Review YG Acoustics Carmel: een ongelooflijke ervaring
Vorig jaar ontstond een contact met de vertegenwoordiging van YG Acoustics, op initiatief van de Belgische importeur van dit merk luidsprekers. Het resulteerde uiteindelijk in de komst van de YG Acoustics Carmel monitoren. YG is een Amerikaanse fabrikant. De luidsprekers zullen niet onbekend zijn bij degenen die de internationale shows bezoeken, maar waren tot voor kort nog niet in de Benelux beschikbaar.
Kerry St. James, YG’s internationale senior account executive, toonde hier in de luisterruimte de verschillende onderdelen die middels cnc-technieken worden gemaakt. Dat is absoluut indrukwekkend vanwege de precisie en nauwe toleranties. Een andere erg belangrijke techniek is de afstemming van het frequentiegebied en de phase-response in het overnamegebied tussen twee drivers. De phase-match van YG is 5 graden in het overnamegebied. Bij de dichtstbijzijnde competitie is dat 20% over een groter overnamegebied. De frequentiekarakteristiek van een YG luidspreker is extreem vlak. Daarmee wordt het timbre van stemmen en instrumenten niet aangetast. Het voordeel van de nauwkeurige relatieve phase-afstemming is dat ruimtelijke informatie en transiënten natuurgetrouwer worden weergegeven. YG doet dus tegelijkertijd zowel een phase-afstemming als een optimalisering in het frequentiedomein. Teneinde de vervorming in tweeters te reduceren gebruikt YG de ForgeCore technologie. Kort door de bocht kijkt ForgeCore naar de 3D geometrie van het motorsysteem. De essentie is dat de beweging binnen de tweeter veel nauwkeuriger verloopt. Tweeters van andere fabrikanten worden gebouwd via 2D laser-cutting of gewoon gestampt uit metalen platen. Door de betere geometrie heeft een ForgeCore tweeter een aanzienlijk lagere vervorming en klinkt veel relaxter.
YG ontwikkelt ook eigen spoelen voor de crossovers en gebruikt speciale technieken om resonanties in luidsprekerbehuizingen te elimineren. Die behuizingen zijn gebouwd van aluminium en ontstaan weer vanuit de cnc-technologie van YG. Werkelijk elk onderdeeltje, tot en met de luidsprekerterminals en de bars die worden gemonteerd om de bi-amping uit te schakelen, zijn voorbeelden van hoog ontwikkelde cnc-skills. Zo’n luidsprekerbehuizing heeft geen parallelle vlakken en er wordt, naar moderne inzichten, geen gebruik gemaakt van interne demping. Dempingsmateriaal vreet energie op en geeft kleuring. Een luidspreker gaat daardoor ‘boxy’ klinken. YG luidsprekers klinken volkomen ‘vrij’ met een ongekleurde, krachtige en strakke bas. Er is nog veel te vertellen over de YG-technieken, maar het is raadzaam voor de belangstellenden om de whitepapers te bestuderen.
Perspectief
Om te beginnen is het belangrijk om de zaken in het juiste perspectief te zetten. De Carmel is een tweeweg vloerstaander van zeer bescheiden afmetingen. Een footprint van 28 x 24 cm en een metertje hoog, ideaal voor een bescheiden luisterruimte van vijf bij negen meter. In het zwart geanodiseerd zie je ze nauwelijks staan in het interieur. Ze zijn ook beschikbaar in blank aluminium. Deze weergever zal zich nooit manifesteren met voelbaar en donderend laag, waardoor de stuclaag spontaan loslaat. Het laag gaat tot 34Hz en dat is een zéér goede waarde gezien de afmetingen. In een gesloten systeem is het laag volledig lineair en ontbreekt het vaak grillige verloop zoals basreflex-systemen dat vaak kennen. Een basreflex is bedacht omdat veel fabrikanten geen kleine (gesloten) luidsprekers kunnen bouwen die voldoende diep gaan en ook om bewust allerlei room-modes op te wekken, zodat de consument een weergever krijgt met zo’n ‘lekker’ laag. Verleidingen waardoor u voor de bijl gaat door de luidsprekermuur bij de hifi-knaller. Het is niet mogelijk om het laag dieper te krijgen binnen dezelfde afmetingen van de gesloten luidsprekerbehuizing. Het rendement neemt namelijk dramatisch af bij elke 10Hz dat de onderste grens wordt verschoven. Het laag van de Carmel is door het gesloten karakter veel realistischer en dichter bij de opname. Kwaliteit in plaats van kwantiteit. Dat vraagt absoluut om gewenning. Deze luidspreker is uiteraard minder geschikt voor muziekliefhebbers die veel content hebben in het gebied tussen 16-34Hz. Maar, daarvoor zijn de grotere YG-systemen bij uitstek geschikt, hoewel die ook geen laag weergeven dat er simpelweg niet is.
YG Acoustics Carmel: de luisterruimte
Opstellen/tunen
Teneinde de Carmels te kunnen beluisteren, volgde wederom het ‘ritueel’ van opstellen, tunen en het vinden van de juiste versterkers voor de aansturing. Die no-nonsense activiteit moet zo kort mogelijk duren. Audio en muziek dient hier een commercieel, informatief en wetenschappelijk doel en is allesbehalve een hobby: het doel van hifi is om naar muziek te luisteren. Het doel van uw auto is om van A naar B te reizen en waarschijnlijk niet om continu aan het ding te sleutelen. Zogenaamde audiofielen kunnen jaren bezig zijn om een setje aan de praat te krijgen. Daar is niets mis mee, maar de marketing in de hifi-wereld is leugenachtig. Derhalve kunnen audiofielen volledig verzuipen in de wereld van kabeltjes, accessoires met gouden beloften, filters en alle mogelijke voorwerpen die je onder, bovenop of in de buurt van audio-componenten kunt plaatsen. Dat gaat doorgaans gepaard met het meerdere malen verkopen van ‘verdachte’ componenten en het aankopen van het zoveelste apparaat dat gouden oren in de wacht sleepte. Het is een valkuil en vicieuze cirkel waar velen in belanden en het genieten van muziek komt vervolgens op de laatste plaats. Je raakt als audiofiel vaak volledig de focus kwijt. Het einddoel is namelijk een systeem dat muziek maakt.
In de luisterruimten die gebruikt worden voor de reviews is er simpelweg geen tijd om wekenlang bezig te zijn totdat setjes of te testen componenten op topniveau presteren. Daar is de focus dus volstrekt helder. Die prestatie moet er in principe binnen enkele uren staan. Hoe gaat dat dan? Wel, het uitgangspunt is altijd dat de akoestiek klopt. Als daar problemen mee zijn, dan is het beter om gewoon te stoppen. Je bent namelijk kansloos. Zelfs met de beste en/of duurste componenten in de wereld. De akoestiek in de luisterruimten hier is redelijk optimaal. De luidsprekers worden vervolgens gewoon geplaatst en aangesloten op een willekeurige versterker. Er slingert hier altijd wel een kringloopversterkertje rond. Vervolgens wordt er twintig seconden ruis afgespeeld en dat geeft exact aan waar die luidsprekers moeten staan. Maar, zo’n test met een ruissignaaltje via een willekeurige versterker geeft ook oneindig veel informatie over het karakter en de eigenschappen van de betreffende luidsprekers. Aan de hand van deze test, bijkomende technische informatie en soms wat metingen, is het mogelijk om in te schatten welke versterker nodig is om zo’n luidspreker optimaal te doen presteren.
In geval de Carmel en ook standaard tijdens andere reviews, werden eindversterker en voorversterker dus besteld, hier afgeleverd en aangesloten. Het is dan direct mogelijk om een end-to-end meting te doen om te bepalen of de kabels matchen. Als dat niet zo is, wordt hier snel een kabeltje gebouwd of gezocht dat wél exact matched. De Carmel speelde vervolgens heel goed, maar zeker niet op 100%. De voorversterker was hier de schuldige. Dat de eerst gekozen voorversterker niet zorgde voor de juiste match kwam simpelweg door de zeer bijzondere eigenschappen van de Carmel, waarmee voor het eerst in de luisterruimte kennis werd gemaakt. De enorme uitdaging was nu om een voorversterker te vinden die de basiseigenschappen van de Carmel niet om zeep zou helpen. Dat heeft dit keer enige tijd gekost, waardoor de opbouw van het systeem iets langer duurde. In principe ongeveer anderhalve dag. Maar dan staat er een basissysteem dat volledig klopt. Daar moet dan een bron aan toegevoegd worden. Met een bron kun je simpelweg opschalen in kwaliteit. Begin met mp3 en stop ergens met een studio-recorder die op 15ips draait. De set zal altijd de maximale kwaliteit laten horen waartoe de aangesloten bron in staat is. Het is vloeken in de kerk, maar met de opgebouwde set klonken zelfs mp3-files griezelig goed. De gebruikte bronnen waren een cd-speler, een computer met DAC voor enkele hi-res files (en die beruchte mp3’s) en een platenspeler. Dat laatste is natuurlijk een absoluut genoegen. Hoop dat de zorgrobot, die ondergetekende over vele jaren mogelijkerwijs zal vergezellen, tegen die tijd in staat is om ook platen te kunnen draaien.
Maat der dingen
Het koele en wetenschappelijk gestuurde proces om de prestaties van een setje luidsprekers te optimaliseren klinkt redelijk simpel, maar werd enigszins uitgedaagd door de complexiteit van de Carmels. Deze weergevers zijn namelijk nagenoeg volledig transparant, neutraal en niet aanwezig. Als consument geef je dus een fiks bedrag uit voor iets dat virtueel afwezig is. Maar, in die eigenschap zit ook meteen de grote valkuil cq. uitdaging. Hoe kun je deze luidsprekers opstellen en aansturen, zonder dat die volstrekte transparantie en neutraliteit verloren gaat? De Carmel laat namelijk alles genadeloos horen. Je luistert niet naar luidsprekers, maar de eigenschappen van de versterkers, bronnen en de opnames komen in alle hevigheid naar voren. Voor het bronmateriaal is dat oké: opnames hebben klank, ruimtelijkheid, dynamiek, detaillering en frequentieomvang. De kwaliteiten van al die eigenschappen maken of we een opname technisch perfect vinden of van mindere kwaliteit. Het is dus een keihard gegeven.
Maar, versterkers kiezen we zelf. Het is uiterst makkelijk om met een verkeerde keuze de basiseigenschappen van de Carmels geweld aan te doen. In die zin is de Carmel uiterst kritisch met betrekking tot de aansturing. Daarom ging het in de luisterruimte aan de kant van de voorversterker fout. Zo’n foutje maakt dat deze weergevers in mindere mate hun werkelijk fenomenale potentieel waar kunnen maken. Dat betekent allemaal niet dat de Carmel een lastige luidspreker is om aan te sturen. Er zullen meerdere versterkers zijn die het beste uit deze luidsprekers zullen halen, maar dat vergt wel serieuze aandacht. Het is een kritische luidspreker en geen object om zelf mee te gaan experimenteren. Het expertise-niveau van de dealer, waar u na het lezen van dit review zo’n setje gaat halen, dient dus up-to-date te zijn. Anders is de kans groot om de unieke prestatie van deze YG voor veel geld volstrekt te missen.
YG Acoustics Carmel: hoe klinkt het?
Luisteren
Bij grootse ervaringen met audio-apparatuur gebeurt het een enkele keer dat er luisteraars over de vloer komen in een van de listening rooms. Met als thema: ‘er staat hier nu even iets leuks, dat moet je voor de f@*#ing fun eens beluisteren’. Dit keer waren ook vertegenwoordigers van YG uit de Verenigde Staten aanwezig, die daarvoor speciaal zijn overgevlogen. Niet nadat eerst het bericht richting Colorado werd gestuurd dat de Carmels in principe het type performance laten horen zoals de ontwerper dat bedacht heeft. Wel, die prestaties zijn op z’n minst opmerkelijk en confronterend. Direct herkenbaar voor luisteraars met professionele live en/of studio-ervaring en voor het bezoek uit de VS. Maar voor enkele anderen een absolute cultuurschok.
Zoals met alle audio-systemen moet u uiteindelijk zelf iets kiezen dat vreugde schenkt. Voor uw recensent is de wereld zelfs nog veel simpeler. Het enige dat gebeurt is eenvoudigweg opschrijven welke de geluidsmatige indrukken zijn. Na enige tijd gaat alle review-apparatuur weer weg, terwijl de lezer van Music Emotion iets koopt en daar jarenlang aan vast zit. Dat moet soms rampzalig beperkend zijn. Hier is het gewoon: ‘recensent sweept luidsprekers’. Waar de reviewer in zíjn of haar vrije tijd naar luistert, is werkelijk voor niemand interessant. Hieronder dus een simpele beschrijving van hoe de Carmels presteren. Als dat u aanspreekt, zijn ze gewoon te koop.
Er zijn weinig luidsprekers die zo ‘live’ klinken als deze Carmel (en de andere YG’s). Nou klinkt deze luidspreker zelf helemaal niet: de Carmel is genadeloos transparant en eigenlijk volstrekt afwezig. Er is een direct contact met de elektronica en de opname, de luidspreker zelf voegt niets toe en laat niets weg. Je kunt ook zeggen dat de Carmel ook niets in zich heeft dat de volledige ontplooiing van de opname in de weg staat. De Carmel klinkt uit zichzelf ook niet kil of koel, maar simpelweg neutraal. Als er warmte zit in instrumenten, stemmen en in de opname, dan geeft de Carmel dat gewoon weer. Als zulke eigenschappen ontbreken, verzint deze YG niet zelf een stukje warmte. Er is sprake van een superieure homogeniteit en lineariteit. De drive is volledig uniform over het volledige frequentiebereik en alle detail is hoorbaar, maar wordt niet gehyped door fouten in de filters, drivers of de afstemming.
Zoals dat zo mooi heet is de noisefloor erg laag. Dat is natuurlijk ook een functie van de aangesloten elektronica, maar in feite klinkt de Carmel extreem zuiver. Dat is best risicovol. Hoewel deze luidspreker zeker niet geschikt is om verpletterende decibellen neer te zetten in grote ruimten, kunnen ze toch fors uithalen en dynamische uitstapjes ragzuiver en snoeihard presenteren. Het lijkt dan of het niet hard gaat, maar ondertussen fluiten je oren. De indruk dat een luidspreker ‘hard’ klinkt komt vaak vanwege vervorming. Dat is wat de Carmel niet doet. Die zuiverheid draagt bij aan de spreekwoordelijke ‘inktzwarte’ achtergrond vanwaar het geluid tot je komt.
Ook de stage-afbeelding is superieur. Volledig 3D in alle richtingen, voor zover dat natuurlijk binnen de opname is geregistreerd. Vervolgens is er een eigenschap die vrijwel niet onder woorden te brengen is. Het viel direct op, tijdens de eerste twintig seconden dat de Carmel geluid presenteerde. Echt zo’n ‘wow momentje’. Het idiote is dat je daar vervolgens binnen een dag aan gewend bent, net als aan een hele dure en super rijdende auto. Het is een eigenschap die minder aanwezig is bij andere luidsprekers, maar die ongetwijfeld te maken heeft met de correctie van zowel de fase als het frequentie-verloop. Maar het heeft ook te maken met de manier waarop de drivers functioneren. Je hoort dat er in het weergegeven signaal iets is dat fundamenteel klopt. Iets dat verder gaat dan bij andere luidsprekers. Noem het een afname van vervorming. Het draagt absoluut bij aan het verpletterende realisme waarmee de Carmel kan spelen. Voordat deze review teveel in het esoterische domein belandt, is het zinvol om dit aspect te laten rusten. Voor ondergetekende was het ook de eerste confrontatie met dit fenomeen. Binnenkort komen er nog andere YG-luidsprekers naar de luisterruimte. Dan is er tijd om dit geluidsmatige aspect beter te duiden.
YG Acoustics Carmel: conclusie
Een key-eigenschap van deze YG is de extreem eerlijke benadering van het signaal dat binnenkomt. Dat kan positief uitpakken maar heeft natuurlijk ook een duistere kant. Wie een luidspreker zoekt die minder geslaagde opnames en tweederangs elektronica met de mantel der liefde bedekt, kan beter ver uit de buurt blijven van de Carmel. Op de Carmel hoor je namelijk alles. Elk aspect van de opname en alle eigenschappen van de aangesloten elektronica. Feitelijk luister je, indien dat mogelijk zou zijn, naar het directe signaal op de output-terminals van de eindversterker. Daarom was het ook zo verdraaide lastig om versterkers te vinden die de transparantie van de Carmels niet om zeep zouden helpen met een ‘kleurtje’ of anderzijds bedenkelijke eigenschappen. Een slechte opname klinkt dan ook gewoon slecht, oftewel ‘historisch’ authentiek. De platen van de Rolling Stones hebben in deze een bedenkelijke reputatie. Maar, als de opname super is, dan weet je echt niet wat er gebeurt. Er zijn maar heel weinig systemen in de wereld die dat nadoen. Als je Just in Time draait van McCoy Tyner’s ‘Dimensions’, via een van de topdraaitafels uit de vorige eeuw, dan gebeuren er dingen die je niet voor mogelijk zou houden. Het is alleen, ahum… confronterend. Het komt dichtbij zoals het in de studio klonk en is uiterst realistisch. Het betekent weergaloos genieten om te ervaren hoe muziek in de realiteit klinkt en wat er allemaal te horen is aan stemmen en instrumenten. De Carmel is dan ook uitermate geschikt als studiomonitor. Als consument wil je op de eerste rij in een rollercoaster, of je wilt een slap, vervormd en gekleurd aftreksel van wat er in de wereld gebeurt. Dat is gewoon een keuze. Het een is moreel gezien niet beter dan het andere, maar vanuit een high-end perspectief gaat het uiteindelijk om een zo natuurgetrouw mogelijke weergave in de huiskamer. Natuurgetrouw betekent dan dat opnames die slecht klinken als zodanig worden gepresenteerd. Wat echt goed is wordt op de meest indrukwekkende manier door de Carmels voor het voetlicht gebracht.
Even pinnen
Vervolgens hebben we het prijskaartje van deze luidsprekers: een slordige €33.000. Dat vraagt om een potje met happy money, maar soms kun je in het leven beter je zin doorzetten. Gewoon twee keer slikken, niet te diep nadenken en zo snel mogelijk de pin-transactie afronden. Contactloos betalen met een mobieltje zal zelfs nog minder emoties opwekken. In het licht van de eeuwigheid worden zulke beslissingen relatief onbelangrijk. Het is dan natuurlijk mogelijk dat er na enige tijd een deurwaarder aanbelt. Meestal gaat daar wat tijd overheen en tot dat moment is de aanwezige collectie platen al diverse keren beluisterd. Je hebt dan ruimschoots van de ervaring kunnen genieten. Het is gewoon vanuit welk perspectief je de dingen benadert. Een recensent kan uiteindelijk ook maar korte tijd van iets moois genieten. Over die prijzen kun je vervolgens vanalles denken, maar vaak is die verklaarbaar vanuit de specifieke businesscase. YG Acoustics verlegt de prestatiegrens van luidsprekers weer een stukje in de goede richting. Aan hun research en tooling hangt een prijsje. Ze hebben letterlijk vele miljoenen geïnvesteerd in Duitse cnc machines. Dat vertaalt zich altijd in de prijs van producten.
Conclusie
De YG Acoustics Carmel verdient een plaats bij de allerbeste luidsprekers die er zijn. Uiteraard binnen de grenzen, die de zeer bescheiden afmetingen van deze vloerstaander dicteren. Het niveau van realisme, de haast volledige transparantie, de vervormingsvrijheid en de werkelijk fenomenale manier waarop deze luidsprekers een muzikaal event vanaf een topopname neer kunnen zetten is verpletterend goed. Randvoorwaarden raken dan de akoestiek, de plaatsing en de aansturing, maar die zijn geldig voor elke audio-set.
De innovatie achter deze luidsprekers en de extreem nauwe toleranties waarmee elk onderdeeltje wordt gemaakt, zorgen dat YG Acoustics de lat een stukje hoger legt. Het toont tegelijkertijd aan dat je heel veel moet doen om luidsprekers weer een stukje beter te krijgen. De YG Acoustics Carmel zal géén allemansvriend zijn. De extreem realistische weergave vraagt om concentratie en herkenning bij de luisteraar. Bedoeld voor muziekliefhebbers die haast volledig los zijn van allerlei opvattingen over apparatuur en weergave, maar die heel goed de vertaalslag van de realiteit naar weergave kunnen maken. Het luisteren naar muziek zoals het dicht bij de werkelijkheid klinkt, is dan de sensatie die de Carmels opwekken. Het was een ongelooflijke ervaring en ze worden hier node gemist.