Crystal Cable: kabel en sieraad

Het schrijven over kabels en het beoordelen van kabels leidt tot hevige discussies en controversen. Geen ander onderdeel in de totale hifi keten verwekt zoveel uitgesproken meningen in diverse forums van de “gelovigen” en de “ongelovigen”. Vooral de ongelovigen verwerpen het idee dat een interconnect, een netsnoer of een luidsprekerkabel van invloed kan zijn op de weergave van de keten.

Voor hen is koper altijd koper, zilver is zilver en isolatoren hoeven alleen maar te isoleren. En een netsnoer doet niets anders dan stroom en spanning transporteren van het stopcontact naar de apparatuur. In mijn beleving en in die van veel andere “gelovigen” maakt het wel degelijk uit wat voor kabels je gebruikt en kun je een audioset naar een hoger niveau tillen door de juiste kabel te kiezen. Naar een detailrijker weergave, een betere overdracht van emotie en het nauwkeuriger weergeven van de oorspronkelijke klank van een instrument. Tot welk type lezer u ook behoort, het navolgende verhaal gaat over kabels. Over de invloed daarvan. En over de gevolgen voor mijn muziekbeleving.

Crystal Cable

Crystal Cable is een nieuwe naam in een segment waar een overvloed aan producten te vinden is. Kabels bestaan er in zoveel soorten en je vraagt je af: waarom weer een nieuw merk. Wat is er anders dan bij kabels die al langer bestaan. Dat laatste laat zich snel vertellen en nog sneller herkennen. Crystal Cable kenmerkt zich uiterlijk door de geringe doorsnede diameter. En de kristalheldere buitenisolatie die de onderliggende afscherming laat zien. Intern is Crystal Cable ook anders dan anderen. De geleiders bestaan uit een legering van zilver en goud. Soms zijn de geleiders van koper. De reden daarachter is dat men bij de fabrikant onderzoekt welk materiaal het meest geschikt is voor een bepaalde toepassing. In het geval dat zowel zilver als koper als goud niet optimaal zouden zijn, gebruiken ze een ander metaal.

Goed, iedere fabrikant claimt dat zijn kabel uniek is en geeft daar wat redenen voor. Crystal Cable voert onder meer aan dat de vervorming in de kabel extreem laag is. Wat men normaal meet is de spanningvervorming, terwijl uit onderzoek bij Crystal Cable gebleken zou zijn dat de stroomvervorming vele malen groter is en dus belangrijker. De eigenschappen van het geleider materiaal spelen hierbij een rol, vandaar het onderzoek naar de juiste legeringen. Ten tweede voert men een eigenschap aan die gemakkelijk te meten is. De overspraak tussen kabels onderling. Hoe gevoelig is een kabel daarvoor. Hoeveel last heeft een interlink van een netsnoer dat er vlak langs loopt. Dat bepaalt voor een deel het ruisniveau van een set. Niet alleen brom, maar ook de rust in het geluid. Hoeveel of hoe weinig een kabel last heeft van overspraak hangt af van de opbouw en de afscherming. Afscherming werkt uiteraard ook tegen invloed van GSM, draadloze netwerken, draadloze telefoons en het signaal van Digitenne. Onderschat vooral Digitenne niet.

Crystal Cable heeft verder veel onderzoek gedaan naar de gedraging van kabels als ze bewegen of als ze worden gebogen. Sommige fabrikanten isoleren de geleider met lucht door een teflon buis om de geleider te leggen en daarover heen PVC of ander materiaal te extruderen. Crystal Cable claimt het omgekeerde. De isolatie moet hard zijn en zo perfect aansluiten dat buigen geen effect kan hebben op de elektrische waardes en dat trillingen niet leiden tot verandering van het signaal. De binnengeleider is daarom geïsoleerd met Kapton, dat als extra eigenschap heeft dat het extreem hoge temperaturen aankan. De minimale afstand tussen geleiders onderling draagt bij tot een hogere capaciteit. De keuze van isolatiemateriaal is daarom nog kritischer. Tegenover de wat hogere capaciteit staat een zeer lage inductie. Volgens Crystal Cable belangrijk voor een ongestoorde impulsweergave.

Er is al even gesproken over de toegepaste materialen. Ik zet ze nog eens op een rijtje:

· Kapton - erg hard, een smeltpunt van 400ºC en een sterke zeer goede isolator;
· Carbon - wat onder meer van invloed is op de afschermende werking;
· Teflon - al veelvuldig aangehaald als een bijna ideale isolator vanwege de geringe energie opslag en de nauwe aansluiting op een geleider.
(Teflon zit ook in de niet geteste videokabels omdat Kapton de kabel te stug zou maken).
· Goud/zilver legeringen - voor een minimale weerstand en lage vervorming.

Belangrijk is verder dat de materialen mechanisch erg sterk zijn en hoge temperaturen kunnen weerstaan. Zo kunnen de uiterst dunne kabels toch zonder probleem worden toegepast en kun je er over heen lopen zonder de kabel te beschadigen. De illusie die de kabel geeft is totaal afwijkend van het gedrag. Wie een netsnoer bekijkt gelooft niet dat er zoveel stroom doorheen kan. Hetzelfde geldt voor de luidspreker kabels. Ongekend dun. Het idee voor deze kabels komt vanuit de lucht/ruimtevaart industrie waar kabels licht moeten zijn, onder extreme omstandigheden moeten presteren en door dunne geleiders hoge stromen moeten transporteren. Crystal Cable heeft het concept verder afgemaakt voor de huiskamer en voor professionele audio- en videotoepassingen.

Crystal Cable: kabel en sieraad

Hoe dun de kabels zijn?

Standaard interlinks zijn 1,9 mm, Reference 2,9. De XLR Reference is twee maal 2,2 mm. Luidspreker kabels respectievelijk 2,2 mm en 2,9 mm, één kabel per kanaal. Netsnoeren twee maal 3,9 mm of twee maal 4,3 mm doorsnede. Vergist u zich niet in het uiterlijk. Een Reference netsnoer van twee maal 4,3 mm doorsnede kan veilig 20 Ampère aan. Afhankelijk van de aansluiting gebruikt Crystal Cable of Neutrik of Furutech stekkers voor de interlinks. WBT stekkers aan de luidsprekers. Wattgate en Schuko eurostekkers aan de netsnoeren. Tenslotte zijn BNC’s van Amphenol en echt 75 Ohm, waar de meeste BNC’s 50 Ohm zijn en een misaanpassing vormen.

In de set

De Crystal Cable is al vele weken in huis en dat heeft het mogelijk gemaakt veel te luisteren met veel apparatuur. Mogelijk om stapje voor stapje kabels te vervangen door Crystal Cable en er diverse kabelmerken tegenover te stellen. De basis set, waaraan de conclusies zijn verbonden is als volgt. Een Garrard 301 loopwerk met een Pro-ject 9C arm en een Benz Micro Glider L2 element. Via een Siltech MXT New York interconnect verbonden met een Linn Linto phono versterker. Digitaal signaal van een Teac VRDS T-1 loopwerk, een Monarchy DIP Mk 2 afgewisseld met een Monarchy DIP Upsampler, een Assemblage D2D-1 anti-jitter box/upsampler, uitmondend in een Apogee Mini-Dac. Alle digitale kabels waren en bleven Apogee Wyde-Eye. Radio kwam van een Pioneer tuner, die tijdelijk mijn Musical Fidelity verving, sinds kort opgevolgd door een Magnum Dynalab MD-90 tuner. Voor de versterking is gebruik gemaakt van een Marsh Sound Design P2000b voorversterker met een A200s eindversterker. Luidsprekers die aan de beurt waren voor de luidsprekerkabel zijn de bijna permanent opgestelde JMlab Electra 926, met ondersteuning voor het laagste laag van een Electra SW900 actieve subwoofer. Tussen dac en voorversterker en tussen voor- en eindversterker zijn gebalanceerde kabels gebruikt. Tuner en phono zijn met cinch aangesloten. Elk apparaat werkt via een Kemp Powersource netfilter. Niet genoemde netsnoeren zijn van Lapp of zitten aan de apparaten vast. Met uitzondering van een Sign PC-150 netsnoer aan de Assemblage.

Eerst zijn de netsnoeren aan de beide Marsh Sound Design’s en aan de Linn Linto vervangen door Crystal Power Reference. Daarna is de Crystal Connect Reference XLR erbij gekomen samen met de Crystal Connect cinch interlinks. Als laatste zijn de Crystal Speak Reference luidsprekerkabels neergelegd. In mijn extreme situatie elk 10 meter lang. Crystal Speak werkt met adapters waardoor wisselen met spades, bananen of pinnen mogelijk is. Bovendien is bi-wiring geen probleem. Bij mij zitten aan de versterkerzijde WBT bananen en aan de luidsprekerkant bi-wire stukjes met wederom WBT bananen. Op de akoestiek na moet u zich een voostelling kunnen vormen van de set op deze manier.

Crystal Cable, het bewijs

Crystal Cable kan materialen noemen, de eigenschappen beschrijven, mij de testopstellingen en resultaten laten zien, de “proof of the pudding is in the eating”. Dus is er geluisterd, heel veel en heel intensief geluisterd. Bij elke stap weer. Met een keur aan muziek variërend van ingetogen klassiek tot rauwe pop. Van koorzang tot het gebruik van de menselijke stem als instrument. Naar plaat, naar cd, naar dvd en naar de radio. De uitkomsten zijn onmogelijk allemaal te beschrijven. Een kleine greep uit de ervaringen leest u nu hier. Ik besef nog altijd onvolledig, maar ik doe mijn uiterste best neer te schrijven wat ik ervoer gedurende de vele uren luisteren.

Ik begin met de groei van de set naar een hoger niveau. Omdat ik bezig was met netsnoeren nam ik de Crystal Cable Power Reference daar gelijk in mee. Deze kabel scoort zeer hoog in het rijtje en eindigt net achter de duurste Acoustic Zen. De Power Reference zorgt voor een schonere achtergrond. Om dat te beleven moet u proberen te luisteren naar: muziek die stiltes kent en naar juist heel drukke muziek. Met goede netsnoeren heeft u een beleving als die van een autoloze zondag. De ruis op de achtergrond verdwijnt. U kunt zich wellicht voorstellen dat de aanwezige ruis mee gemoduleerd wordt met ze muziek en zo zorgt voor onrust en uiteindelijk luistermoeheid. De Power Reference maakt het geluid tevens strakker, wat goed waar te nemen is in de basweergave. Meer ruimte en een betere stereo afbeelding met meer diepte. Ik koppel de drie Power Reference kabels achter een Kemp Powersource filter in mijn set. Dan ga ik door met het gelijktijdig vervangen van twee interconnects. Tussen DAC en voorversterker en tussen voor- en eindversterker. In mijn set reageren de Marsh en de Apogee met enthousiasme op de Connect Reference XLR en ik heb weer een stapje vooruit weten te zetten. Goed, maar minder spectaculair zijn de Crystal Connect cinch interlinks. Prima kabels maar ten opzichte van wat ik normaal gebruik niet zozeer een verbetering, eerder een verandering. Een accent verlegging. Ik was al teveel verwend met mooie kabels om aan de platenspeler en de radio een wezenlijk verschil waar te nemen. Het is wel een opruiming achter de apparatuur, van normale kabels naar deze flinterdunne types. Die dan net zo goed blijken te presteren. Tenslotte de luidspreker kabels erbij aan de set. Nu is dus bijna alles van Crystal Cable. Van netsnoer tot aan de luidspreker.

Als er één bewijs is van kabelsynergie, dan is het met Crystal Cable. Al ben ik er van overtuigd dat het met meer kabelmerken zo is. De positieve eigenschappen van de individuele kabels worden versterkt door de gehele keten met hetzelfde materiaal op te bouwen. Alsof de verbeteringen worden uitvergroot en de negatieve aspecten worden kleiner en kleiner. Ik beweer dit al een poosje en langzaam maar zeker komen er meer medestanders. Kies voor een neutrale set, neutrale kabels en zie, er ontstaat een verband in het geluid dat herkenbaar wordt. Ik hoor, met de luidsprekerkabels aangesloten, nog steeds wat de interconnect en het netsnoer teweeg bracht. Daar doet de LS-kabel geen afbreuk aan. Eerder maakt hij het duidelijker wat er veranderde.

Crystal Cable: kabel en sieraad

Tijdens het draaien van Stacey Kent’s cd “Let yourself go” lijkt de set haar woorden letterlijk te nemen. Heerlijk los en vrij komt het geluid van de vloerstaanders. Alsof het monitoren betreft. Ik luister naar wat de componenten in de set doen en veel minder naar wat de kabels daartoe bijdragen of juist afbreuk aan doen. Zo transparant als de buitenisolatie proberen ze zich ook te gedragen voor de muziek. De plaatsing van instrumenten en stem is beter. Het overkomt me nogal eens dat de bekkens veel te ver naar voren trekken. Nu niet, bekkens staan achter de stem. En niet schijnbaar, maar duidelijk waarneembaar. Het hele stereobeeld staat als een blok in de ruimte. Holografisch geprojecteerd. Steeds maar weer kom ik een stapje dichter tot de ultieme set. De balans van het geluid trekt wat meer naar de laagweergave. De Crystal Speak kabels hebben beslist body. Omdat de luidsprekers aardig in de grip worden gehouden door de eindversterker wordt het allemaal net niet teveel. Bovendien blijkt na langer spelen dat de kabels verder uitbalanceren en de body op natuurlijke wijze gaat inpassen. Kanttekening, misschien is dit deels een vorm van gewenning.

Een heerlijke cd is en blijft: “Wool” van de Nits. Nederpop van grote klasse. Ik heb die een tijd al niet meer gedraaid en het is haast schokkend om te ervaren hoe de set de laatste tijd is gegroeid in kwaliteit. Voornamelijk in de zin van realisme. Ondersteund door meer transparantie, meer detail en meer emotie overdracht. Dat zijn niet alleen de kabels, er is meer aangepast, onder andere in het digitale circuit. Fijn is ook dat ondanks de toegenomen precisie muziek het nog steeds wint van analyse. Mijn streven is altijd muziekweergave, desnoods ten koste van wat kleuring of andere vormen van vervorming. De kloof tussen precisie en muziek is wel kleiner aan het worden. Telkens ga ik een stapje vooruit. Nu weer met Crystal Cable. Nils Lofgren “Acoustic Live” schuift in de lade. De man en de gitaar. Het is onderhand licht adembenemend wat de kwaliteit van cd weergave is. Mens en instrument spelen samen maar zijn individueel te volgen. Zo ook de kast en de snaar. De impuls weergave is zo makkelijk en zo lekker snel. Wat is dat toch genieten. Op Hugh Masekela neemt de verstaanbaarheid toe. Hugh komt meer los van de achtergrond en beluister eens hoe fraai de zangers op de achtergrond waar te nemen zijn. Een lust voor het oor. De rust in de weergave zet een podium neer waar op gemusiceerd wordt. Hoogte weergave is eindelijk ook eens correct. Voor alle instrumenten. Dat komt zelden voor. Wat er op de cd staat gaat van subtiel naar explosief. Zelden was het solo instrument van Masekela zo “live” hier in de luisterruimte aanwezig.

Ik geniet graag van Mary Black. Op lp en op cd. Op sommige tracks is de piano en de kracht van haar stem gebruikt om nadrukken te leggen op accenten. Set en kabels volgen dat nauwkeurig. Ik weet dat een track als “Katie” op een top set nog beter kan, maar ik kom zo toch een heel eind. Als ik lp en cd vergelijk valt het me op dat ze steeds meer naar elkaar kruipen. De race kent afwisselende koplopers. Tot ik, eigenlijk oneerlijk, een recente live opname van Mary opzet waarop wederom “Katie” te horen is. Dank u, in de loop der jaren is cd wel degelijk volwassen geworden. Dit gaat de lp, een geremasterde versie van de oude cd, ver en ver voorbij. Dit is geen ander geluid, dit is een kwalitatief veel hoogwaardiger opname. Dat valt nu nog meer op met deze kabels. Je hoort meer, je neemt het ook gemakkelijker waar. De Buena Vista Social Club kan je ook zo lekker in het orkestje laten kijken. De oude stemmen en instrumenten bieden een sfeertekening van Cuba. Het klinkt allemaal zo soepel en het gevoel bekruipt me dat de set nu achter de kabels aanholt. Niet langer is de kabel een beperking, het lijken de componenten in de set zelf te zijn die naar een hoger plan moeten. En de akoestiek is de beperking. Naarmate de set geperfectioneerd wordt neemt de invloed van de akoestiek toe in importantie waardoor het tunen van de set steeds kritischer is. Dit zet je niet even in een uurtje neer, hier kost het tijd binnen de beschikbare ruimte het optimale te zoeken. In ruil daarvoor beleef je het plezier van de Cubanen, de emotie, de afgeleefde gezichten krijgen vorm in een virtuele voorstelling. Tenslotte terug naar de donkere kant van het bestaan. De koude en mist van Ierland en de Keltische klanken van Clanned. “Landmark” staat als een huis. Boven de duisternis uit zweeft de stem van Brennan in de mistflarden. Zachte percussie ruist op de wind. Soms breekt de zon door het wolkendek en vormt een kleurpalet dat groter is dan een schilder in de hand kan houden. Er is een uitgesproken natuurlijkheid in het geluid wat duidelijk hoort bij deze muziek. De weergave ondersteunt de boodschap achter de muziek en achter de klanken. Terug naar de oorsprong, terug naar hoe Clanned het mogelijk allemaal bedoelde.

Crystal Cable: kabel en sieraad

Wie magie zoekt in een weergave keten kan dat vinden met Crystal Cable. Kennelijk is de wetenschap zo ver dat emotie, sfeer en natuurlijkheid te vangen zijn in een mengsel van isolatie, coaxiale constructie en geleider. Andere merken kunnen dat natuurlijk ook, zonder twijfel, maar Crystal Cable doet mijn set leven. Tegen een prijs, ik ben dat volkomen met iedere lezer eens. Als ik teruglees wat hierboven aan muziek is beschreven, dan lees ik meer dan anders over de muziek zelf. En minder over de eigenschappen van het product. Dat is een goed teken want dan kun je spreken over onzichtbaarheid en transparantie. Hoe minder je over een product kunt schrijven, hoe minder het toevoegt of afdoet aan het geluid. En zo hoort het. Wat ik bovendien heel erg op prijs stel is de synergie in de kabels. Het vervangen van kabels in stapjes laat je beseffen dat het toepassen van gelijksoortige kabels de gunstige eigenschappen meer naar voren brengt. Begint u net met echte hifi apparatuur, dan ligt de weg open naar die filosofie. Heeft u al kabels, start dan gerust met het vervangen van de belangrijkste kabels in uw set en groei langzaam door naar één merk.

Crystal Cable is net als alle andere merken niet zaligmakend, maar het is verfijnd en verenigt een stukje magie met een brok wetenschap. Zoals een flinterdunne carpaccio een culinair hoogstandje is voor de smaakpapillen, zo is Crystal Cable een flinterdun audio hoogstandje voor het menselijk oor. Gun Italianen het meesterschap in de keuken, dan maken wij in Nederland kabels tot op het hoogste niveau. Dunner dan ooit.

Prijzen: