Audio Research HD 220

Nieuw en toch Vertrouwd

Op de CES van 2007 presenteerde het prestigieuze Amerikaanse merk Audio Research een nieuwe eindversterker; de HD 220. Zoals altijd het geval is duurde het ook nu weer even voordat de Europese versie beschikbaar was maar inmiddels is hij in Nederland leverbaar.

Audio Research HD220

Dat is het moment waarop de recensent in mij wakker wordt want mijn ervaring is dat ieder nieuw model van Audio Research het beluisteren waard is. Helaas is er momenteel echter maar één exemplaar in Nederland en om begrijpelijke redenen is de dealer waar hij te beluisteren is niet bereid om hem voor enkele weken af te staan. Er zit dus niets anders op dan het luistergedeelte van deze recensie te laten plaatsvinden bij deze dealer; Audio Excellence in Zevenbergen.

Audio Excellence

Uiteraard had ik de eindversterker liever meegenomen naar mijn eigen luisterruimte maar op de keper beschouwd zitten er ook een aantal voordelen aan het luisteren bij Audio Excellence. Voor mij persoonlijk is het fijn dat mijn woning zich op slechts enkele kilometers afstand van deze winkel bevindt. Wat ook meetelt is dat ik, mede door die afstand, vaker bij de heren Jan Verlegh en Kees Jan Lankhaar op bezoek ben geweest en dat ik derhalve bekend ben met de akoestische eigenschappen van de luisterruimte aldaar. Veel belangrijker is echter dat dit de enige winkel in Nederland is waar zich veertien demo apparaten van het merk Audio Research bevinden. Als inmiddels grootste Audio Research dealer van Nederland hebben Jan en Kees Jan dus ook de meeste ervaring met het combineren van de verschillende courante Audio Research componenten.

De set

Wanneer ik aan het begin van de lange luistermiddag over de drempel stap heeft Kees Jan een set samengesteld die naast de met een prijskaartje van 9500 euro getooide HD 220 eindversterker bestaat uit een Audio Research LS 26 voorversterker van 6250 euro en een Audio Research CD3 mk II CD speler die 5900 euro moet kosten. Natuurlijk had hij ook kunnen opteren voor de duurdere Reference 3 voorversterker en CD 7 top CD speler van Audio Research maar de geselecteerde modellen passen prijstechnisch beter bij de nieuwe eindversterker.

Audio Research CD3 MkII

Als luidsprekerkabel wordt de Shotgun van MIT ingezet terwijl verder alle bekabeling afkomstig is van Nirvana.  De luidsprekers die de signalen van deze Amerikaanse componenten in de ruimte mogen doen weerklinken zijn de prachtig vormgegeven Discovery’s van Wilson Benesch. Iedere keer wanneer ik geconfronteerd word met luidsprekers van dit Engelse merk word ik opnieuw getroffen door de prachtige afwerking, de uitzonderlijke  vormgeving en de keuze van het unieke kastmateriaal.  De geheel in eigen bedrijf ontwikkelde en gebouwde 2.5 weg Discovery basreflex monitor luidspreker met geïntegreerde stand  heeft een fraaie soft dome tweeter en maar liefst drie 17 cm units die de luidspreker een frequentiebereik geven van 38 Hz tot 30 kHz.

Audio Research Corporation

Dit Noord-Amerikaanse bedrijf is in 1970 opgericht door de huidige president William Z. Johnson die in het begin van de vijftiger jaren startte met het ontwerpen van audio apparatuur. Toen andere fabrikanten in later jaren massaal overstapten van buizen naar transistors was hij één van de zeer weinigen die trouw bleven aan de ‘glowing bottles’. En hoewel er in de loop der tijd ook apparatuur ontworpen is op basis van uitsluitend transistorversterking zijn het toch met name de op buizentechniek gebaseerde componenten die het merk de goede naam gegeven hebben in de wereld van de high end audio.

Audio Research LS26

Zoals de in pure klasse A opererende LS 26 voorversterker die uiterlijk op een verkleinde Reference 3 lijkt en uitgerust is met twee 6H30 triodes. Deze 6H30 heeft de vroeger door Audio Research vaak gebruikte 6922 vervangen. Het breedbandige ontwerp loopt door tot 160 kHz en kan gebalanceerd aangesloten worden op de HD220, het testonderwerp van deze middag.  De CD 3 mk II heeft eveneens een gebalanceerde uitgang en de toplader is uitgerust met een Philips Pro 2 uitleesmechanisme. De gebruikte DAC is een 24/192 Crystal maar de CD3 doet niet aan upsampling omdat dit volgens de ontwerpers ten koste gaat van de klankkwaliteit.

HD 220 Hybrid Drive Power Amplifier

‘Hybrid Drive’ staat voor een voor Audio Research redelijk nieuwe, hybride manier van aansturen van de eindversterker. Net als bij de in de Reference Series thuishorende Reference 110 eindversterker het geval is, voedt een JFET input een 6922 dual triode die op zijn  beurt een 6H30 dual triode cathode aanstuurt die door middel van de koppelcondensatoren - die voor het eerst gebruikt werden in de Reference 3 Preamp – het signaal aanleveren aan de output stages die per kanaal bestaan uit twaalf Thermal Track ®bipolaire output devices. De interne bias van deze transistoren wordt automatisch aangepast aan de temperatuur van het apparaat waardoor de prestaties zelfs niet te lijden hebben wanneer het uiterste van de eindtrap gevraagd wordt.

De output stage wordt gekoeld door een fan die door mij tijdens de demo overigens niet gehoord werd. De power output van deze - met een breedte van 48,3 cm, een hoogte van 22,2 cm en een diepte van 49,5 cm - ook fysiek grote versterker met een gewicht van 26.8 kilogram bedraagt 220 Watt per kanaal bij 8 Ohm (20 Hz tot 20 kHz) en 380 Watt per kanaal bij 4 Ohm. Het frequentiebereik van dit breedbandige ontwerp loopt van 0.5 Hz tot 200 kHz. Het uiterlijk is typisch Audio Research met de grijze (zwart is, voor dezelfde prijs, leverbaar op bestelling) frontplaat en de dikke zwarte handles. Aan de achterzijde gebalanceerde en single ended inputs alsmede de aansluitpunten die zowel blanke luidsprekerkabel als spades accepteren en de connector voor de 20 Amp stekker die een veel steviger verbinding garandeert dan een 15 Amp stekker.

Hartverwarmend mooi

Bij binnenkomst staat de set zachtjes te spelen. Dat is de gehele ochtend al het geval geweest dus warm is de set zeker. Ook wat betreft het inspelen zijn er geen vraagtekens. De eindversterker heeft inmiddels enkele honderden uren gespeeld en er hoeft dus niet gevreesd te worden dat de set onder zijn niveau zal presteren. De bron die gebruikt wordt op het moment van binnentreden is een netwerk speler van het Schotse merk Linn; de Klimax DS. De kast is als altijd bij de nieuwe Linn componenten in mijn ogen fabelachtig mooi. Gefreesd uit één stuk aluminium en er superstrak uitziend met in de centraal geplaatste halve zwarte cirkel een enkel subtiel miniem blauw oplichtend ledje. Ik wil echter , bij gebrek aan een aangesloten draaitafel, ter beoordeling van het systeem enkele oude vertrouwde CD’s draaien.

Zoals bijvoorbeeld de prachtig opgenomen CD Légende van Giovanni Angeleri en het Orchestre delle Venezie. Het vijfde deel van Pablo de Sarasate’s Fantasie de Concert sur des motifs de l’Opéra “Carmen” op. 25 wordt geselecteerd en na enkele seconden weerklinkt het prachtige spel van deze Italiaanse violist. Het timbre van het solo-instrument wordt schitterend weergegeven en het eerste wat me vervolgens opvalt is de openheid van deze combinatie. Het is een aangename verrassing. Temeer daar het niet ten koste gaat van de rijkheid van klankkleuren die zo kenmerkend zijn voor de soloviool en de overige instrumenten uit het orkest. In tegendeel zelfs. Hier komt de kracht van de buisjes in de aansturing van de eindversterker - de 6H30 dual triode - volledig tot uitdrukking. Het gespeelde stuk klinkt geanimeerd en dynamisch ‘binnen grenzen’. In dit laatste herken ik de zuigende werking die de plafonddelen van deze specifieke luisterruimte uitoefenen op het geluid  en - in mindere mate- de afstemming van de gemiddelde Wilson Benesch luidspreker zoals ik die ken.

De tweede CD is een oude bekende van Allan Taylor op het label dat bekend staat om zijn sublieme opnames; Stockfisch Records. Op ‘Hotels & Dreamers’ uit 2003 staan meerdere uitzonderlijk mooie songs van deze Britse singer songwriter maar één van de meest fraaie is toch wel ‘Los Compaňeros’ waarin deze Britse bard zingt over de oude medestrijders van Fidel Castro en Che Guevara die – inmiddels op middelbare leeftijd gekomen -  met lede ogen aan moeten zien hoe zoveel jaar na hun vanuit idealistische motieven gevoerde strijd de Yankees met hun dollars alles kopen wat hun mooie eiland te bieden heeft; inclusief hun vrouwen. LS 26 en HD 220 zijn als koppel perfect in staat om de onderliggende emotie over te brengen op de luisteraar.

Opnieuw zijn het de fraaie klankkleuren, de grote openheid en helderheid van het beeld die de aandacht opeisen. Wat opnieuw opvalt is het enigszins ingetogen karakter dat deze installatie in deze specifieke ruimte kenmerkt. Karakteristieken die maken dat het beeld fractioneel meer laidback weergegeven wordt dan ik van mijn eigen installatie in mijn eigen luisterruimte gewend ben. Dat de verschillen niet extreem groot zijn heeft uiteraard ook te maken met de keuze van het merk kabels dat de meeste verbindingen in dit systeem verzorgt. Eigenlijk is mijn indruk van het systeem na deze twee cd’s  al volledig gevormd en levert de rest die volgt nog slechts een bevestiging daarvan. Zoals het Oster-Oratorium van Johann Sebastian Bach in de uitvoering van Philippe Herreweghe op Deutsche Harmonia Mundi. Opnieuw die prachtige klankkleuren en die als uiterst filigraan imponerende detaillering. Of de korte, met prachtige controle weergegeven, stotende ritmiek van Booka Shade’s ‘Movements’. Een Reference 110 van Audio Research zou weliswaar een meer soevereine autoriteit laten horen maar de drive en controle via de HD 220 is echt hartverwarmend mooi. Eenzelfde ervaring geeft het strakke ‘Transitions’ Vol.3 van John Digweed. Openheid in combinatie met rijke klankkleuren en microdetaillering maar tegelijkertijd strak en gecontroleerd; versmeltende kwaliteiten van buizen en transistors.

ARC HD220 in het kort

Met een geluid dat vooral gekenmerkt wordt door openheid en helderheid – zonder dat dit ten koste gaat van andere voor het merk kenmerkende eigenschappen - heeft dit Amerikaanse high end merk met de HD 220 een prachtige, begerenswaardige eindversterker op de markt gezet die tegelijkertijd nieuw en toch ook vertrouwd klinkt. Met deze kwaliteiten is hij in staat om iedere verwende muziekliefhebber in vervoering te brengen. In de hier gepresenteerde set zijn het met name de rijke klankkleuren die de aandacht trekken in het grote – in deze specifieke luisterruimte en installatie op enigszins laidback wijze neergezette - beeld. Uiteraard is in een andere situatie ook een meer forward klinkend beeld mogelijk. Waar hij ook mee gecombineerd wordt, de HD 220 kan met alle muzieksoorten overweg, zoals bleek bij het draaien van o.a. singer-songwriter, klassiek, dance en barokmuziek. Een prachtige muziekmachine die ik met enige weemoed in de luisterruimte van Audio Excellence achterlaat.