Leben CS300

Met weemoed denk ik regelmatig terug aan de High End München Show 2004. Reden? De luisterruimte van de Duitse importeur van, onder andere, Wiener Lautsprecher Manufaktur stond helemaal vol met dit Weense merk. "Dat is toch niet raar?", zult u zeggen. Nee, dat klopt ook, dit was niet alles. Tussen twee luidsprekersets stond, in een fraai audiorack, topapparatuur opgesteld van Manley. Dit Amerikaanse buizenmerk had, evenals WLM, groots uitgepakt. Een grote batterij zeer kostbare versterking stuurde de WLM luidsprekers aan. Deze combinatie bereikte een synergie die ik helaas nooit meer tegen ben gekomen.

Aan de hand hiervan heb ik vorig jaar een set Lyra’s aan de tand gevoeld met zowel buizen- als transistorversterking. Behoudens het feit dat hier mooie resultaten mee werden behaald, werd het niveau van München, spijtig genoeg, zeker niet gehaald. Ook de demonstratie tijdens de VAD show in 2004 wist mij niet in eenzelfde staat van vervoering te brengen als de demonstratie in München. Jammer, want ik had graag nog eens dezelfde "thrill" als bij onze Oosterburen ervaren.

Tot enkele weken geleden de telefoon ging en de Nederlandse importeur van WLM mij enthousiast vertelde dat hij een nieuw versterkermerk ontdekt had. Deze was betaalbaar, zag er goed uit en presteerde ook nog eens erg goed met WLM. Mijn interesse was meteen gewekt en na enige tijd stond er wederom een set Lyra’s in mijn luisterruimte, ditmaal met een Leben CS300 versterker.
Van Leben had ik, net als u waarschijnlijk, nog nooit gehoord. Even een korte samenvatting van de Leben historie.

De oorsprong moeten we zoeken in Japan met als geestelijk ontwerper Mr. Taku Hyodo. Hyodo is van alle muzikale markten thuis. Zo heeft hij onder andere zijn sporen verdiend bij Luxman Corporation, is hij musicus en groot audioliefhebber. Ongetwijfeld zal ook hij zich niet tevreden hebben kunnen stellen met het huidige versterkeraanbod. En net als menig voorganger heeft hij zijn kennis niet in zijn hoofd laten zitten maar heeft hij dit naar buiten gebracht in de vorm van eigen ontwerp. Zijn voorliefde, kennis en grote verzameling van buizen moet ervoor gezorgd hebben dat hij richting buizenversterking is gegaan. In de loop der tijd heeft Leben ook veel kennis en ervaring opgedaan met transformatoren en schakelingen. Hiervan wordt bij het ontwerpen van de buizenversterkers dankbaar gebruik gemaakt.

De CS300 is een geïntegreerde versterker van 2 x 12 watt, gebouwd rond een set Sovtek EL84 buisjes. Betrouwbaar en kwalitatief van het goede soort. De bias wordt automatisch - net als bij de meeste buizenversterkers - geregeld. Hier heeft u dus geen omkijken naar. Wat ik nog niet eerder bij een buizenversterker tegen ben gekomen is een zogenaamde bass-boost. Deze geeft het laag in de onderste regionen een duwtje in de rug. Regelbaar in drie stappen; 0 dB, +3 dB en +5 dB. Is dit een voortvloeisel uit de vroeger veel gebruikte en verketterde loudness knop? Ik ben benieuwd en hoop het in de komende tijd te ontdekken. Links van de grote volumeknop zit de ingangskeuzeschakelaar waarop 5 apparaten aangesloten kunnen worden. Voor de meeste onder ons die een dergelijke versterker aanschaffen moet dit voldoende zijn. Rechts van die grote knop zit de balansknop, handig als uw speakers wat onhandig opgesteld staan. Verder is de versterker voorzien van een hoofdtelefoonaansluiting. Een dergelijke aansluiting is altijd makkelijk om ook in de late uurtjes optimaal te kunnen genieten van uw favoriete muziek. Aangezien mijn buren ook op luider volume geen last hebben van mijn muziek heb ik geen noodzaak gehad deze ook echt uit te proberen. Daar komt ook nog bij dat ik het een crime vind om met een dergelijk apparaat op mijn hoofd te zitten. Maar soms breekt nood wet en is een dergelijke voorziening uitermate handig. Ook aan een zogenaamde tape-loop is gedacht.

De CS300 heeft ook nog een groter broertje met de naam CS300X (2 x 15 watt), een nog grotere geïntegreerde versterker staat op het programma. Verder kent het merk nog één voorversterker en twee eindversterkers. Uiteraard allemaal voorzien van een buis.

Wat nog meer:

De CS300 was net te hoog om hem een plaatsje te kunnen geven op de lage etage van het Creactive audiorack. De Audio Research LS25MKII mocht daarom het veld ruimen en de goudkleurige versterker kwam ervoor in de plaats. Vanaf de CS300 liepen Nirvana SL luidsprekerkabels naar een set WLM Lyra’s. Als serieuze luisterbronnen deden de VPI Scout/Victory H en de Teac/Apogee Mini-dac dienst. Het signaal van de Victory werd door een VK-P5 buizenphono van Balanced Audio Technology versterkt. Interlinks kwamen uit de Sign@Audio Stal. De analoge kant was dus volledig buis en dat betekent smullen ….


Die Erlebnis herleeft:

De CS300 kreeg het, direct uit de doos, met Pink Floyd meteen voor de kiezen. Dat was misschien een beetje teveel gevraagd. Het klonk namelijk nergens naar, te plat, schel en kil. Het geluid zat vast alsof het spierpijn had. Wel herkende ik direct het klankkarakter en besloot een tijdje de tuner aan te zetten en liet deze zachtjes op de achtergrond spelen. Na een half uur weer de naald in de groef en ditmaal …. Ha! Het begon erop te lijken. Sfeer, diepte en ritme kwamen langzaam naar voren. Ik betrap me er telkens weer op dat ik te snel naar de muziek wil luisteren als er nieuwe speeltjes gearriveerd zijn. Maakt u deze fout alstublieft niet, want er zullen onbedoeld wel eens hele mooie snoepjes aan uw neus voorbij kunnen gaan.

Maar even terug naar de muziek waar ik mee begonnen was, "A Momentary Lapse Of Reason". De stem van David Gilmour klinkt levensecht, het kleinste detail is te horen. De echo rondom de stem is ook bij zachte passages zeer goed waarneembaar. Ondanks 2 x 12 watt is er genoeg sensatie en leven in de brouwerij. Met de Leben kan je een aardig feestje bouwen en er kan, in combinatie met de Lyra’s, redelijk druk opgebouwd worden. En dan te bedenken dat mijn luisterruimte met globaal 8 bij 5 meter (open keuken niet eens meegerekend) niet tot de allerkleinste behoort. Dus er moet in een kleinere ruimte veel meer te behalen zijn. De WLM’s werken hier met een relatief hoog rendement zeker aan mee.

Ik blijf nog even in de analoge popmuziek en pak Toto uit de kast. Een LP die rijkelijk van een laagsausje is voorzien. De "bass-boost" staat op nul, er is meer dan genoeg laag. Niet het gronddiepe laag wat bijvoorbeeld 2 x 250 watt eindversterker weet weer te geven, maar wat te horen is, is in ieder geval verrassend goed en strak. Toto, pop voor oude mannen, doet het bij mij nog steeds goed. Iedereen kent "Rosanna". Ik geniet met volle teugen van haar en draai de volumeknop verder open. De kickdrum heeft een lekkere drive, de elektrische bas knort en snort. In het daaropvolgende nummer komt de drum genadeloos inzetten. Geen probleem met 2 x 12 watt. Even overweeg ik luidkeels mee te zingen, er is immers toch niemand die mij met dit volume hoort. Zo speels en luchtig de eerste twee nummers weergegeven worden, zo gevoelig en medelevend wordt "I Won’t Hold You Back" ten gehore gebracht. Deze kleine buizenbak weet zeker met muziek om te gaan.

De zomer van 2005 kenmerkt zich van uitersten. De ene dag lig je te puffen en te zweten op het strand en de dag erna spoel je weg van de regen. Maar na een dagje strand is er niets leuker dan de barbecue aan te steken met op de achtergrond CD’s vol zomerse klanken. Meestal word ik dan toch aangetrokken door de muziek zodat ik, terwijl de entrecotes en andere lekkernijen liggen te bakken, heel even stiekem binnen ga zitten luisteren. Cuba Libre, swingende Cubaanse muziek. Gelukkig niet audiofiel maar wel met authentieke instrumenten opgenomen. Gezongen door een keur van Cubaanse artiesten, van oude mannetjes tot frivole Cubaanse schonen. Soms jammer dat niet alles op DVD is, maar dat ter zijde. De Leben weet ook van het digitale medium een waar feest te maken en doet zijn naam alle eer aan, de muziek LEEFT.

Conclusie

Later op de avond, als het buiten donker begint te worden, gaan de tuindeuren en de gordijnen dicht en wordt het weer tijd voor serieus luisteren. Ik blijf in de luchtige sferen van de dansbare muziek. Stan Getz gaat verder. Zowel in kleine bezetting met de familie Gilberto als met groot werk. Big Band, Bossa Nova, zwoele uitdagende en beweeglijke muziek. Voor ons blanken (en zeker bij Phil. Red.) is en blijft het moeilijk de heupen soepel te laten bewegen. Maar ook hier geldt zoals bij zoveel dingen; oefening baart kunst!

Dat heeft Getz met zijn sax gedaan, met als resultaat een knap stukje blaaswerk. Het gevoel dat hij in zijn instrument weet te leggen wordt angstaanjagend eng door de set weergegeven. Het is er allemaal, van het aanzetten tot het openen en sluiten van de kleppen. De drum staat ver achter de meester, is krachtig in het laag en puntig en fel met de bekkens. De sambaballen hebben echt losse korrels en kenmerken zich als een losstaand instrument dat zich duidelijk onderscheidt van de andere instrumenten. Het mag dan misschien niet een set zijn die een waanzinnig groots, breed en diep opgebouwd beeld neerzet, maar één ding is zeker, deze set maakt muziek, swingt en brengt je betrokkenheid.

De stem is als een stem met alles wat bij een stem hoort, gevoel, klank, emotie, rauwheid, ingrediënten die je in een transistorset niet snel terughoort. Volledig buis, "dat wordt smullen!", had ik al eerder gezegd, en ja, ik heb gelijk gekregen. Met speels gemak wordt het signaal, dat door de Victory uit de groeven van de LP wordt onttrokken, door de WLM’s de ruimte ingeblazen. Iedere keer weer verbaas ik mij over de weergave van de stemmen.

Sommigen "audiofielen" vervloeken of verketteren buizen in de audioketen omdat er altijd wel een ruis of brom te horen is. Twee apparaten met buizen leiden helemaal tot een heksenketel van vervorming. Proefondervindelijk is het ruisniveau van de CS300 bijzonder laag, zelfs wanneer de volumeknop tot 12 uur open gedraaid wordt is er nog geen spoortje ruis te horen. Alleen met de volumeknop ver over de "12 uur stand" en zonder muziek is een lichte brom hoorbaar over de phono. Deze stand van de volumeknop zal in de praktijk niet voorkomen. Kortom, het brom- en ruissignaal mag de aanschaf van de CS300 niet in de weg staan. Wel moet men zorgen voor een ordentelijke kabelgeleiding achter de stereoset. Kabels kriskras door elkaar kunnen wel brom en andere onregelmatigheden veroorzaken. U allen weet uiteraard dat dit stukje zorg voor uw stereoset zeker niet mag ontbreken.

We schakelen nog even terug naar digitaal, Cassandra Wilson, Holly Cole en Kari Bremnes. Zangeressen van het eerste uur die vaak door mij gedraaid worden. Alle drie kenmerkend en boeiend vanwege hun zeer eigen stijl. Het blijkt maar weer dat de combinatie van Leben en WLM totaal geen moeite heeft met de plaatsing van stemmen en instrumenten. De instrumenten zijn goed van elkaar te onderscheiden en behouden daarbij hun eigen karakter. Geen vet aangezet warrig laag, geen lieflijk en soft klinkende blaasinstrumenten. Strak, fel en neutraal met een vleugje romantiek dat het zo aangenaam maakt om naar te luisteren.


Conclusie:

Elke keer nadat een gerecenseerd apparaat mijn luisterruimte heeft verlaten vraag ik me af of ik het apparaat zou kopen voor het bedrag waarvoor het te koop staat. Soms is dat volmondig ja en soms heb ik mijn twijfels. Van de Leben CS300 kan ik met een gerust hart zeggen dat ik hem in mijn armen sluit. Ik heb hem niet mijn Avalons aan laten sturen omdat ik dat, gezien het vermogen van de versterker, het rendement van de Avalons en de grootte van mijn luisterruimte, niet reëel vind.

De importeur verzekerde mij dat een combinatie met bijvoorbeeld een luidspreker van het merk Reference 3A ook wonderen verricht. Ik geloof hem meteen, zeker gezien de kwaliteiten die ik via de WLM’s heb gehoord. De Leben is klein van stuk maar groots in prestaties. Er zal geen CD of LP meer zijn die u niet draait, want de basboost zorgt net voor dat beetje extra punch in matig en kaal klinkende LP’s of CD’s zodat deze toch sfeervol worden weergegeven. Dit gebeurt dan wel op zo’n manier dat het totale geluidsbeeld niet om zeep geholpen wordt.

Over het uiterlijk valt te twisten, maar ik vind het gewoon een supermooi apparaat. Het is een nostalgisch uitziend kunstwerk. Aanschouw de foto’s en bewonder hem, of …..

Prijs:
Leben CS300: 2025 Euro

Importeur:
Audiolijn
Strausslaan 4
5384 CX Heesch
Tel: +31412453706
Internet: www.audiolijn.nl
e-mail : info@audiolijn.nl