Pure Sound A30 en P10

In de Britse audiopers is de A30 versterker van Pure Sound van alle kanten beschreven en door iedereen behangen met meer sterren dan zichtbaar aan het firmament op een wolkenloze zomeravond. Dat maakt nieuwsgierig en toen ik de kans kreeg de versterker zelf in huis te halen, greep ik die met beide handen aan. Spreken collega’s de waarheid of wordt hun oude vriend (Guy Sergeant) beloond voor vroegere arbeid?

Ik wilde het graag onderzoeken. Bovendien vroeg ik mij af, welke toegevoegde waarde alwéér een buizenversterker zou hebben, bovenop de vele beschikbare producten. Meestal afkomstig uit China, veelal goedkoop, soms heel erg goed, soms een regelrechte onveilige ramp.

Tussen de concurrenten vielen twee dingen gelijk op: de gebruikelijke ECCxx buisjes zijn afwezig en de voeding heeft twee buizen als gelijkrichter in gebruik. Dat maakt de Pure Sound A30 tot een imposante versterker. Bovendien kreeg ik de P10 phonoversterker gelijk mee, om via de A30 platen te kunnen draaien. Nog een stapje leuker.

Bouw met buizen

Het maakt mij weinig uit of een versterker is gebouwd rond een halfgeleiderschakeling of met buizen. Het eindresultaat telt. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik buizen tegenwoordig prefereer. Die dingen hebben een paar unieke eigenschapen, die ik in een transistor niet kan vinden. Eigenschappen die nauwelijks te beschrijven zijn; het gaat om het vermogen muziek te reproduceren op een organische en natuurlijke manier. Met een enorm gemak. Tegenstanders noemen het vervorming. Misschien hebben ze gelijk.

Onderling verschillen buizenversterkers net zo veel als transistor-tegenhangers. In klank, in bouw, in techniek. Dus is het op zijn plaats om de A30 eerst eens goed uit te kleden. De A30 kan in twee standen werken, Ultra Lineair (UL) en Triode. Altijd volledig in Klasse A geschakeld. UL heeft meer vermogen en een wat hogere dempingsfactor (UL=7, T=5,7 aan 8 Ohm), Triode maakt het geluid vaak aangenamer en geeft meer details of lucht, wat helaas ten koste gaat van het beschikbare vermogen. In UL levert de A30 twee maal 30 Watt aan 8 Ohm, in Triode twee maal 18 Watt. Dat vermogen wordt geleverd zonder ruis en brom. De A30 is heel erg stil van zichzelf.

Ik krijg de versterker aangeboden met de standaard buizen-bezetting; hij heeft geruime tijd ingespeeld. De ingangsbuis is een Chinese 6N8P (= 6SL7), daarachter komt een 6N9P (= 6SN7) driver. Wie de schakeling uittekent, kan constateren dat het gaat om een gemodificeerde long tail fasedraaiing, zoals die ook te vinden is in bijvoorbeeld een Jadis JA30 of JA80 versterker. De ingangsbuis is DC gekoppeld naar de driver, een koppelcondensator is hier niet aanwezig. Die zit er wel voor de eindbuizen. Het gaat om Chateauroux MKP’s. De eindbuizen zijn 6550 types van Electro Harmonix. Op de eindbuis is een hoge ruststroom te meten, die via een autobias wordt ingesteld. Daar hebt u dus zelf nooit omkijken naar. In de voeding van de A30 vinden we Nichicon condensatoren. Elna condensatoren worden gebruikt als ontkoppelcondensator bij de eindbuizen. Uiteraard ontbreekt een smoorspoel niet. De 5Z3P (= 5U4) gelijkrichterbuizen staan in een brugschakeling met halfgeleiderdiodes. Ze vormen samen een hybride full wave rectifier.

Het fijne van deze opzet is, dat diodebuis de weergave bepaalt. De halfgeleiderdiode is slechts “noodzakelijk voor de schakeling”, maar heeft nauwelijks invloed op het eindresultaat, omdat tijdens het gelijkrichten één diode en één buis samenwerken. Het schakelgedrag van een buis is superieur aan dat van een diode en zo voorkomt de buis dat schakelruis van een halfgeleiderdiode kan ontstaan. Een paar dingen vallen nog op. De volumeregelaar van Alps zit rechtstreeks achter de bronkeuzeschakelaar. Verder is de versterker gebouwd op een forse printplaat en zijn alle buisvoeten nette keramische types. Aan de uitgang is zowel een 8 Ohm als een 4 Ohm tap aanwezig. De kast is netjes afgewerkt, degelijk en simpel. Geen chroom, geen opsmuk. Met de tien gloeiende buizen is hij ronduit imposant. Helaas zijn slechts drie ingangen te vinden met als labels: aux, tape en cd. Jammer, geen Home Theater ingang en "tape" had wat mij betreft beter "tuner" genoemd kunnen worden.

De P10 phonoversterker doet me inwendig alweer aan een Jadis JA30/JA80 eindversterker denken, omdat dit keer geen printplaat is gebruikt maar hardwired techniek. In technische zin is hardwired de mooiste opzet voor een buizenschakeling, al ziet het er wellicht rommelig uit. Hardwired is zeker niet gedaan omdat het goedkoop is, het is een kostbaarder bouwwijze dan een printplaat vullen met onderdelen. De schakeling bestaat uit twee dubbeltriodes, een ECC83 aan de ingang, gevolgd door een 6922. Opnieuw Nichicon condensatoren in de voeding en twee separate trafo’s, één voor de hoogspanning en één voor de gloeispanning van de buizen. Voeding en versterkerdeel zijn zoveel mogelijk gescheiden in het zware, niet te torderen chassis. De buizen liggen horizontaal in eigen compartiment, goed gekoeld, dus gaan ze waarschijnlijk jaren mee. De kast is simpel. Voorop een aan/uit schakelaar, achterop de in- en uitgang, plus een ground lift schakelaar. De P10 levert 40 dB versterking, in gewoon Nederlands is dat 100 maal.

Keten van buizen

De geïntegreerde Pure Sound A30 heeft regelrecht de plaats ingenomen van mijn H.A.T. lijnversterker en Manley eindversterkers. Daarmee ziet hij als bron een Magnum Dynalab tuner en een Lua cd-speler. Ik laat de Pure Sound P10 nog even weg en speel eerst met een Transrotor platenspeler, met SME arm en Transfiguration element, via een H.A.T. buizen phonoversterker. Alle kabels komen van Crystal Cable, netspanning wordt geleverd via Kemp Elektroniks apparatuur en de luidsprekers zijn van Focal. Her en der tweaks als Gingko Audio platformen onder de bronnen en Acoustic System resonators aan de muur. Ik wil zeker weten dat de netfilters geen negatieve invloed hebben op dynamiek, dus die gaan er even tussenuit. Geen probleem, wel is de rust weg, dus Kemp staat snel terug in de keten. Ik schakel heen en weer tussen Triode en UL op de A30, om uiteindelijk te besluiten dat UL de winnaar is in mijn opzet. Ik gebruik de 4 Ohm tap van de versterker, die levert meer stroom en dat vinden de Focal’s erg prettig. De Lua cd-speler kent bij mij twee uitgangen. Een ECC83 uitgang, die een hoge uitgangimpedantie heeft en een ECC82 uitgang met een lage inwendige impedantie. De A30 is alleen gelukkig met de lage uitgangimpedantie. In een tweede fase maakt de H.A.T. phonoversterker plaats voor de Pure Sound P10, gecombineerd met Xindak step up transformatoren. Zo staat de set een paar weken te spelen in de huiskamer. De A30 mag, beter gezegd moet zich bewijzen tussen componenten die veeleisend zijn, gekozen op een zeer correcte en in mijn oren prettige weergave.

Bewegen en bewogen

Het is mij na alle jaren van luisteren naar en recenseren van apparatuur nog steeds niet duidelijk, waarom er versterkers bestaan waar je rustig zittend op de bank met plezier naar kunt luisteren, terwijl een andere versterker je op de muziek laat meebewegen, of nummer drie je niets doet. Een verschijnsel dat niet is terug te leiden tot de keuze voor halfgeleiders of buizen, niet in relatie staat tot geleverd vermogen of technische specificaties. De bron speelt daarin uiteraard een rol, net als de luidsprekers, kabels of accessoires. Voor mij is het toch vaak de versterker die een zo beslissende factor is in het geheel van de set. Mogelijk omdat ik een versterkerfreak ben.

Kijk ik naar mijn eigen apparatuur door de jaren heen, dan is de versterker wellicht het onderdeel dat het meest is gewisseld. Op zoek naar de heilige graal in muziekweergave. Om onzekerheid weg te nemen in welke categorie de Pure Sound A30 geïntegreerde buizenversterker valt, op voorhand de conclusie dat u hem mag plaatsen tussen de versterkers die mij laten bewegen, in een mime spel piano, gitaar en drums laten spelen. Net als nu, Jacintha ligt op de draaitafel met haar lp Best of Jacintha, een heerlijke plaat met haar fijnste opnames verzamelt door Groove Note. Haar zwoele, licht hese en daardoor sexy stem wordt gesteund door een sax, piano, drums of een gitaar.

Waar de Pure Sound het hoogst mee scoort, is de factor: “aangenaam gezelschap”. Het is mij in de afgelopen periode gebleken dat de A30 in staat is een ambiance te scheppen, waarin luisteren naar muziek veel meer genieten dan recenseren is. Op een heel organische manier zijn de luidsprekers in staat elektrische emoties te vertalen naar luchtwervelingen. De A30 legt gevoel in de weergave. Maakt de weergave los van de set en probeert de sfeer te creëren waarin de opname mogelijk heeft plaatsgevonden. Dat het de Pure Sound lukt op mijn luidsprekers vind ik knap. Er staat een paar Focal Diablo Utopia te spelen (ja ik heb ze en ze zijn van mij!), dat beslist een front end eist dat in staat is ze op een behoorlijke manier aan te sturen. Ze zijn ongenadig als er iets niet klopt in de set. Het zijn grillige topmodellen, die van elk element in de keten een zelfde volmaaktheid eisen als ze zelf ten toon spreiden. Wel of niet een buisdemper, een ander element, een andere versterker, een kleine accessoire, ze leggen ogenblikkelijk bloot of er winst of verlies te halen is.

In het begin was ik erg huiverig om de Pure Sound in deze keten op te nemen en vroeg ik me af, of ik hem niet beter in een kleine opstelling zou kunnen gebruiken. Het was de importeur, Acoustic Dimension, die het aandurfde om een H.A.T. voorversterker met twee Manley monoblokken terzijde te schuiven. Voordat u gaat denken, dat de Pure Sound een vervanger kan zijn van die opstelling, moet ik u teleurstellen Zo goed is de Pure Sound niet. Waar hij wel toe in staat is, is het weergeven van Jacintha en haar muzikanten op een boeiende en aangename manier. Mooi los van de luidsprekers, die langzaam uit beeld verdwijnen en plaats maken voor virtualisatie. De A30 kan hard spelen, maar dat hoeft niet. Luisteren in de late uurtjes naar dit soort muziek, denk aan Jheena Lodwick, Stacey Kent, Enya, Loreena McKennitt of anderen, kan op een heel laag volume met de A30. Zonder het gevoel te krijgen dat u iets mist. Laag blijft aanwezig, net als stereobeeld, hoge tonen, driedimensionaal beeld en liefde, pure liefde voor muziek. In dat geheel zijn dingen opgevallen, die deels te maken zullen hebben met de toegepaste luidsprekers, deels met de akoestiek en verder met de Pure Sound zelf. Waar ik de A30 hevig in wil prijzen is de weergave van stemmen en middengebied. Het thuisveld van de betere buizenversterker. De rust die in de weergave zit, is verbazingwekkend in deze prijsklasse. Gecombineerd met een overtuiging die niet leidt tot een overdreven ego. De beperkingen van de A30 liggen voor mij in dynamiek, felheid in de hoge tonen en "transistorstrakke" lage tonen. Uiteraard verdient dat een toelichting, die ik u graag geef.

Dieseltje

De dynamiek is een aspect waar ik de H.A.T./Manley het meeste mis. Zoals ik opmerkte, de Diablo Utopia is geen lieve belasting. Het rendement is lager dan ik normaal voor een buizenversterker zou aanbevelen. Tenzij u kunt werken met een push pull van 100 Watt of meer. Bovendien heb ik sterk de indruk, dat de belasting niet gemakkelijk is en stroom kan vreten. In een vergelijking tussen de Pure Sound in Triode en in Ultra Lineair heb ik de UL stand het meeste gebruikt. Het stuk extra vermogen en de grotere dempingsfactor ervaar ik als prettiger, wanneer het gaat om dynamiek. Spelen factoren als ruimte, lucht of “koestering” een rol, dan is de Triode stand een prettige bijkomstigheid. Door het relatief lage rendement van de luidsprekers is een overdadig hoog geluidsniveau niet haalbaar. Fijn voor de buren, minder fijn voor headbangers en hardrock-adepten.

De A30 heeft een grens, waar ik hem niet overheen kan krijgen. Vervorming speelt daarbij een ondergeschikte rol. Het voelt aan als een auto met een dieselmotor zonder turbo. Je kunt heel veel gas geven, maar nog steeds trekt een Fiatje sneller op of laat een Volkswagen Polo je meer van zijn achterlichten zien dan van de koplampen. Waarbij u zich terecht mag afvragen of u met de diesel (Pure Sound) niet veel beter af bent aan het einde van een lange rit dan met het sprintertje. Ik weet zeker dat de Pure Sound u laat luisteren en luisteren, nimmer in de weg zit en uitermate comfortabel blijft. De Pure Sound is een versterker die in mijn ogen dichter naar de klassieke buizenversterker-sound neigt dan veel van zijn concurrenten, ik denk met name aan merken als PrimaLuna, Manley of Lua. De “roze warmte”, waar velen het nog steeds over hebben als ze aan buizenversterkers denken, komt zeker voor een deel terug in de A30.

Daarmee kom ik gelijk bij de lage tonen weergave die rond en omhullend kan zijn. Of het ingehouden hoog. Met mijn vorige Focal luidsprekers waren kleine onvolkomenheden van de tweeter vast en zeker fraai gemaskeerd door de A30. In de derde generatie beryllium hoeft dat maskeren nooit meer. Waardoor “zacht op zacht” gestapeld is. Een (te) heldere luidspreker mag u gerust combineren met een A30. Als voorbeeld kan de oudere cd Split van Patricia Barber dienen. Een track als Greys is een beetje te soft in mijn opstelling. De fijne hoge tonen missen niets aan detail, maar zouden wel meer naar de voorgrond gebracht mogen worden. Dat maakt het spannender.

Zonder hevig in te grijpen in de akoestiek van de luisterruimte (daarmee zou ik een echtscheiding riskeren omdat we in de luisterruimte plegen te wonen) blijft lage tonen weergave een compromis. Hoe strakker de versterker is, hoe beter de weergave. Met buizenversterkers levert u strakheid in ten opzichte van transistorversterkers met een hoge dempingsfactor, die normaliter veel meer stroom kunnen leveren. Met de Pure Sound mist de lage tonen weergave de diepe inzichten die bijvoorbeeld een Pass Labs wel kon geven. Of de intense kracht van een Manley Snapper (twee versterkers die recent aan de Diablo hingen en die vele malen meer kosten dan de Pure Sound). Gelukkig raakt het laag niet verloren in een ongedefinieerde bulk, maar het is evenmin het toonbeeld van een “straight wire with gain”. Wat is het dan wel allemaal? Het is muziek, gewoon muziek, die u fysiek zal laten bewegen, waarna u emotioneel bewogen bent aan het einde van de plaat of cd.

Voordat ik aan de slag ga met de P10 phono versterker van Pure Sound, wil ik u graag deelgenoot maken van de ervaringen met Pieter Wispelwey (cello), Julia Fischer (viool) en Cecilia Bartoli (stem), alle drie vanaf een eigen cd via de Lua cd-speler weergegeven. Iets waar ik mij hevig toe moet zetten, want Barber speelt zo vreselijk lekker dat ik niet uit de stoel te branden ben. Met Pieter Wispelwey heb ik voor het eerst kennis gemaakt tijdens een bezoek aan een lezer van Hifi.nl, die zijn set op de pagina’s heeft staan. Wat ik daar hoorde was haast bovennatuurlijk in klank en dimensies. Het idee dat een mens op een cello speelde verdween en maakte plaats voor een cello die een heel eigen leven ging leiden. Het zijn de Gamba Sonatas van Bach die voorbij komen. De Pure Sound kan niet op tegen de zeer kostbare Audio Note apparatuur van de genoemde lezer, maar toch weet de A30 het gevoel van die avond terug te laten komen. Waarbij de ondersteuning van orgel, fortepiano en klavecimbel geheel tot zijn recht komt. De tweede cello is in volmaakte harmonie met die van Pieter. Het is zeldzaam als muziek zo mooi los weet te komen in een prijsklasse als die van de A30; zo fraai harmonieert en vol gevoel blijft.

De opname van Channel Classics is voorbeeldig. Net als die van Julia Fischer, gemaakt door PentaTone. Opnieuw Bach, nu de Sonatas and Partitas voor solo viool. Opnieuw de beleving dat de viool haast aanwezig is in de ruimte zelf. De Pure Sound is op dat gebied een voorbeeld voor veel andere versterkers. Hij is niet geheel neutraal, wel heel doorzichtig en transparant. Dat enige romantiek aan de opname wordt toegevoegd door de A30, kan eigenlijk helemaal geen kwaad. Hoe omschrijf ik dat voor u? Laat ik deze woorden kiezen: “Er zijn omstandigheden die een gevoel opwekken, dat een warme deken lekker zou zijn. De A30 is zo’n deken, die de leefomstandigheden behaaglijk maakt. De warme chocolademelk bij een “koek en zopie” op de schaatsbaan”. Een ode aan Bach, een ode aan Julia Fischer. Hier kan ik in zwelgen tot ik verdrink in tranen. Hier “staat” een viool voor mij. Knap hoor van Pure Sound. Het duurt exact twee seconden en dan lopen de rillingen over mijn rug. Verantwoordelijk voor de lichamelijke reactie is de stem van Cecilia Bartoli. Het woord “Infelice” is genoeg. Felix Mendelssohn schreef het werk, Maria Malibran bracht het ooit ten gehore, Bartoli volgt in haar voetsporen. Pure Sound laat het uit de Focals vloeien. Bartoli heeft een stem die mij kan raken tot in het diepst van mijn wezen. Terwijl ik helemaal geen operaliefhebber ben. Op een andere opstelling zou ik het misschien wel verafschuwen, nu kan ik slechts genieten. Wegzinken in overgave. Ik zoek zeker niet bewust naar muziek die mooi is via de Pure Sound. Tot nu toe gaat alles goed wat ik uit de kast haal. Of het nu van cd of van lp komt. Waarbij aangetekend de beperkingen die ik eerder naar voren bracht. Zaken die met Pieter, Julia en Cecilia zo totaal onbelangrijk worden dat ik ze allang vergeten ben.

Pee Tien

Meegeleverd met de A30 is de P10 phonoversterker. Helaas alleen geschikt voor MM elementen, zodat ik voor de Transfiguration Axia een paar Xindak MC step up trafo’s uit de andere luisterruimte haal. Tot nu toe heb ik platen geluisterd via de A30 en een H.A.T. buizenphono. Nu krijgen we een complete Pure Sound keten. Het goede nieuws is dat de P10 enige scherpte, die in de Xindak trafo’s zit, weet te compenseren. Het volgende goede nieuws is, dat de P10 de A30 heel mooi completeert, ondanks het feit, dat de enorme hoeveelheid informatie die via een H.A.T. phono beschikbaar is, deels ontbreekt. Het karakter van het geluid is niet anders geworden, wel een tikkeltje donkerder dan eerder het geval was.

De Pure Sound vormt de ronde top voor een puntige tweeter zullen we maar denken. Logisch hè? Intussen speelt Jacintha opnieuw, kant drie van de vier. Nog steeds is dat mooie losse, driedimensionale beeld beschikbaar, staat het geluid vrij in de ruimte. Wel iets meer tussen de speakers getrokken. Instrumenten vrij scherp afgebakend, Jacintha een paar stappen naar voren. Met in het achterhoofd de prijs van de P10, die is vastgesteld op 675 Euro, zit ik mij te verbazen over de kwaliteit die het buizenversterkertje weet te leveren. Het is niet alleen de natuurlijke partner voor de A30, ik kan mij heel goed voorstellen dat de P10 in heel veel sets mooie dingen gaat doen.

Pure Sound heeft eventueel eigen step up trafo’s beschikbaar voor eigenaren van een MC element. Het alternatief is uiteraard: kiezen voor een high output MC element. Luister maar eens hoe Jacintha zingt Come On Baby, Light My Fire. Inclusief hijgende adem. Als ik haar mobiele nummer zou hebben, deed ik beslist het aanbod, haar vuurtje op te stoken. Mijn enige wens, ook met de P10 erbij aangesloten, is wat meer dynamiek om het geheel te laten spetteren, te laten knallen. Een wens die onderstreept wordt tijdens het draaien van een Dire Straits klassieker.

Dit vraagt om een speaker met een fors rendement. Dat kan ook makkelijk, want zowel de P10 als de A30 zijn doodstil in gebruik. Brom en ruis zijn grote afwezigen in het spel der buizen. Komen A30/P10 samen kwantitatief iets te kort, kwalitatief is alles in orde. Details, puntigheid, stage, het is meer dan goed en aangenaam om naar te luisteren. Pakt u net als ik maar als voorbeeld So Long, So Wrong van Alison Krauss & Union Station. Lekker de nadruk op mevrouw Krauss, waarbij de prima instrumentalisten niet teveel naar de achtergrond worden gedrukt. Net zo min als de tweede en derde stem achter Krauss. Omdat huppen op de bank het onmogelijk maakt om verder te tikken, sluit ik af met de track No Place To Hide. Die plek kan ik inderdaad niet vinden. De A30 en de P10 achtervolgen mij, zonder dat een rood stopteken gaat branden.

Conclusie

In de inleiding vroeg ik mij af, of alwéér een buizenversterker wel nodig was en of mijn Engelse collega’s de waarheid spraken. Over het eerste standpunt valt te twisten, met het tweede ben ik snel klaar: ze hebben gelijk. De A30 versterker is niet alleen esthetisch mooi, hij speelt eveneens heerlijk. Hij doet me denken aan (buizen)versterkers zoals die vroeger waren. Die maakten vaak veel meer muziek dan de huidige generatie technocraten. Dat wil niet zeggen dat de Pure Sound A30 een ouderwetse versterker is, technisch is hij volkomen up-to-date, hij houdt alleen de juiste essentie van muziekweergave vast. Muziek is levendig, sprekend, warm en koesterend. Stemmen zijn erg fraai getroffen en transformeren groefslingeringen of een digitaal patroon tot een mens. Dat doet de A30 zonder enige vorm van brom of ruis. Met een enorm gemak. Helaas zijn er grenzen aan het beschikbare vermogen en zijn lastige luidsprekers als mijn Focals eigenlijk iets te veel van het goede. Waarbij ik bedenk dat een A30 niet snel gecombineerd zal worden met dergelijke dure weergevers. Wie graag nog eens een plaat opzet, kan het slechter treffen dan met een P10 phonoversterker aan een A30. Ze zijn werkelijk voor elkaar gemaakt. Natuurlijk is de P10 ook afzonderlijk een fijn apparaat. Voor MC elementen hebt u wel een extra set up transformator of een pré-pré nodig. Is er, gegeven de resultaten, plaats voor de Pure Sound A30 en de P10 op de Nederlandse markt? Naar mijn idee wel. De versterkers presteren uitstekend, geven tegengas aan een kille vorm van weergave die te vaak als juist wordt gezien, zijn betaalbaar en degelijk van bouw. De prijzen zijn marktconform, het zijn geen koopjes, ze zijn verre van te duur. Wie met weemoed denkt aan de Quad II, Luxman buizen, Leak of Rogers kan niet om Pure Sound heen. Wie alleen muziekliefhebber is kan dat eigenlijk ook niet. Het is geen wonder dat de importeur van Esoteric Audio Research (van de hand van Tim de Paravicini) voor de Pure Sound lijn koos in het meer betaalbare segment. Beide merken brengen de ziel van muziek tot leven. De Pure Sound A30 is het waard op uw boodschappenlijst te staan.

Prijzen:
Pure Sound A30 geïntegreerde versterker 1790 euro
Pure Sound P10 phono MM versterker 675 euro

Importeur:
Acoustic Dimension
Aletta Jacobsstraat 240
2614 JC Delft
Email: info@acoustic-dimension.com
Web: www.acoustic-dimension.com
Telefoon: 015 8892700