New Audio Frontiers

‘Italiaanse Match’

Een van de leukste dingen van het recensenten-vak is dat je kennis kunt maken met heel veel produkten die anders volstrekt buiten bereik blijven. Veel van die apparaten zijn gewoon goed en doen geen stof opwaaien. Andere produkten zijn beter maar hebben een slechte prijs/kwaliteitsverhouding. Een enkele keer wordt je getroffen door iets heel bijzonders. Dat gebeurde dit keer met New Audio Frontiers. Uitermate geschikt om een verhaal over systeembouw aan op te hangen, want dat is uiteindelijk waar het om gaat.

Oei, net een nieuw systeem gekocht en na het committen van de pintransaktie opeens tienduizend euro lichter. Sommige consumenten denken ruimer en parkeren vijftigduizend euro of een vijfvoud daarvan in de kassa van de hifi-boer. Je voelt je daarna een hele pief. Verheven naar een toppositie in de social circle. ‘Keeping up with the Johnsons’ is deze keer wel bijzonder geslaagd. Minzaam lees je de recensies en ingezonden brieven, waar het over dingen gaat die een wat minder diep financieel gat slaan. Jij hebt immers twee keer vijf kiloWatt achter gouden frontplaten! Desnoods blaas je het parket twintig centimeter omhoog. Grafieken aan de wand bevestigen het rotsvaste geloof in een recht evenredige relatie tussen investering en geluidskwaliteit. Ook nog alles van hetzelfde merk gekocht. ‘Dan is alles op elkaar afgestemd’ volgens de verkoper.

Helaas is de wereld minder mooi dan in bovenstaande illustratie. Iedereen die kookt gebruikt altijd dezelfde artikelen. Bloemkooltje, truffeltje, bolletjes met een Beluga-logo, kruidenrekje via een bekende grootgrutter, bij volle maan geplukte sperciebonen en krieltjes afkomstig van door de gemeente gesaneerde gronden. Het maakt echter een fundamenteel verschil of mijn persoon in de keuken met deze materie gaat worstelen, of dat Bercuse er zijn Franse sterren over laat schijnen. Als je hifi koopt en je staat vertwijfeld op de deurmat te staren naar de stapel dozen die door een snelle verkoper zijn gedropt, dan heb je wellicht een paar details over het hoofd gezien. Een echt supersysteem bestaat uit de ideale kombinatie van komponenten, uit het hebben van een niet te onbehoorlijke akoestiek en uit een verzameling perfecte opnamen op cd of vinyl. In die hele mix zit het geheim van topklasse weergave. Wie dat beheerst heeft de sleutel tot de heilige graal. Er bestaan weinig écht slechte komponenten, maar er bestaan véél slechte systemen. Als je met zelfbouwers praat over wat hun bezighoudt, dan presenteren ze in de strijd om de perfecte versterker altijd een lijst met dure onderdelen. Gouden WBT’tjes, keramische voetjes, high grade transistoren, zilver hier, goud daar en een met diamanten gezette power supply. Ik zal niet direct beweren dat het toepassen van ‘premium parts’ nooit zinvol is, maar het gaat uiteindelijk om het design. Een goed ontwerp doet direct van zich spreken, ook al soldeer je het als spinneweb op een plaatje hardboard.
De waarheid is dat de fabrikant van de beste luidspreker doorgaans niet de fabrikant is van de beste versterker. De beste kabels en cd-spelers komen ook weer van elders. Een systeem dat heel duur is, is ook niet per definitie beter dan een ‘low budget collection’. Het kàn, maar je moet keihard werken om een systeem van 100K euro op het niveau te tillen dat je zou mogen verwachten. De kunst ligt dus in het selecteren en matchen van komponenten, het kiezen van opnamemateriaal en het beheersen van de akoestiek. Wie dat kan, kan voor zowel een bijzonder laag bedrag, als voor een mega-investering systemen bouwen die de ‘pinnacle’ vertegenwoordigen van wat high-end weergave in essentie betekent.
De auditieve herkenning van zo’n supermatch is best makkelijk, maar in woorden stuit je op problemen. Het kernwoord is kommunikatie. Zo’n systeem is in staat om muziek op een verslavende en niet-vrijblijvende manier over te brengen. Je wordt gewoon het systeem in gezogen en je wilt blijven luisteren. Er is sprake van echtheid en natuurlijkheid en dat is iets anders dan een set die gewoon ‘lekker’ klinkt. Dat doet mijn autoradio namelijk al.  Een systeem dat ‘echt’ klinkt, laat snelheid, ‘clarity’ en kracht achter elk geluid horen en heeft een enorme mate van gedetailleerdheid, fijndynamiek en natuurlijkheid. Het is net alsof er geen deken over de luidsprekers hangt.

New Audio Frontiers

Dealer rol   

Het is opmerkelijk dat er veel ultra-rijke consumenten zijn die geen liefhebbers van muziek zijn. Zij zouden zich op high-end gebied alles kunnen veroorloven, maar doen het niet. Anderen met veel geld houden wél van muziek, hebben een duur systeem, maar een slechte adviseur. Dat heb ik heel vaak meegemaakt. Twee ton uitgegeven en het klinkt nergens naar. Er blijven dan twee alternatieven over: veel geld en een goede adviseur, of een modaal inkomen en eveneens goed advies. Voor de meesten zal het laatste gelden. Het goede nieuws is dat je voor een bescheiden budget werkelijk een state-of-the-art performance kunt krijgen. Je hebt dan weinig geld nodig, maar een erg goede dealer of onafhankelijke audio-adviseur. De toegevoegde waarde van een dealer zit nou juist in het kunnen bouwen van een perfect systeem. Als je zulk advies krijgt en je koopt vervolgens de hardware bij een dozenschuiver, dan gooi je voor altijd je kansen op zulk advies weg. Als iemand een versterker koopt van 25K euro, dan is dat in het Nederlandse hifi-wereldje in no-time bekend. Ook als je vraagt en elders koopt. 

Uitzondering

Bij wijze van grote uitzondering beschrijf ik hier een kompleet systeem, dat betaalbaar is en een state-of-the-art prestatie neerzet waar je volledig door gevloerd wordt. Het is écht een uitzondering, want dit soort systeembouw hoort bij de hogeschool van het systeem-matchen en ik vind dat de hifi-dealer dat behoort te doen. Het systeem dat ik hier beschrijf laat zo ongeveer horen waar de grens van de geluidsweergave ligt en presenteert zowat alles wat er onder de begrippen ‘high-end weergave’ en ‘realiteit’ wordt bedoeld. Het systeem is heel bewust opgebouwd uit niet al te dure komponenten. Elk komponent, behalve (vanwege deze test) de versterker, is uitwisselbaar met iets dat nog beter en duurder is. Daarmee is de prestatiegrens nog extreem op te schroeven, maar het prijskaartje ook. De ideale match ontstaat hier omdat de toegepaste komponenten en de akoestiek, in hun eigenschappen, elkaar op een hele geraffineerde manier ondersteunen en versterken. Hoewel de versterker voor tachtig procent verantwoordelijk is voor het eindresultaat, zal vervanging van de kabels of de weergevers snel leiden tot het verdwijnen van de magie. Tenzij je vervangende komponenten vindt die de som der delen wederom vergroten. 

Japan

Welke zijn de beste versterkers ter wereld? Welk kriterium kies je dan? Het kriterium is erg simpel. Gewoon ‘reality’ en echtheid van weergave. Je komt dan uit bij een JL3 van Convergent Audio Technology, enkele modellen van Audio Note en wat exoterica die ik hier maar even vergeet. Allemaal volstrekt onbetaalbaar, maar uiterst fascinerend. Ze zetten een prestatie neer die met transistoren vrijwel onbereikbaar is. Audio Note versterkers werken met GE211 of 845 triode buizen. De schakelingen zijn simpel. Er is een choke en soms buizen-gelijkrichting. De trafo’s zijn handgewikkeld met 0.05mm zilverdraad. Per trafo zo’n 4 kilogram. De andere onderdelen zijn ook kostbaar, maar het gaat hier vooral om de match van komponenten. Dit beschreven concept is standaard voor veel Japanse triode-versterkers. De prestaties liggen in de buurt van wat fysisch mogelijk is. Een voorbeeldversterker met 845-buizen is de Ankoru Twin 845.

New Audio Frontiers

Italië

Voor de hier te beschrijven versterkers gaan we naar Italië. In Viadana zit de firma New Audio Frontiers. Ze bouwen sinds jaar en dag triode-versterkers naar Japans voorbeeld. Het uiterlijk is van een hoog Italiaans design-gehalte. Daarover mag je twisten, want dat heeft te maken met smaak. Over de prestaties valt helaas niet te twisten. New Audio Frontiers levert drie modellen. De ‘Reference 845’ zijn monoblokken. Beide 845-tubes leveren 40Watt per blok. De ‘Integrated 845 SE’ is een stereoblok met ingebouwde voorversterker (geen phono aanwezig). Er zijn vijf lijn-ingangen. De ‘Stereo 845 SE’ is een stereo-eindversterker. De stereoblokken leveren 25Watt per kanaal. Elke stereoversterker of monoblok weegt vijftig kilo en heeft een frequentiebereik van 5Hertz tot 90K. De schakeling is een klasse-A, zero-feedback single-ended design met kostbare RCA 5R4GY buis-gelijkrichters per kanaal. In de voortrappen bevinden zich E83CC’s en de 5687WA. De hier aanwezige versterkers waren standaard voorzien van Golden Dragon 845-buizen, maar ik heb ook de KR-Audio Electronics 845’s onder handbereik. De versterkers zijn auto-bias, dus het wisselen van buizen is voor die parameter geen probleem. Uit de hele bouw en uit de prestaties blijkt dat het hier niet gaat om een run-of-the-mill produkt. Om dergelijke prestaties neer te zetten heb je een intensieve kennis nodig m.b.t. het wikkelen van trafo’s en matchen van komponenten. De versterkers zijn ook nog leverbaar in een ‘Special Edition’ uitvoering. Voor de méérprijs zijn er dan een aantal extra premium parts toegepast.

Set

Nogmaals: dit is een éénmalig voorbeeld van een spetterende match. Uitgangspunt is om de essentie van high-end weergave (lees: werkelijkheidsweergave) te laten horen en om een minimale investering te doen. De pretentie is hier dat het resultaat schokkend goed is en iedereen uit z’n stoel zal blazen. De pretentie is niet dat hier elke weergave-parameter volledig recht wordt gedaan. Aansluiten van een stel Sonus Faber Amati Homage met Siltech G5 gaat nog veel verder, maar veroorzaakt ook een extra dipje in de eurorekening.
De New Audio Frontiers integrated 845 SE werd aangesloten met Siltech ‘London’ MXT professional kabel op Dynaudio Audience 42-monitoren. Netkabels zijn van van den Hul (The Mainsstream) en van Harmonic Technology. Aan de andere kant een Marantz CD9000-speler met een speciale buizenmodifikatie, uitgevoerd door Rik Stoet. De Dynaudio’s staan op statieven. Afstand tot de zijmuren is 1.5 meter, afstand tot de achterwand 2 meter, afstand tot de luisterpositie is 2 meter en de onderlinge afstand is 3 meter. De ruimte heeft een schoenendoosvorm en heeft een levendige-, maar zeker geen uitbundige akoestiek. Bij elkaar kost deze hele set (ex. de luisterruimte) ongeveer 8050 euro. Dat is best je zakgeld voor twee weken, maar het eindresultaat speelt de meeste sets van over de ton helemaal weg op essentiële audiofiele parameters.
Bij een fraaie set hoort ook goede muziek. . Een fenomenaal voorbeeld vormt de sacd van Carel Kraayenhof met het Nederlands Kamerkoor van het Concertgebouworkest. Het is een multichannel-opname met tango’s van Alvarez, Kraayenhof en Piazolla en het geheel is opgenomen en gemasterd door Polyhymnia. Pentatone Classics is het verantwoordelijke label en zij gaan volledig voor de promotie van multichannel-muziek. Deze sacd vormt een opnametechnisch- en artistiek hoogtepunt, zelfs bij weergave in cd-stereo (Pentatone 472-321-2). In de genoemde set is uiteraard de stereo-track beluisterd.

New Audio Frontiers

Klank

In principe doet de New Audio Frontiers-versterker alles extreem goed. Op het gebied van audiofiele parameters is er eigenlijk nauwelijks meer wat te wensen. 25Watt per kanaal lijkt niet veel, maar vijfentwintig buizen-Watt’s zijn andere Watt’s dan die van transistorversterkers en ook de lage-order vervorming van een tube-amp speelt hier een grote rol. Maar goed, ondanks het feit dat deze versterker verrassend veel weergevers probleemloos aan kan sturen, gaat de voorkeur uit naar hoogrendement exemplaren. Dat geldt in principe voor alle low-power triode-versterkers. Luisteren naar deze versterker betekent letterlijk en figuurlijk luisteren zonder gordijn voor de luidsprekers. De sprankelende ‘clarity’ maakt dat de muzikale gebeurtenis letterlijk ‘live’ in de kamer staat. Het koper van Joe Henderson en Candy Dulfer komt met zo’n enorme dynamische power de luisterruimte binnenzetten, dat ik even vreesde voor het leven van de Dynaudio’s. De allergrootste kracht van deze versterker zit in de dynamische behandeling van transiënts. Er wordt een extreem ruimtelijk- en gefocuseerd beeld neergezet vol met fijndynamische verschillen. Die zijn enorm natuurgetrouw en goed geschaald. Achter elk geluid, of het nou uiterst subtiel is of groot en krachtig, voel je de dynamische power van de versterker. Achter elke pianoaanslag voel je kracht, of het nou de hoogste- of allerlaagste frequenties betreft. Dat alles in een uiterst neutraal klankbeeld dat de volledige ruimte geeft aan de eigen klank- en ruimtelijke dimensies van de opname. Het eindresultaat is in feite niet romantisch. Het heeft niet de diepe harmonische rijkdom van een Jadis JA-50 of JA-200. Het geluid emuleert dat van de bekende CAT-eindversterkers (JL1, JL2, JL3) en komt absoluut in de buurt van de onbetaalbare Audio Note’s. Het voegt niets toe aan de opname, maar het laat ook niets weg. Goede opnamen klinken spectaculair realistisch, met een grijpbare dimensionaliteit. Wat slecht geregistreerd is, krijg je onverhuld en keihard voor je oren, hoewel het niet zo slecht klinkt als je zou verwachten. De benadering van het bronmateriaal is volstrekt objektief. Ook de snelheid van deze versterkers is opvallend. Daarin bereikt New Audio Frontiers een nieuwe maatstaf, waar het merendeel van de solid state ontwerpen het nakijken hebben.                

KR

KR-Audio Electronics biedt een alternatief voor de ‘standaard’ 845 buizen. De KR-buizen kenmerken zich door een geclaimde veel langere levensduur en een wat hogere vermogensafgifte. De standaard 845 gaat zo’n duizend tot tweeduizend uur mee, afhankelijk van o.a. het merk versterker en de ingestelde waarden. In principe is een KR-buis gelijk aan de standaard 845 en kan deze meteen in de versterker worden gezet. Navraag bij de Italiaanse fabriek leverde op dat ze ook af-fabriek met KR-buizen kunnen worden geleverd en dat de match dan geoptimaliseerd wordt. Zelf inprikken leverde geen problemen op, maar de fabriek adviseert om het vanaf hun produktielijn te laten doen. De KR’s geven veel minder licht dan standaard 845’s. Ze worden ook minder warm. Mijn 845’s waren nog niet volledig ingespeeld, maar de prestaties waren minimaal identiek aan de Golden Dragons. Die laatsten (volledig ingespeeld) klonken in dit tussenstadium een streepje dynamischer. Ik kom nog terug op KR, als ze volledig ingespeeld zijn. Als je veel speelt, kan de investering in KR-buizen redelijk wat geld opleveren bij vijf tot tien jaar gebruiksduur van een 845-versterker.

New Audio Frontiers

Marantz

Rik Stoet levert een aantal gemodificeerde Marantz cd-spelers (CD6000, CD5000, CD6000LE) met een volledig nieuw voedingsboard en een buizen-eindtrap. De 6922-tubes en speciaal gebouwde koppelingstrafo’s bevinden zich op een board dat aan de rechter-binnenzijkant bevestigd is. In de voor deze test beschreven totaalset is de CD6000 gebruikt, maar deze speler draait al maanden mee in allerlei referentiesystemen. Het is een uitermate muzikaal klinkende speler met een fantastische klank en nagelstrak laag. Je moet redelijk wat geld uitgeven wil je deze prestatie fundamenteel verbeteren.

Konklusie

De 845-single-ended zero-feedback klasse-A versterkers van New Audio Frontiers laten nagenoeg horen waar de grens ligt van high-end weergave. Het zijn echt superversterkers. In de beschreven set zorgt dat voor een verbluffende, unieke en uiterst konfronterende ervaring. Ik heb zelden zo’n ver doorgevoerd niveau van realisme en echtheid beleefd. Het wordt pijnlijk duidelijk waar andere systemen en versterkers op stuk gaan. De relativering is dat de beschreven set natuurlijk best een setje aktieve subwoofers kan gebruiken (ik boekte fenomenale resultaten met de MJ Acoustics Pro 50 woofers en met de keramische woofers uit het Infinity Modulus theatersysteem) en dat een 25Watt triode-versterker natuurlijk grenzen kent m.b.t. de luidsprekerkeuze. Voor de rest mag je hier stevig snuffelen aan het soort performance, dat kenmerkend is voor de allerbeste versterkers in de wereld. Tel daar gerust de high-quality konstruktie en de gunstige prijs/kwaliteit-verhouding bij op. Volgende week ga ik het systeem draaien met Siltech G5, vinyl en super audio cd en dan verlaat je gegarandeerd je kompartiment. Iedereen die voor een redelijk bedrag een buitengewoon goede cd-speler zoekt, zou eens moeten luisteren naar de gemodificeerde Marantz CD6000.

Ruud Jonker (tekst en fotografie)

Noot van de redactie

Dit artikel is geschreven door "niet-HiFi.nl" auteur Ruud Jonker. Het artikel zou eerst in MusicHome of HVT verschijnen. Dit lukte vanwege plaatsgebrek niet. Ruud Jonker bood het HiFi.nl daarom kosteloos aan: hij wilde graag dat dit artikel gepubliceerd werd.

Meer informatie

Music Matters 
Tel.: 070-4279079
www.music-matters.org

Eurogram
Tel.: 072-5741984
www.eurogram.nl