. Daar mis ik het wellicht onnatuurlijke hoog (onnatuurlijk omdat in een concertzaal de hoge tonen ook gedempt lijken te zijn). Ik hou van ruisende bekkens, felle tikjes op percussie, snelheid, meer van de snaren van een jazz piano dan van de kast. Op die punten laat de Marten voor mij teveel liggen in zijn ultieme poging een systeem neer te zetten dat in mijn woonkamer klinkt als een klok. Daarentegen weet ik zeker dat heel veel luisteraars juist gecharmeerd zullen zijn van de rust en zachtheid in de weergave, wat precies de reden zal zijn dat hun twee hersenhelften wel in harmonie besluiten dat de FormFloor eenzaam hoog presteert voor het geld.

Prijs:

Marten FormFloor luidsprekers 4500 Euro per paar

Importeur:

HVP Audio
Rijswijk
Telefoon 070 – 398 9296
Web: www.hvpaudio.com

Naschrift van de importeur

Het komt wel eens voor dat een importeur zich niet helemaal kan vinden in de luisterervaringen en conclusie van een recensent. Omdat HiFi.nl in dit soort gevallen de mogelijkheid aan importeurs of fabrikanten biedt om inhoudelijk op een recensie te reageren vroeg Hans van Put van importeur HVP Audio of wij de volgende reactie wilden plaatsen, waar we uiteraard graag aan voldoen.

Redactie HiFi.nl

Allereerst wil ik René bedanken voor tijd moeite die hij genomen heeft om de Marten FormFloor te beoordelen. Omdat de luidsprekers tijdens de Doelenshow blijkbaar beter presteerden dan bij hem thuis probeer ik het een en ander toe te lichten.

René is waarschijnlijk gewend aan of heeft een preferentie voor een prominente hoogweergave en dat is zijn goed recht; het samenstellen van een audioinstallatie is immers een persoonlijke aangelegenheid, wat de hobby juist zo boeiend maakt, maar dit ter zijde. Te verwachten is dan dat de rest van zijn set getuned is om deze hoogweergave te controleren. Met bijv, kabels, (sommige) buizenversterkers en een luidsprekeropstelling wat dichter bij de achterwand (meer laag en laag-miden). Voor de FormFloor zou deze tuning iets anders kunnen verlopen, wellicht met andere interlinks en mogelijk andere luidsprekerkabels. Uit het verslag is op te maken dat Rene een luisterkamer heeft met een gedempte akoestiek, terwijl in de huidige woonkamer gemiddeld hardere materialen gebruikt worden (= hogere reflectiewaarden). Er zijn ook nog andere variabelen die de klankbalans beinvloeden, zoals de eigenschappen van het gebruikte audiomeubel, de netkabels en netfilters etc.

Een van de uitzonderlijke talenten van de FormFloor is een hoogweergave die meer overeenkomt met de gehoormatige ervaring in de concertzaal en bij het luisteren naar akoestische muziekinstrumenten. Kortom, minder hifi-hoog en toch een bovengemiddelde resolutie en detaillering. De FormFloor is bovendien juist niet extreem kritisch voor de toegepaste elektronica en andere omgevingsfactoren, maar laat ook duidelijk horen hoe de optimale tuning moet verlopen.

Mijn conclusie is een ongelukkige combinatie van mogelijkheden bij René, waardoor optimalisatie aan zijn voorkeuren onvoldoende heeft plaatsgevonden. Uit zijn betoog is echter af te leiden dat hij onder de indruk is van de voortreffelijke eigenschappen van de FormFloor, maar dat net het gereedschap voor de laatste fine tuning naar zijn smaak ontbrak. Omdat ik hierbij niet spreek over exotische maatregelen, concludeer ik dat er sprake kan zijn van ontbrekend gereedschap, waardoor de bespreking mijns inziens te vroeg en op sub-optimaal niveau is beëindigd.
 
Uiteindelijk is het aan de liefhebber die op zoek is naar een nieuwe luidspreker om te beoordelen of de Marten FormFloors kunnen klinken als een klok. Een goede dealer kan laten horen dat ze dit wel degelijk kunnen.