Focal Chorus 716 V en 716 W

Het is een goed gebruik dat een actieve distributeur bij de fabriek, wiens spullen hij vertegenwoordigt in Nederland, probeert om producten naar een hoger niveau te tillen. Door aanwijzingen te geven die uit eigen gebruik voortkomen, of opmerkingen te vertalen van dealers en eindgebruikers. Een andere reden kan zijn, dat hij één of meerdere producten wil aanbieden als een “speciale uitgave”. Zodat deze extra aandacht geniet in de winkel of de pers.

Een enkele keer is een dergelijke uitgave slechts een cosmetische ingreep, vaker is het een wezenlijke verbetering, omdat een strikt budgetgebonden prijs overschreden mag worden in een kleine serie. Bij versterkers zie je in zulke gevallen inwendig een zwaardere voeding of betere condensatoren. Bij luidsprekers meestal een betere tweeter of een aangepast filter.

Een “Special Edition” waar het conusmateriaal van de woofers is vervangen door een stijver en lichter materiaal, zie ik eigenlijk alleen bij Focal. Van Polyglass naar Verre/Verre. Van V-conus naar W-conus.

Juiste toon

En dan nu ... muziek

Muziek, eerst maar eens stevig inzetten. Colbie Caillat zorgt met haar cd Coco voor vrolijkheid. Vooral als ze Bubbly gaat zingen. Strak ritme, lekkere bas, centraal op een vaste plek de dame. Geen mix om over naar huis te schrijven, wel lastig om goed neer te zetten, omdat de dynamiek klein is en duidelijk geschikt gemaakt voor popzenders. Laten we het erop houden dat een Focal Chorus 716 W in staat is een stevig potje pop de kamer in te smijten, op een beheerste manier, waardoor zowel ouders als kinderen uit de voeten kunnen met één systeem.

Zelf prefereer ik betere opnames zoals van Jacintha of desnoods Jheena Lodwick. De laatste schuif ik in de speler en geef de volume knop een draai met de klok mee. De zoetsappig kweelende Lodwick lijkt wel geschapen voor XRCD’s. Diepe en warme bas, piano die subliem op de cd staat en een mooie stem. Aangenaam en een hoog audiofiel gehalte. Toch niet eenvoudig om goed weer te geven. Met name de basweergave vergt beheersing van de luidsprekers en de versterker om niet te gaan blazen en boemen. De 716 W gaat daar knap mee om. Behoud van details in een redelijk strakke weergave. Het zou nog strakker kunnen, ware het niet dat ik een voorliefde heb ontwikkeld voor buizenversterkers en daar de 716 W op aangesloten heb. De stem staat goed los van de band. Een klarinet hangt voorbeeldig in de ruimte, maakt het zingen van Lodwick haast tot een duet tussen stem en instrument. Verstaanbaarheid is uitstekend. Hoge tonen zouden iets meer mogen spreiden. Meer details zijn welkom.

Laten we met de benen op de grond blijven, dit is geen Focal Utopia waar ik naar luister, maar een Chorus. Toch is er duidelijk een familie-overeenkomst aan te wijzen. Met name in het middengebied waar de stem in zit. Of de piano die ik altijd voortreffelijk vind op Focal. Er zit duidelijk leven in de luidspreker, hij heeft pit en snelheid, het is geen weergever waarvan er 13 in een dozijn gaan. Zeker mijn smaak. Ik hou van leven in de brouwerij. Muziek is emotie, emotieloos weergeven doet afbreuk aan de boodschap. Als dat ten koste gaat van een greintje precisie, dan moet dat maar. Wat fijn is, waar de weergave levendig van blijft, is de gunstige gevoeligheid van Focal. Een hoog rendement kan volstaan met een versterker die eerder delicaat dan krachtig is. Waarmee fraaie combinaties voor de hand liggen.

Terug naar de cd’s. In de speler ligt inmiddels een andere XRCD, ditmaal van het Tsuyoshi Yamamoto Trio. Misty speelt. Een opname met piano die het uiterste kan vergen van een systeem. Vooral op de lp-versie erg bijzonder. Wat de 716 W heel mooi doet, is de piano die hardheid en snelheid geven die de opname vraagt, tegelijk zorgen dat de piano zijn klank blijft behouden. De bas is behoorlijk gedetailleerd, boven verwachting gezien de prijsklasse van de luidspreker. Bekkens missen de fijnheid die ik ken van duurdere Focal systemen met beryllium tweeters. De tweeter heeft aan de andere kant geen scherpte, iets waar Focal vroeger in sommige kringen (onterecht!) berucht om was. De weergave is groot neergezet, groot genoeg om een stereobeeld te vormen in hoogte en breedte, minder in diepte dit keer. Zonder te groot te worden en daarmee onnatuurlijk te zijn. Hij kan bovendien hard spelen. Harder dan de buren op prijs stellen. Waardig deze weergave. Vergeleken met veel kostbaarder Focal-systemen herken ik veel. Het is alsof ik naar een bekende foto kijk, dit keer genomen met minder pixels. Het is allemaal grover. Is dat erg? Nee, niet in deze prijsklasse. Waar we mee te maken hebben, is een systeem dat uitstekend in staat is muziek weer te geven en emotie te vertalen.

Studio 2

Ik probeer het uiterste uit de 716 W te persen door hem aan te sluiten op een in verhouding veel te dure versterker, met als bron een platenspeler. Weg uit een ruime huiskamer, kom binnen in een kamer die dienst doet als “Studio 2”. Klassieke muziek is onder handbereik. Een heel mooie opname van Claude Starck die werken speelt van Vivaldi, ooit uitgebracht op het Zwitserse Tudor label. Violoncello, cello en klavecimbel. Die combinatie maakt muziek die een zekere tragiek in zich draagt. Eveneens vrolijkheid. Het doet me denken aan de clown Pierrot. Het feit dat ik beelden ga zien betekent dat de muziek, evenzo het systeem, mij aanspreekt en raakt.

De instrumenten zijn heel fraai geplaatst, staan volkomen los van de luidsprekers, zijn levendig en houden plaats vrij voor elkaar. De twee strijkinstrumenten vullen elkaar aan, overlappen elkaar niet in de weergave. Het klavecimbel vrolijk en helder. Normaal luister ik hier naar een set monitors, gecombineerd met een subwoofer. Het geheel een stuk duurder dan de Focal Chorus 716 W, fijner van toon, nauwelijks detailrijker of meer inspirerend. Op de monitors komt de muziek losser, is er meer ruimte en akoestiek te horen, nu is het beeld direct. Beide buitengewoon prettig om naar te luisteren.

Groot werk, Also sprach Zarathustra van Richard Strauss. Met de zware paukslagen hebben twee woofers het heerlijk naar hun zin. Goed hoorbaar is de rumble die Decca zo diep in de groeven perste. De Focal gaat best laag als het moet. Groot orkest is trouwens geen probleem. Verwacht in deze prijsklasse geen luidspreker die overweldigend een zaal weet te vullen. De Chorus 716 W is geschikt voor ruimtes tot ongeveer 30 m², dan heeft hij het naar zijn zin met strijkers, orgel, slagwerk en koperblazers. De laatste woorden die ik in deze opstelling aan het papier toevertrouw, betreffen jazzpiano op een Japanse plaat. Geplukte bas, zacht ruisend slagwerk. Naar aanleiding van dit stuk een wijze raad: als u serieus gaat luisteren, haal dan het frontdoekje en de tweeterbescherming weg. Dat tilt de luidspreker nog wat verder omhoog. Voor de rest: niets te klagen. Voldoende snel, zuiver, transparant, alles een stap hoger dan ik normaal verwacht voor het geld. Met dank aan de W-conus, dat weet ik zeker.

Technische woorden

De Focal Chorus 716 W is vrijwel gelijk aan de 716 V. De kast (afmetingen van 95x22x34 cm) is gemaakt uit MDF, minimaal 20 mm tot een maximale dikte van 25 mm. Inwendig is het één groot compartiment, voorzien van braces voor de stevigheid. Voor een groot deel gevuld met dempingmateriaal. De vorm van de kast, een V-vorm met de brede kant voor, heeft inwendig geen parallel lopende wanden, waardoor geen staande golven kunnen ontstaan. De kast is niet gefineerd, maar overtrokken met folie, gebruikelijk in deze prijsklasse (tot soms ver daarboven).

De 716 is een 2,5-weg basreflex systeem, de poort aan de voorzijde. 2,5-weg wil zeggen dat de twee woofers samenwerken tot ca 300 Hz. Daarboven wordt één woofer gefilterd en doet niet meer mee. De resterende woofer verzorgt het gebied daarboven tot 3000 Hz, waarna de tweeter het overneemt. De tweeter heeft een geinverteerde dome, het bolletje naar binnen. Handelsmerk van Focal. Het membraan is gemaakt uit een legering van aluminium en magnesium. Het magneetsysteem is neodymium materiaal. De tweeter zit helemaal boven in de kast, om zo min mogelijk last van reflecties te hebben. Beide woofers zijn 165 mm groot, beide hebben een zachte ophanging, het verschil zit in de conus. De mid/woofer heeft een faseplug op de conus, de meewerkende woofer heeft een grote stofkap.

De standaard versie van de Chorus 716 heeft conusmateriaal dat bestaat uit cellulose vezels, afgedekt met een laagje glazen micro-bolletjes. Het glas zorgt ervoor dat de conus extra stijf wordt, zonder teveel aan gewicht te winnen. Glas voorkomt de typische klank van een papieren conus. Met dit materiaal heeft Focal al 15 jaar ervaring, ze noemen het Polyglass. De Special Edition 716 W maakt voor de conus van de woofers gebruik van een voorgevormde foam, die bedekt wordt met één of meer laagjes glasvezel. De glasvezel wordt op het foam “gebakken”. Omdat Focal meerdere laagjes glasvezel gebruikt per conus, noemen ze het Verre–Verre (betekent glas-glas). De twee V’s samen vormen een “W”. De handelsnaam is W-cone. Polyglass woofers worden machinaal gemaakt, de W-conus is handwerk. Daarom kostbaarder. Het W-materiaal heeft grote voordelen. Het is ultralicht, het is heel sterk, het is extreem stijf en aan de hand van de toepassing maakt Focal de conus “zwaarder” met meer laagjes glasvezel. Het is van buiten niet te zien, maar de onderste conus is vast en zeker dikker dan de bovenste.

De W-conus is een ontwikkeling uit de beroemde Utopia lijn, langzaam maar zeker steeds meer te vinden in lager geprijsde series. Het is de Nederlandse distributeur geweest die Focal heeft verzocht om de Chorus 716 W uit te brengen, zoals hij eerder hetzelfde kunstje uithaalde met de Chorus 816 W. De 816 W is uiteindelijk in heel veel landen op de markt gebracht. Opmerkelijk feit: in een wereld waar steeds meer productie naar lage lonen landen wordt uitbesteed, vormt Focal een uitzondering. Terecht is Focal trots dat elke luidspreker van voor tot achter een Focal product is, gemaakt in St. Etienne, Frankrijk.

Verleidelijk

Het is uiteraard verleidelijk om de 716 W naast zijn iets goedkopere broer de 716 V te zetten. Een paartje was snel genoeg aangevraagd en het spelen kon beginnen. Om de speakers gemakkelijk te vergelijken is een opstelling neergezet, bestaande uit een PrimaLuna PL2 versterker met een PL8 cd-speler. Mooi Crystal Cable interlinkje, netsnoeren van Supra, Hanze Hifi en Taf aan een Supra blok. Supra luidsprekerkabel en verder geen toeters en bellen. Speakers naast elkaar. Optisch hou je de speakers (zonder frontje) makkelijk uit elkaar. De V-conus is dof en voelt ruw aan, de W-conus glimt en is glad. Qua geluid kun je ze nog eenvoudiger uit elkaar houden door te luisteren naar muziek. Elke soort muziek is daarvoor geschikt, wat ik duidelijk zal maken aan de hand van aan paar fragmenten.

The Chieftains spelen met Joni Mitchell het fraaie Magdalene Laundries. De W-conus heeft stevigheid in het laag, is heel uitgewogen met een donkerder karakter. De stem is mooi vol, de hoge tonen door de aanwezigheid van een zwaardere bas niet nerveus, het geheel geeft rust aan het geluid. De V gaat minder diep in de lage tonen en is opener. Lijkt wat meer ruimte te geven. Helaas is de stem van Joni ontdaan van de body die ze daarnet wel had. De hoge tonen hebben wat meer scherpte, zijn in eerste instantie prominenter aanwezig. Als een opname een scherp kantje heeft, dan heeft het donkerder karakter de voorkeur. De weergave met de V-conus is zeker niet slecht, integendeel zou ik zeggen, is wel onrustiger en minder natuurlijk. Er zit een zekere heesheid in. Dat kan uiteraard een voordeel zijn; een donkere bron of versterker is er mee op te vijzelen. Wat u echter niet uit de V-conus krijgt, is de micro-informatie die een W-conus zo gemakkelijk geeft. Met de V-conus is er minder transparantie en loopt het laag eerder dicht. U krijgt dus minder laag, bovendien is het laag van een mindere kwaliteit.

Laten we dat eens met een mooie opname proberen, die net is uitgekomen in een heruitgave. Jennifer Warnes met Famous Blue Raincoat op gold cd. Eerst op de 716 V. Mooi ruimtelijk. Echo op de klappen van de drums. Jennifer goed voor de band neergezet. Stevige weergave die neigt naar schreeuwen als Warnes haar stem een zet geeft of de band harder gaat spelen. Iets wat helemaal niet vreemd is, het karakter van de zang neemt een andere wending. Maar dit is niet waarom ik de cd graag wilde hebben. Ik zoek meer neutraliteit, mits ik die kan krijgen met behoud van de lekkere klappen en het directe geluid. Met de inleidende stem is het verschil al hoorbaar, de stem is beter te verstaan. Jennifer slist meer dan daarnet, heeft toch meer borstinhoud gekregen. De echo op de drums is minder. De klappen komen veel sneller en haast in een rapper tempo. Alles typisch het gevolg van het lichtere conusmateriaal, dat sneller beweegt en sneller stopt. De impact is groter, de boodschap van Warnes is daarom indringender. Gaat het harder dan blijft het oplossend vermogen nu groter en gaat Warnes niet boven haar kunnen zingen. Het geluid is meer op de luisteraar gericht. Dichter bij een live optreden, waar PA-systemen met grote hoorns gericht staan te spelen. De neiging die ik daarnet had met de V-conus, het volume terugdraaien, is nu andersom, ik wil wel een zetje extra geven. De invloed bij populaire muziek is dus groot. Hoe zit dat met klassiek?

Jaap van Zweden speelt werken van Locatelli. Eerst op de W-conus uitvoering. Viool is mooi van klank. Cello’s en bas dragen het laag. De lage tonen lijken verder naar voren te staan dan de soloviool van Jaap. Hij staat als het ware tussen de musici, met andere strijkers achter hem. Dat alles is erg makkelijk waarneembaar. Gegeven dat we te maken hebben met een vloerstaander van 600 euro per stuk, is dat opmerkelijk goed. Zulk gedrag schrijf je eerder toe aan een dure monitorluidspreker. Viool blijft telkens goed van karakter, met de juiste hoeveelheid scherpte die het instrument kenmerkt. Zacht of hard spel maakt niet uit, details blijven in overvloed aanwezig. De V-conus bewijst dat het eigenlijk niet uitmaakt of je recenseert met klassieke muziek of met popmuziek. De gedragingen zijn hetzelfde. Het laag is minder in kwaliteit en kwantiteit. Dat maakt de hoge tonen minder aangenaam en geeft de viool een minder natuurlijke klank. Meer snaren dan kast. Details liggen minder voor het oprapen. Zelfs het stereobeeld is nu niet zo fraai neergelegd. Ik wil absoluut niet spreken van een niet aan de eisen voldoende weergave, het is een weergave die past bij een lager prijsniveau. De 716 V biedt veel waar voor zijn geld, de 716 W doet daar een schep bovenop. Zo moet u dat lezen. De meerprijs van de W-conus is, afgezet tegen de meerprijs van 220 euro per paar, een koopje van de eerste orde. Focal heeft met de 716 W een geduchte concurrent geschapen voor het totale luidsprekeraanbod, zelfs in eigen huis kan de Chorus 800 serie hier wel eens een zware dobber aan krijgen. Na de 716 V versus de W te hebben beluisterd in bovenstaande opstelling, mocht ook de 716 V nog aan een LFD transistorversterker en een Ayon single ended 300B buizenversterker werken. De twee paar speakers niet langer naast elkaar opgesteld, netjes vrij in de ruimte. De verschillen bleven gelijk. In alle gevallen prefereerde ik met klassieke muziek de 716 W. Met popmuziek of lichte jazz zou ik zowel met de 716 V als de 716 W prima kunnen leven. Met een duidelijke voorkeur, ook in die gevallen, voor de 716 W. Die is completer, natuurlijker, voller van klank en geeft meer details weer.

Het laatste woord

Volgens mij heb ik al veel te veel op papier gezet over de Focal Chorus 716 W. Ik heb er weinig meer aan toe te voegen. Laat ik volstaan met het uitspreken van een compliment aan het adres van de distributeur. De nek uitsteken voor een speciale editie houdt een belofte in tot afname van heel wat systemen. Anders begint een fabriek daar niet aan. Gedreven door het succes van de grote broer, de Chorus 816 W, heeft Focal meegeholpen de 716 W te maken. Gaandeweg werden zelfs de ontwikkelaars verrast door de verschillen tussen een W-conus en die van polyglass. De 716 V is een uistekend systeem, de 716 W doet meer, kan meer, bevredigt meer en brengt de luisteraar dichter bij de muziek. Het is een volwaardig systeem geworden dat prettig luistert, zich zowel thuis voelt in een kleine ruimte als een behoorlijke huiskamer. Die geen voorkeur heeft voor muziek, hij “vreet” alles. In zijn prijsklasse een aanrader die zeker niet beperkt zal blijven tot Nederland. Ik durf er een paartje onder te verwedden dat hij volgend jaar tenminste in Engeland te koop is.


Prijzen per september 2008:
Focal Chorus 716 W luidsprekers, uitsluitend verkrijgbaar in zwart: 600 euro per stuk
Focal Chorus 716 V in amati, wengé of zwart: 490 euro per stuk


Distributeur:
Heijmans Sound & Vision
Wetering 7
1261 ND Blaricum
Tel: 035-5247075
Fax: 035-5247319
E-mail: kantoor@heijmanssoundenvision.nl