Elac BS 602 X-JET

De eerste kennismaking thuis met Elac vroeg om enige gewenning. Elac is geen merk waarvan er 13 in een dozijn gaan. De luidspreker oogt anders, klinkt anders, gedraagt zich anders en maakt bij mij andere gevoelens los. Welke gevoelens leest u verderop. Een beetje vooruitlopend op het verhaal deel ik u vast mede dat de Elac een speaker bleek die uiterlijk koppelt aan innerlijk en een hoogwaardig staaltje techniek is.

De Elac BS 602 X-JET krijg ik geleverd in Titan Shadow hoogglans grijs met een voet die exact dezelfde kleur heeft. Het is een bouwpakket dat van onder naar boven grote verstelbare spikes kent, die vlijmscherp door de vloerbedekking prikken. Een enkele buis, niet vulbaar met zand of ander materiaal, maar wel met een grote opening voor de speakerkabels. Dan een set van drie top spikes waarop de monitor komt te staan. Om te voorkomen dat de monitor eraf kan vallen kun je hem vastzetten aan de voet met een enkele dunne schroef. De luidspreker zelf is een naar achter toe taps gevormde kast van ruim 13 kilo. De voorkant kenmerkt zich door een tweetal units. Een 180 mm woofer met een metalen conus en de X-JET coaxiaal opgebouwde tweeter/midrange.

De in de BS 602 toegepaste X-JET is een combinatie van een ringvormig, vlak aluminium membraan, met een op een honingraat lijkend oppervlak. Daarbinnen zit een concentrisch gebouwde JET III bandtweeter. Een volledig afgeschermde Neodymium magneet systeem drijft de 78mm doorsnede spreekspoel van het ultra lichte vlakmembraan aan. De uit Kapton geproduceerde spreekspoeldrager is omwikkeld met verkoperd aluminium vlakdraad. Het chassis zorgt voor een optimale geluidsafstraling met een in alle richtingen homogene geluidsverdeling. Met de X-JET wordt het ideaal van "puntbronweergave" volgens Elac zeer dicht benaderd. De JET III-bandtweeter is een afgeleide van de beroemde "Air Motion Transformer", van een pioneer op luidsprekergebied: Dr. Oskar Heil. Het principe is een tot harmonica gevouwen foliemembraan met een vouwdikte van slechts 0,84 mm, dat eveneens door een sterk neodymium magneetsysteem wordt aangedreven. Het geheel beweegt de lucht wezenlijk sneller dan bij de conventionele dome-membranen het geval is. Het resultaat is een groter rendement en een buitengewoon goede dynamiek.

Een geperforeerd metalen frontje is te verwijderen van de voorkant van de kast. De achterkant laat een bi-wire aansluiting zien, met WBT materiaal gemaakt, en een ruime reflexpoort. Voor de poort worden schuimrubber doppen meegeleverd mocht de BS 602 X-JET teveel bas leveren. Hoewel de luidspreker oogt als een 2-weg systeem is het een echt 3-weg. Immers de tweeter is opgebouwd uit een ringvormige middentoner en een band tweeter. De scheidingsfrequenties liggen op 410 Hz en 2350 Hz. De belastbaarheid is nominaal 120 watt, de gevoeligheid is laag met 87 dB. Dat is ten opzichte van een 8 Ohm speaker gelijk aan 84 dB/1 watt/1 meter. Maximaal bereikbare geluidsdruk is 105 dB op een meter afstand. Impedantie nominaal 4 Ohm. Met een dip naar 3.1 Ohm rond 90 Hz. Dat lijkt lastig maar zowel mijn Van Medevoort klasse D als mijn PrimaLuna buizenversterker hadden geen probleem met deze Elac’s. Het mijns inziens optimistisch opgegeven frequentiebereik is 32 Hz tot 50 kHz. Maar mede door het kiezen voor een lager rendement, de toepassing van neodymium en de sandwichtechniek is het mogelijk om de afstemming van een luidspreker verder naar beneden te brengen. Daardoor wordt als laagste frequentie 32 Hz bereikt volgens de EN60268-5 of IEC 268-5 norm. 0 dB ligt op ca. 40 Hz. De JET III is volgens dezelfde norm opgegeven en loopt vanaf ca. 40 kHz/0 dB terug naar –10 dB bij 50 kHz. Niet onbelangrijk zijn de afmetingen: 21 cm breed, 29 cm diep en 110 cm hoog inclusief de stand op spikes. Zonder stand meet de monitor 40 cm in de hoogte. De set is bovendien leverbaar in Titan Shadow antraciet grijs.


Kleine ruimte

In een kleine ruimte van 2,80 x 4,40 meter is het noodzakelijk het laag af te remmen met de meegeleverde pluggen. Daarna is er geen vuiltje aan de lucht en speelt de Elac BS 602 X-JET met groot gemak de standaard set CD’s, zelfs een enkele LP nadat ik een platenspeler te leen kreeg. De CD-speler steekt met kop en schouders uit boven de platen dus laat ik het daar even op houden. De versterker is een vM MA240 en bekabeling bi-wire Chord Company Odyssey 4. Zonder in details te treden, ik heb daar voornamelijk geluisterd om een globale indruk op te doen, kan ik stellen dat de Elac een boeiende speaker is die zich gedraagt als een kostbaar systeem in een beperkte ruimte. Het laag, ingehouden door de pluggen, is beter aan te vullen met een kleine subwoofer (bij mij was dat een Dynaudio Sub 250) dan met open poorten. Wat geheel volgens verwachting is. Wie een hoogwaardig systeem wil maar beperkt is qua ruimte kan goed met de Elac uit de voeten. Krijgt u later wel de ruimte dan verhuisd de Elac mee. Net als bij mij. U haalt de proppen eruit en u speelt lustig verder.

In de grote kamer staat een PrimaLuna ProLogue 5 buizen eindversterker met JJ KT-88 eindbuizen, die samen goed zijn voor 2 x 40 watt. Ervoor een Marsh P2000b voorversterker. Als bronnen dienen CD, SA-CD, DVD-Video, radio en LP. In diverse combinaties (zie onderaan de tekst). Bekabeling voornamelijk Crystal Cable. Stroomvoorziening verzorgt door Kemp, Lapp en wederom Crystal Cable. Een Focal–JMlab Electra SW900 actieve subwoofer mag af en toe meespelen. De Elac speelt telkens op de eigen stands. Ter vergelijk dienen Focal–JMlab Electra 927 Be vloerstaanders. De Elac staat vrij ver uit de muur en vrij van de zijwanden. Licht ingedraaid voor het beste resultaat. Bass traps blijken niet nodig, de Elac is strak en heeft geen problemen met de ruimte.

Grote ruimte

Heel veel informatie heeft u intussen gekregen, dus tijd om muziek te gaan beoordelen op het systeem. Eerst is wat SA-CD materiaal aan de beurt. Boudewijn de Groot zingt over "De vondeling van Ameland" en de Elac legt elk detail bloot van de stem. Met elk kuchje, zuchtje en de hoofdbeweging ten opzichte van de microfoon. Het klinkt "technisch" maar niet emotieloos. Opvallend dat er geen diepte in het beeld zit. Breed gaat het gelukkig wel en de hoogte van de speaker draagt bij aan een afbeelding op ware grootte. Hetzelfde is aan de hand met Maire Brennan. De speelsheid van de muziek, die daarvoor gebruik maakt van de unieke drie dimensionale weergave van een goede SA-CD (zelfs in stereo weergave), valt weg omdat er wederom geen diepte is.

Je moet je met deze Elac wat anders opstellen als luisteraar dan normaal. Want in de breedte gaat het uitstekend en aan detail is geen gebrek. Fraaie spreiding, losjes en zonder gat in het midden. Iets meer laag mag, maar beter te kort dan teveel. Een plug is absoluut niet nodig en Elac stelt een voorbeeld hoe je een monitor redelijk diep kunt laten gaan, met echt laag zonder enige boembas. Mijn transparante buizen mag ik best vervangen door een donker gekleurde Marsh A200s die in de hoek staat. Die laat ik toch staan want de sub vult de Elac keurig aan als ik daarom vraag. Het Combattimento Consort van Amsterdam speelt wat klassieke noten. Op een heel doorzichtige en krachtige manier. De tweeter laat hier geducht van zich spreken en zorgt voor ultiem onderscheid tussen de instrumenten. De muziek is zeer aanwezig en eist de aandacht op zonder zich op te dringen. Het is een natuurlijk geheel dat zich, helaas in een plat beeld, voor mij afspeelt. De strakke bas laat eenvoudig horen hoe aan het eind van de SA-CD muzikant voor muzikant het podium verlaat. Tot de laatste man of vrouw de deur van de concertzaal hard achter zich dichtslaat. Met SA-CD presenteert de Elac BS 602 X-JET zich op technische wijze. Niet vervelend maar wel heel anders dan "lieve, vergevende" luidsprekers.

Koppel techniek aan techno en je hebt Patricia Barber. Over naar CD, over naar "Café Blue". Barber’s stem klinkt naar achteren, dat wil zeggen ingehouden. In sterk contrast tot dynamiek want daar kan de Elac wat van. Het spettert en spuit door de kamer als iemand even uithaalt. Vol detail en flitsend snel. De bas gaat niet echt heel erg diep, maar is wel strak en heeft voldoende power. Je luistert weer in technische zin, hetgeen aansluit bij wat het uiterlijk van de speaker laat zien. Ik meen kleuring te horen op de track waar met vingers wordt geknipt. Een geluid afwijkend van mijn norm. Barber, die ik toch al niet bij de gevoelsmensen indeel, vaart wel bij de techno weergave. Haast afstandelijk als een Kubrick film. Dat is juist mooi op de track "Nardis". Vooral de spetterende dynamiek maakt de track bijzonder. Neem nu eens de drumsolo. Het hoog heeft niet de ultieme verfijning van een diamond of beryllium tweeter, maar komt daar dichtbij. Zeker als het gaat om snelheid en puntigheid. Piano is fijn en de sfeer exact goed. Heftig is het geheel zeker en Barber en Elac worden al snel vriendjes. Veel zachter en liever is Stacey Kent met haar dromerige "Dreamsville", waar mijn vrouw een hekel aan heeft want ze valt ervan in slaap. De stem treft goed. En blijft de hoofdrol vervullen ten opzichte van de band. Het is eenvoudige muziek met een hoog luistergehalte. Zodra de sax inzet is die sexy en zwoel als Stacey zelf. Slagwerk is puik. Weer is de Elac niet ieders smaak, maar levert zeker een hoge kwaliteit af. Het is en blijft kort wennen aan het systeem, daarna luistert het zonder meer lekker en ontspannen. Nog even een andere CD. The Chieftains schuiven de lade in. Dat flitst weer van de dynamiek. Stemmen lekker verstaanbaar. Toch wat minder oplossend vermogen in vergelijk met Focal als ik de "tweede stemmen" hoor wegzakken. Het valt me nu ook op dat het geluid soms binnen de speakers bleef. Te danken aan de bronnen en de CD’s? Het zal wel want The Corrs en de Chieftains gaan ver buiten de natuurlijke begrenzing. Gek dat het handen klappen van The Corrs een zelfde afwijkend gedrag heeft als de knippende vingers van Barber. Nee, dan Diana Krall met "Danny Boy". Dat is erg aanwezig in positieve zin. Gitaar en doedelzak doen het goed. De fluit is fraai en sidderend. Veel snaarwerk. Al is het technisch, het is doorspekt met passie.

Van polycarbonaat naar vinyl. Van Chieftains naar Weavers. Kleine geluidjes in de opname laten zich prima onderscheiden. Zoals hand percussie instrumenten of getokkel komend van de gitaar. Met goed onderscheid tussen de stemmen. Lastiger is het bepalen van de plaats van de drie microfoons die voor de opname zijn gebruikt. En er is geen diepte maar een plat vlak. Van "Die Röhre" draai ik stukken van Biber en van Vivaldi. Met een hoge mate van transparantie, een juiste klank en geen greintje scherpte. Geen enkele vorm van luistermoeheid gaat intussen een rol spelen, ik luister nog net zo lekker als drie uur geleden. Dat de dynamiek heftig is houd me wakker en alert op een fijne manier. Voor klassiek hoeft de Elac zeker niet bang te zijn. Dat blijkt wel met deze plaat. Ik pak nog een stukje surround met een DVD van The Corrs. Nu komt de BS 602 X-JET echt los. Gecombineerd met wat surround spul van JMlab en van Atoll bruist het als een gek. Ok, je hebt een sub nodig voor heftig laag, maar dat was te verwachten. Met surround heb je uiteraard wel diepte en dat is heerlijk om te horen. De kwaliteit van de Elac komt helemaal tot zijn recht.


Samenvatting

De Elac is een spannende weergever die de aandacht vasthoudt. Met veel raffinement en verfijning. Puntig mid-hoog, strakke bas. Snel en vol vuur. Heftig in dynamiek en ongeremd. Of je nu pop, jazz of klassiek draait. Het is ook een speaker waar je aan moet wennen. Hij is veel meer "technisch" dan veel broertjes en zusjes, die hun heil zoeken in romantiek. Toch mag je de BS 602 X-JET niet plaatsen in de groep overmatig analytisch. Het is een echte eenling die je de ruimte en de rust moet geven om op te bloeien. Ik vind het een speaker voor een muziekliefhebber die ook kiest in de hoek Audi, Technomarine, Rolf Benz en Starck. Een strak interieurs waar de Elac perfect in zal versmelten. Hoogwaardige techniek, geen vreemde afwijkingen (behalve hand geluiden) en passend op elke bron. Combineer hem met een versterker die een zetje geeft in het laag, of schuif een sub bij voor extra druk en dieper laag. Combineer hem met uitstekende elektronica en u zult lang plezier hebben van dit subliem afgewerkte product. Technisch hoogstaand, voor de techno freak geschapen, toch een echte muziekweergever.

Prijs:
Elac BS 602 X-JET exclusief stands 2500 euro / stuk
Stands 249 euro / stuk

Importeur:
V.O.F. John+Partner
Boschstraat 11
6921 MB Duiven
Tel: 0316-265202
Fax: 0316-266446
Email: info@elac.nl
Internet: www.elac.nl