Bezoek Focal / JM Lab

Men zou in deze moderne tijd van verregaande automatisering, goedkope productieprocessen in China, MP3 spelers die de markt overspoelen met inferieure geluidskwaliteit en dito homecinema setjes van bedenkelijk allooi niet vermoeden dat het maken van hoogkwalitatieve audioapparatuur nog steeds een bijzonder vak is. In die zin bood het bezoek aan de fabrieken van Focal/JM Lab ons een mooie gelegenheid om het ambacht van het bouwen van kwaliteitsluidsprekers van zeer dichtbij met eigen ogen te mogen aanschouwen. En, beste lezer, ik zal u alvast verklappen dat we niet teleurgesteld waren in hetgeen we zagen, hoorden en ervoeren.

Vanaf het prille begin in 1980, toen het bedrijf het levenslicht zag in een hoekje van een fijnmechanicabedrijf in St. Etienne, ongeveer 70 kilometer ten zuiden van Lyon tot de dag van vandaag is het bouwen van kwalitatief hoogwaardige luidsprekers de belangrijkste activiteit van het bedrijf. Dat men door de jaren heen altijd sterk heeft geloofd in het eigen kunnen en in de kwaliteit van het eindproduct blijkt uit het feit dat het bedrijf een grote markt heeft veroverd binnen maar ook buiten Europa. Op dit moment is meer dan 15% van de luidsprekermarkt in Frankrijk in handen van Focal terwijl de groei op de buitenlandse markten een sterke lijn vertoont. Naast het vervaardigen van kwalitatief hoogwaardige luidsprekers voor de woonkamer heeft het bedrijf ook haar sporen verdiend met het produceren van de betere luidsprekers voor Car-hifi en het ontwerpen en produceren van hoogwaardige luidsprekers in professionele werkomgevingen zoals geluidsstudio’s.

Werkten in de begindagen in the early eighties slechts twee mensen in het bedrijf waarvan Jacques Mahul de tegenwoordige bedrijfsleider is, tegenwoordig is Focal uitgegroeid tot een bedrijf van formaat dat werkgelegenheid bied aan meer dan 300 mensen. Dominic Baker, chief desinger, onze gastheer komende dagen en verantwoordelijk voor een aantal innovatieve en revolutionaire producten en processen licht toe: “Natuurlijk zou Focal, net als veel andere (gerenommeerde) audiofabrikanten kunnen besluiten (een deel van) het productieproces te kunnen verleggen naar het verre Oosten. Maar we kiezen voor de moeilijke weg. We kiezen er duidelijk voor om het productieproces zoveel mogelijk in eigen hand te houden. We geloven we er heilig in dat innovaties nooit kunnen plaatsvinden als we geen controle kunnen uitoefenen over het gehele productieproces. We streven ernaar de kwaliteit van het productieproces en onze producten te kunnen blijven garanderen volgens de hoge standaarden die Focal zich zelf stelt.”

Deze heldere en sterke uitgangspunten werpen zijn vruchten af in een tijd van sterke concurrentie waarin goedkope productieprocessen vaak als basis worden gehanteerd om het hoofd boven water te houden. Dit blijkt duidelijk uit de enorme groei die Focal sinds haar oprichting in 1980 heeft doorgemaakt. Ongeveer 10 jaar geleden besloeg de totale bedrijfsoppervlakte ongeveer al 2500 m2. Tegenwoordig zijn de bedrijfsactiviteiten van Focal verdeeld over verschillende locaties in St. Etienne over een oppervlakte van maar liefst meer dan 12.000 vierkante meter. Ongeveer 300 mensen vinden er hun emplooi.

Sereniteit

Men zou kunnen denken dat de keuze om het productieproces zoveel mogelijk binnen de muren van het eigen bedrijf te houden een enorme druk legt op het prestatieniveau van de medewerkers om zodoende een kostenbesparing na te kunnen streven. Het eerste bezoek aan het bedrijfspand elders in St. Etienne waar de luidsprekerconussen vervaardigd worden maakte meteen korte metten met het beeld dat de medewerkers onder een grote druk staan om vooraf vastgestelde targets te halen. Nee, niets van dat alles. Bij het inrichten van dit pand is er werkelijk alle aan gedaan om nagenoeg ideale werkomstandigheden te creëren voor de werknemers. Stap voor stap, rustig de tijd nemend voor ons maar ook voor de medewerkers ter plaatse neemt Dominic het hele productieproces met ons door van de “W” glasfiber conus. Deze vormt een belangrijk element van de hoogwaardige luidsprekerunits van Focal.

Wat daarbij opvalt is de sereniteit die er heerst in het pand. Nergens is prestatiedruk te voelen. Ook dit is een duidelijke keuze. Dominic: “Onze producten kunnen dan pas slechts voldoen aan de hoogste kwaliteitsstandaard als elk facet van het proces met de grootste zorg wordt uitgevoerd. Dit kan alleen bereikt worden als de mensen die samen de firma vormen en er werkzaam zijn hun activiteiten met de grootste betrokkenheid uitvoeren. Vergeet niet dat het bouwen van kwaliteitsluidsprekers nog steeds een ambacht is. Er kan geen sprake van betrokkenheid met het eindproduct zijn als de meeste productieprocessen geautomatiseerd worden. Het is zeker zo dat machines veel kunnen. Voor veel onderdelen in het proces geldt echter dat de human touch er aan te pas moet komen om een zo hoog mogelijke kwaliteit van het onderdeel te kunnen waarborgen. Het creëren van goede arbeidsomstandigheden waarin ieders kwaliteiten zo goed mogelijk tot hun recht komen is op deze wijze een waarborg voor een zo hoog mogelijke kwaliteit van ieder onderdeel dat hier gemaakt wordt.”

Tijd om op afscheid te nemen van dit bedrijfspand en af te reizen naar het industrieterrein. Daar vindt het grootste deel van het productieproces plaats. We nemen even pauze in het moderne kantoor van Focal. Daar zijn alle administraties gehuisvest alsmede de afdelingen die zich met marketing, organisatie en planning bezig houden. Even een moment van rust. Het is meer dan 30 graden buiten en we hebben nog een uitgebreide rondleiding voor de boeg.

Space Shuttle

We maken even later kennis met het productieproces van een van de belangrijkste en meest innovatieve onderdelen van de luidsprekerunits van Focal: de berylliumtweeter. Dominic legt uit: “Berylium is een van de hardste maar tevens ook lichtste metalen die te vinden zijn op onze planeet. Het is bij dezelfde massa als aluminium minstens 7 maal zo rigide. Vandaar dat het gebruikt wordt in de deur van de Space Shuttle. Deze moet uiteraard enorme druk- en temperatuursverschillen kunnen verwerken. In die zin is beryllium een ideaal metaal dat uitermate geschikt is de snelle trillingen van een tweeter goed te kunnen verwerken zonder daarbij te vervormen. Het werken met beryllium is echter niet zonder risico’s en vereist een zeer zorgvuldig productieproces. Ook dit hebben we volledig in eigen hand gehouden met als resultaat dat we het hele proces tot in de puntjes kunnen beheersen” Dat hier geen foto’s van gemaakt kunnen worden spreekt voor zich. De machines die aan ons getoond worden zijn zeer innovatief. Ze vormen min of meer het hart van het bedrijf. Net zoals het geheim van de kok, zal een grande maître ons wel de keuken van binnen laten aanschouwen maar nooit het receptenboek uit handen geven. Geheel begrijpelijk.

Vindt de kostbare berylliumtweeter zijn weg in de kwalitatief hoogwaarde luidsprekers van de Electra-lijn en andere state-of-the-art ontwerpen zoals de Grande Utopia, voor de meer betaalbare lijnen is gekozen voor een ander ontwerp tweeter. Dominique: “Uit onderzoek is gebleken dat een composiet van twee metalen met verschillende eigenschappen een ideale basis konden zijn voor een ander hoogwaardig tweeterontwerp uit eigen stal. Het materiaal aluminium is weliswaar licht, maar niet rigide. Hierdoor vervormt het snel als het de hoge snelheden van een tweeter goed moet volgen. Magnesium daarentegen is ook licht, echter wel veel meer rigide dan aluminium. Het is daarentegen zeer broos waardoor het snel zou breken. Het fuseren van beide metalen heeft een legering tot gevolg dat naast zeer licht ook zeer rigide is en daarom uitermate geschikt is voor de toepassing in hoogwaardige tweeters. Het produceren van deze TNC tweeter is echter minder kostbaar dan de productie van de berylliumtweeter. Deze tweeter vindt zijn weg daarom in de overige, betaalbare lijnen.”

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Tijd om onze weg te vervolgen naar de andere delen van het productieproces. Het monteren van de spreekspoelen op de conussen, het assembleren van de magneten aan de units, het monteren van de conussen-met-spreekspoelen in de units, alles gebeurt met dezelfde concentratie, zorgvuldigheid en rust als ook op te merken viel in het bedrijfspand dat we eerder die morgen bezochten. Daarbij is ook weer te zien dat de slechts absoluut noodzakelijke facetten van het bedrijfsproces zijn geautomatiseerd en dat de betrokkenheid van de medewerkers ten aanzien van de totstandkoming van het eindproduct groot is. In ons land zou men hier zeker het predikaat “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” aan toekennen. Daarbij valt ons op hoe netjes en schoon het is in het bedrijf. Nergens liggen spullen waar ze niet horen en oogt alles heel proper.

Nee, dit is niet zomaar een fabriekshal, hier wordt duidelijk een ambacht uitgeoefend. Toch blijft Dominic stoïcijns als we hem proberen te motiveren het aan ons getoonde vakmanschap aan te wenden voor marketingdoeleinden. Hij is heel duidelijk: “We zouden natuurlijk ervoor kunnen kiezen een groter deel van het budget te besteden aan een betere marketing. Het uitgangspunt is echter niet primair dat we een perfecte marketing nastreven als dat ten koste zou gaan van de betaalbaarheid van onze producten. Het gevaar bestaat dan dat dit zich dan tegen ons zal kunnen keren. De hoge kwaliteitsstandaard van onze producten moet de waarborg zijn dat deze hun weg vinden naar de consument, niet een uitgekiende marketingstrategie.”

In de andere hal die we bezoeken worden de luidsprekers geassembleerd. Ook hier is weer diezelfde toewijding en zorgvuldigheid waar te nemen. In hetzelfde pand is ook het enorme magazijn gevestigd van waaruit de distributie plaatsvindt naar alle landen, zowel binnen als ook buiten Europa. Desondanks weet men door een slim administratie- en registratiesysteem precies waar ieder product uiteindelijk terecht komt. Gesjoemel met producten is op deze manier niet mogelijk omdat alles immers traceerbaar is. Mocht er een probleem worden geconstateerd bij een consument thuis en mocht een dealer verantwoordelijk zijn voor de problemen bij de consument thuis wordt deze geheel door Focal aansprakelijk gesteld en dient hij zelf op te draaien voor alle kosten die zijn gemaakt door de consument én door Focal.

Onze rondleiding over het uitgebreide maar zeer overzichtelijke fabrieksterrein eindigt in het auditorium van Focal. Nieuwe ontwerpen of verbeteringen aan bestaande ontwerpen worden hier eerst uitvoerig getest voordat zij worden geïmplementeerd in de bestaande productielijnen. Heel apart is het om de akoestiekruimte in het auditorium te mogen “beleven”. Het is er absoluut … doodstil. Zelfs het praten in die ruimte is een vreemde ervaring. Nog nooit heb ik mijn eigen stem zo “echt” kunnen horen, ontdaan van welke resonantie of reflectie van muren of vensters dan ook. Voor ons natuurlijk leuk en apart te ervaren, voor Focal absoluut noodzakelijk om de precieze tonale kwaliteiten van een ontwerp exact op zijn merites te kunnen beoordelen.

Nieuwe loot

Tijd om kennis te maken met een nieuwe loot aan de Focal-stam. Als gastheer in de luisterruimte maakt hier een set Chorus 826 uit de nieuwe, betaalbare Choruslijn zijn opwachting. De nieuwe 800 series vertegenwoordigen de derde generatie van de succesvolle Chorus-lijn die de opvolger is van de eerste generatie (2000) en de tweede (2003). De derde generatie, beter bekend als de Chorus-V lijn zal op een aantal punten sterk verbeterd zijn ten opzicht van zijn voorgangers. Naast de kwalitatief hoogwaardige eigenschappen van deze lijn is meer nog dan bij de eerdere lijnen aandacht besteed aan de esthetiek van het ontwerp.

Opmerkelijk zijn de V-lijnen die vanaf diverse invalshoeken goed te zien zijn. Dit fraaie resultaat is te danken aan de inspanningen van het bekende designhuis Pineau & Le Porcher in Parijs. Men heeft duidelijk voor de V-vorm gekozen omdat is gebleken dat deze de contouren vormen van verschillende andere succesvolle ontwerpen in de automobielindustrie en architectuur. De strakke V-lijnen kennen aan het ontwerp een sterk karakter en persoonlijkheid toe. Maar wat heeft men aan een mooi gezicht als het karakter niet in overeenstemming is? Vandaar dat men bij Focal ook veel aandacht heeft geschonken aan alles onder de kap: speciaal voor de 800 serie is de TNV tweeter opnieuw ontworpen met als resultaat een harmonische vervorming die bij 1000 Hz slechts een derde bedraagt van de TNV tweeters in de vorige generatie Chorus luidsprekers. Het spreekt voor zich dat de detailweergave ten opzichte van de vorige generatie sterk verbeterd is. Ook de lagetonen weergave heeft vergeleken met de vorige serie een hoop extra aandacht gekregen. Een slim ontwerp van de baspijpen alsmede een uitgekiende plaatsing in de slanke kast draagt er zorg voor dat het basbereik verder toeneemt zonder in te hoeven boeten in kwaliteit. Dit dankzij een zo perfect mogelijke afstemming –Powerflow systeem- tussen de baspoort aan de onderzijde en de voorkant.
De W-shape glasfiber conus voor het midden en laag zijn gebleven alsmede de stijve, resonantiearme kast met MDF wanden van minstens 20 millimeter dik voor de baffle en 25 millimeter voor de zijwanden. Nog een voordeel van de V-vorm: nergens in de kast lopen de wanden parallel waardoor staande golven zich niet kunnen opbouwen in de kast.

Direct onder de Chorus 800 is de Chorus 700 lijn gesitueerd. In hoofdlijnen is deze meer betaalbare lijn afgeleid van de 800 lijn zonder te veel te moeten inboeten in kwaliteit. De 700 lijn onderscheidt zich in een eenvoudiger afwerking en het ontbreken van een Powerflow-systeem van de duurdere 800 lijn.

Kaasje

Genoeg over de fraaie luidsprekers en de genoemde kwaliteiten: good looks can only carry you so far. Het is nu tijd om kennis te maken met de klankmatige kwaliteiten van de set Chorus 826 V luidsprekers die zijn opwachting maakt in de dedicated luisterruimte. Deze is dermate slim en doordacht ingericht dat deze nog het meeste wegheeft van een normale woonkamer zoals deze bij mij en u waarschijnlijk ook is ingericht.

Wel, beste lezer, ik kan u zeggen dat dit niet tegenviel. In het geheel niet. Ondanks de relatief bescheiden omvang van deze slanke zuilen is het verbazingwekkend wat voor groot en levensecht beeld deze jongelingen kunnen projecten. Bijzonder vermeldenswaardig is de weergave van het hoog. Ondanks een stevige geluidsdruk blijft het hoog verschoond van elke vervorming dan ook. Strain-free, zoals dat zo mooi in het Engels uitgedrukt wordt. Maar ook het oh zo belangrijke middengebied profiteert mee van deze meer dan utstekende hoogweergave. Stemmen klinken zeer vloeiend en natuurlijk zoals we kunnen horen op een liveopname van het pianoconcert van John Adams in de Doelen, Rotterdam. Pianomuziek. Kaasje voor mij daar ik zelf het instrument al meer dan 30 jaar bespeel. Hier hebben de ingenieurs van Focal bijzonder hun best gedaan. Meer dan uitstekend is de balans gevonden tussen de heldere texturen van het instrument, de snaren en de boventonen, en het donkere texturen, het houtwerk en mechaniek.
Wat men de 826 V ook voert, het blijft allemaal even vanzelfsprekend, even natuurlijk, ongedwongen en open. Ik bedenkt me naarmate ik meer van deze luidspreker hoor dat in de prijsklasse van ongeveer 1500 Euro het paar waar deze luidsprekers in te vinden zijn de Chorus 826 V een geduchte speler van formaat vormt.

Tot slot luisteren we nog even naar de Grande Utopia, het statement van Focal op het gebied van de ultieme geluidsweergave. Dit is niet misselijk. Alles wordt levensecht, schaal 1 op 1, weergegeven. Maar wie denkt dat deze weergevers alleen excellereren bij groot symfonisch geweld of stevig rock heeft het goed mis. Met het grootste gemak wordt hier de timiditeit van een kamerorkest weergegeven waarbij zelfs de fijnste klanknuances en texturen ons niet ontgaan. Maar goed, laten we ook reëel zijn, aan wie is het voorrecht voorbehouden om deze twee giganten te plaatsen van elk 180 kilogram per stuk bij een kostprijs van ongeveer 70.000 Euro zonder het opnemen van een tweede hypotheek? Ik moet dan weer denken aan de Chorus 826 V die voor slechts een fractie van de prijs in mijn oren een statement neerzet in de prijsklasse waar deze is te vinden. En dat is voorwaar een compliment waard!

Tot slot.

Dat oude ambachten zeker nog bestaanrecht hebben in een wereld van efficiency, goedkope productieprocessen en slimme, uitgekiende marketing concepten is me wel duidelijk geworden na het bezoek aan Focal. Een bijzonder compliment is dat men in een markt die sterk in ontwikkeling en beweging is rotsvast in zichzelf blijft geloven en investeren. Daarbij nastreeft zichzelf te zijn en te blijven, volledig authentiek. Onwillekeurig moet ik denken aan iets wat bij ons thuis vroeger vaak werd gezegd: “goede wijn behoeft geen krans”. Ik maak me geen zorgen. Met die wijn zit het wel goed, meer dan goed zelfs. Die krans, die komt er vanzelf, zeker weten.

In 2004 bracht Rene van Es een bezoek aan de fabrieken van JM Lab in Pau waar kasten voor Focal/JM Lab luidsprekers gemaakt worden. Klik hier voor een verslag van dit bezoek.

Meer informatie:

De Nederlandse distributeur voor Focal JM-Lab is Heijmans Sound & Vision:

Heijmans Sound & Vision
Wetering 7
1261 ND
Blaricum (NH)
Tel.  035-5247075
Fax.   035-5247319

De Importeur voor de Benelux:

PV Trade Benelux
Groot Bijgaardenstraat 65,
B-1600 Sint-Pieters-Leeuw
België
Tel.   + 32 (0) 10415640
Fax.  + 32 (0) 10418662

Voor de internationale website van Focal JM-Lab klikt u op deze link.