Het Nieuwe Luisteren deel 3: Foobar2000 en XXHighend

Dit artikel maakt deel uit van een reeks. Deel 1 lees je hier, deel 2 hier en deel 4 hier.

Nu Foobar2000 is geïnstalleerd en de eerste cds zijn geript naar een folder als D:\Muziek kan het instellen van de afspeel parameters beginnen. Als eerste moet de vraag hoe we gaan luisteren beantwoord worden. Gaan we gebuik maken van de geluidskaart in de computer of van de mogelijk om de USB uitgang te gebruiken. In het eerste geval moeten luidsprekers aan de computer worden aangesloten, in het tweede geval zal een USB DAC, een digitaal naar analoog converter, aanwezig moeten zijn.

In beide gevallen is nogmaals van belang te benadrukken dat een computer een lawaaierige en storingsvolle omgeving is. Een computer, of dit nu een laptop of een desktop of een server is, is niet primair gemaakt om muziek mee af te spelen. Het apparaat is gemaakt om gegevens heen en weer te schuiven in het geheugen en de uitvoer daarvan op een scherm weer te geven, in een bestand op te slaan of via een uitvoer apparaat door te geven aan een ander apparaat. Dat we van de computer gebruik kunnen maken om muziek te maken is een mooie bijkomstigheid, maar laten we het dan wel meteen goed doen.

Dat kan door de juiste instellingen te kiezen in het programma dat de muziek afspeelt. We nemen weer Foobar2000 versie V0.9.6.9 wat een stabiele goed werkende versie is. De nieuwste versie V1.0 kent nog wat problemen op het moment van schrijven.

Als eerste gaan we de muziek bibliotheek instellen. Ga daarvoor in het hoofdscherm van Foobar2000 naar Library en daaronder naar Configure. Met de knop Add is de locatie van de muziekbibliotheek toe te voegen. Als de geripte muziek in D:\Muziek staat, voeg dan deze locatie toe. Als Filetype is een sterretje aan te raden zodat alle soorten bestanden worden weergegeven zoals FLAC of WAV. Cuesheets staan standaard in de Exclude lijst en andere extensies kunnen worden toegevoegd. Cuesheets zijn handig om te gebruiken bij het branden van cds maar zijn voor het afspelen niet noodzakelijk.

Onder de Installed Media Library Viewers zijn twee zaken al ingevuld, Album List en Search. Album List is wanneer het item is geselecteerd te configureren zodanig dat of de weergave per album, artiest, genre, jaar of artiest en album plaatsvindt. Met de knoppen Up en Down is de volgorde aan te passen. Door in het linker deel van het scherm op Media Library te klikken komen we weer in het Configure Library scherm terug. Om de ingestelde Library Viewers te activeren kan een vinkje worden gezet bij Enabled en Activate When Changed. Door op Close te klikken worden de aanpassingen opgeslagen. Eenmaal terug in het hoofdscherm geeft een klik op de Library Viewer Selection een overzicht van de aangetroffen muziek die in de D:\Muziek folder is aangetroffen.

Storende factor

Het is nu zaak om de storende factor die de computer vormt voor het afspelen van muziek zo klein mogelijk te maken. Dat is mogelijk door een keuze te maken voor een plugin die van de Foorbar2000.org website kan worden gedownload. Ook al zijn de audio drivers, stuurprogramma’s, in de laatste Windows versie Vista en 7 sterk verbeterd ten opzichte van die in XP; het kan beter. Er zijn vier mogelijkheden. Direct Streaming, ASIO, WASAPI en Kernel Streaming. Deze componenten in Foobar2000 verzorgen de communicatie tussen de hardware en de software. Hun exacte werking valt buiten het doel van dit artikel maar hun belang niet want we willen de best mogelijke geluidkwaliteit uit onze computers halen.

Direct Streaming is een standaard onderdeel van Foobar2000. De overige drie zijn niet standaard aanwezig en moeten worden opgehaald van de Foobar2000 website, http://www.foobar2000.org/components. Download de ASIO, WASAPI en Kernel Streaming componenten. Het zijn drie zipbestanden die elk een DLL bestand bevatten. Haal de DLL’s uit de zip bestanden en plaats de DLL’s in C:\Program Files\Foobar2000\Components. De volgende keer als Foobar2000 opstart zijn de extra DLL’s bruikbaar.

Sluit nu als dat nog niet gebeurt is de luidsprekers of DAC aan op de computer en start Foobar2000 op. Klik nu op File en dan op Preferences. Klik nu in het linkerschermdeel op Playback en vervolgens op Output. In het nu geopende scherm is in de bovenste uitvalregel van het rechterschermdeel het Output Device te kiezen.

Als eerste is er de Null Output te zien. Dit is een instelling die enkel voor testdoeleinden is bedoeld. Afhankelijk van het type computer, de gebruikte geluidskaart of de aangesloten DAC is nu een aantal opties beschikbaar. In de voorbeeld afbeelding is een USB DAC aangesloten en door het systeem herkend als zodanig. Het gevolg is dat er naast de ingebouwde geluidskaart ook de DAC aanwezig is. Er is nu een keuze te maken voor Direct Streaming naar het Primair geluidsprogramma of voor DS naar de USB DAC of naar de ingebouwde luidsprekers via de geluidkaart hier de Realtek High Definition Audio geluidskaart.

Kernel streaming

Dan is er de Kernel Streaming mogelijkheid die enkel een USB audioapparaat laat zien. De WASAPI driver kan gebruikt worden in combinatie met de ingebouwde geluidskaart of met de aangesloten USB DAC. Is er een DAC aangesloten zorg er dan voor dat de bitrate overeenkomt met de DAC en de aangeboden bestanden. Foobar2000 geeft een waarschuwing als de bitrate niet overeenkomt.

De volgorde van geluidskwaliteit is DS, ASIO (in het voorbeeld niet beschikbaar), WASAPI en Kernel Streaming. Naast de geluidskwaliteit neemt ook de storingfactor die gevormd door klikken en pops af van DS naar Kernel Streaming. Met Kernel Streaming worden de meeste systeemfuncties van het Windows besturingssysteem naar de achtergrond geduwd om plaats te maken voor de muziekweergave. Let wel op, dit is geen échte Kernel Mode Streaming in Vista of 7, maar een geemuleerde. Toch is dit de meest audiofiele instelling in Foobar2000 en wanneer deze mogelijkheid werkt, ook de aangeraden instelling. Werkt Kernel Streaming niet, kies dan WASAPI.

Met ‘werken’ in dit verband gaan we ervan uit dat er muziek uit de luidsprekers of hoofdtelefoon komt. Dit kan bij Kernel Streaming en WASAPI echter hevig verstoord worden. Het geluid is niet om aan te horen en het lijkt helemaal door elkaar gehusseld te zijn. Dat kan gebeuren en het kan ook eenvoudig verholpen worden. Als met Kernel Streaming of WASAPI er storing is in het geluid, controleer dan de Buffer Length onder File – Prefences – Playback – Output in het rechterschermdeel. Eerder is aangeraden de buffer vrij groot te zetten, maar voor WASAPI en Kernel Streaming kan dit nadelig werken. Bij hevige storing is een buffergrootte van 100ms meestal de oplossing. Omdat de computer nagenoeg geheel voor de muziekweergave is gereserveerd, is een grote buffer niet van belang.

Als laatste is nog de weergave aan te passen zodat er ook hoesafbeeldingen op het scherm verschijnen. Onder View in het hoofdscherm is layout te kiezen en een van de daaronder te vinden opties maakt het mogelijk een hoesafbeelding te tonen mits er in de folder een JPG of BMP afbeelding van de hoes aanwezig is.

Met deze instelling is er met Foobar2000 uitstekend naar muziek te luisteren op een eenvoudige manier. Foobar2000 is een all-in-one oplossing die kan rippen en afspelen. De geluidskwaliteit is uiteraard afhankelijk van de verder gebruikte apparatuur, maar Foobar2000 met Kernel Streaming is een prima bron en nog geheel gratis ook.

Luisteren met XXHighEnd

XXHighEnd is een apart verhaal. Het is de poging de beste muziekbron te maken op basis van een computer. In tegenstelling tot Foobar2000 is het product niet het resultaat van de samenwerking van een groot aantal programmeurs maar slechts van 1 man. Een man die wel gesteund wordt door een internet community van meedenkers en testers en bovenal muziekliefhebbers. Die ene man heeft een monnikenwerk verricht en doet dat nog steeds door verbeteringen en aanpassingen te blijven maken voor het product. Die ene man is Peter Stordiau en hij is een Nederlander die vanuit zijn woonplaats in Overijssel dit opmerkelijke stuk software begeleidt.

De doelgroep voor XXHighEnd is nu nog de muziekliefhebber die niet vies is van experimenteren. Dit komt omdat het product nog steeds wordt verbeterd en vanuit de community steeds meer aanbevelingen komen voor het gebruik van de instellingen en de randapparatuur.

Het middelpunt van XHighEnd is de website www.xxhighend.nl. Daar bevindt zich een forum waar XXHighEnd besproken wordt, er tips en trucs worden uitgewisseld en vanwaar het product kan worden gedownload. Let op, de download leidt tot een demo versie. Deze demo versie is tegen betaling om te zetten in een permanente volledige versie. De kosten zijn op dit moment € 72.

De download van XXHighend is eenvoudig als je even de structuur van de engelstalige website en forum door hebt. Kies op de homepage de thread Download Area and Release Notes. Bij het openklikken van deze thread kom je op een volgende pagina uit. Lees eerst de Prerequisites. Hier staat aan welke eisen het computersysteem moet voldoen wil XXHighEnd succesvol spelen. Basis eisen zijn Windows XP of – geadviseerd – Vista dan wel 7. Verder is tenminste 2 GB aan geheugen nodig. Kan het systeem aan deze eisen voldoen, lees dan de Installation Guide for Dummies. Deze handleiding beschrijft gedetailleerd hoe je de installatie moet uitvoeren. De volgende stap is het downloaden van de laatste versie, op dit moment is dat XXHighEnd-09-y500.zip en dit is de complete installatie. Hierbovenop zijn er regelmatige patches te downloaden die dan enkel twee executables bevatten ter vervanging.

Bit Perfect

XXHighEnd is een zogenaamde bit perfect speler en gebruikt daarbij een door de maker zo genoemde Engine. Op dit moment zijn er twee Engines aanwezig in de software. Engine #3 en Engine #4. Engine #3 gebruikt geen ASIO en ook geen Kernel Streaming omdat die laatste mogelijkheid niet meer in Vista (officieel) bestaat, maar de engine draait wel in Exclusive Mode in Windows Vista/7. XXHighEnd is een muziek speler die ervan uitgaat dat het uitgaande signaal naar een DAC gaat. Of dit nu via USB, Firewire of S/PDIF gaat maakt niet uit. Uiteraard speelt de speler ook via de ingebouwde geluidskaart maar de kracht van XXHighEnd zit ‘m in de manier waarop het product met het digitale uitgangssignaal omgaat.

De speler kent geen Digital Signal Processing in de vorm van volume manipulatie of iets dergelijks. Dit is om het signaal zo puur mogelijk te houden. Zoals we verderop zullen zien zitten er wel allerlei instel mogelijkheden in de speler die het uiteindelijke muzikale resultaat beinvloeden. Maar de schrijver van de software benadrukt dat wat er ook binnen de speler gebeurt, er geen DSP’s aan te pas komen en er alles aan wordt gedaan om het originele signaal origineel te houden tot aan de uitgang.

De installatie in een eigen folder onder de root van de systeemschijf is eenvoudig. Omdat de speler ook in een zogenaamde unattended mode kan draaien waarbij er een flink aantal Windows processen worden gestopt waaronder delen van de Explorer moet er nog een apart programma worden geladen. Dit is AutoHotKey. Door dit te activeren kan je met de toestcombinatie Alt-X schakelen tussen unattended XXHighEnd en Windows. Vergeet dit niet want als je XhighEnd in unattended mode start zonder eerst de hot key te hebben gedefinieerd loop je het risico de computer te moeten herstarten om de controle weer terug te krijgen.

Is XXHighEnd eenmaal geinstalleerd start het dan op als de gewenste uitgangsapparatuur is aangesloten. In ons voorbeeld hebben we weer een DAC via USB met de computer verbonden en wel een Ray Samuels The Predator hoofdtelefoon versterker/DAC. Als eerste instelling gaan we de DAC en de muziek bibliotheek koppelen aan de speler. Onder de Settings tab zijn alle instellingen te vinden. Wanneer de computer muis over een veld komt, verschijnt een uitgebreide beschrijving van de werking van de optie.

Device Keuze

Als Device hebben we de keuze uit de ingebouwde geluidskaart en de aangesloten USB DAC. Omdat we na de installatie van de complete speler ook de laatste patch hebben geinstalleerd (0.9y-5-06) hebben we ook de mogelijkheid om met echte(!) Kernel Streaming met Engine #4 te werken en daarvoor ziet XXHighEnd de DAC ook als KS apparaat. We kiezen nu voor de ‘gewone’ USB DAC. Onze muziek bevindt zich in C:\Music en dat geven we in bij Music Root.

Voor de rest laten we de instellingen zoals ze zijn en gaan naar de DAC instellingen. Dit deel kan het nodige geexperimenteer met zich meebrengen om de juiste instelling te krijgen. Met wat geduld is het goed te doen. Een goede hulp hierbij is om al een playlist aan te maken zodat er tests mogelijk zijn om de instellingen voor de DAC goed te zetten.

Ga naar Library en kies een album door erop te klikken. Klik vervolgens in het linker deel van het scherm op Load. Die knop zit onder het uitvalveld Playlist Name. De tracks van het geselecteerde album komen nu in een playlist te staan. Door op de knop Play te drukken moet er muziek uit de luidsprekers komen.

Verder in Settings komen we bij de Cover Art. XXHighEnd kan hoesafbeeldingen groot op het scherm tonen, bijna beeldvullend zelfs in Unattended Mode. De standaard instellingen voor Cover Art zijn in de meeste gevallen een goede basis.

Onder het kopje Services en OSD zijn opties verzameld voor de Unattended Mode. Stop Services geeft aan dat er Windows services gestopt mogen worden voor zolang XXHighEnd in Unattended Mode draait en OSD betekent On Screen Display en wel van de verstreken tijd en de track naam. Mochten er problemen zijn met het automatisch opstarten van de gestopte Windows services, dan kan een klik op de knop Services ze soms handmatig starten.

Memory Player

XXHighEnd is een echte memory player en niet een met enkel een flinke buffer. Om zoveel mogelijk mechanische zaken uit de muzikale (signaal) weg te houden wordt er veel in geheugen gestopt en gehouden. De standaard waarde van 100MB bij Memory and Disk utilization is een goede waarde voor tracks die van cd komen in WAV formaat. De speler kan omgaan met schijven die downspinnen na een bepaalde tijd door de muziek eerst in geheugen te halen – daarvoor moet de Split File Size wat groter worden – waarna het besturingssysteem de schijf kan downspinnen omdat er geen activiteit meer op plaatsvindt. Voor zo’n geval moet wel de muziek bibliotheek op een andere schijf staan dan de besturingssoftware van de computer. In zo’n geval moet Copy to XX-Drive by standaard worden aangevinkt waardoor de af te spelen muziek naar de drive waar XXHighEnd op is geinstalleerd wordt gekopieerd. Om eventuele meldingen op te vangen kan een vinkje worden gezet bij Log Activities. In de folder TemporyData vlak onder de folder waar XXHighEnd in is geinstalleerd komen de logbestanden terecht. Het vinkje bij Tooltips zorgt voor de hulpteksten die verschijnen als de muis over een instellingen veld gaat.

Helemaal onderaan het scherm aan de rechterkant zit de optie Unattended. Gebruik deze optie enkel als ook de Alt-X Hotkey is geactiveerd zodat er tussen de Unattended modus en de normale modus geschakeld kan worden en Windows weer wordt hersteld naar de niet-uitgeklede versie dus inclusief Explorer. In de Unattended modus is de geluidskwaliteit het best.

Omdat XXHighEnd bedoeld is als optimale speler is er nog een aantal opties die de geluidskwaliteit beinvloeden. Als eerste is er de mogelijkheid om Kernel Streaming te gebruiken met de Engine #4. Het verschil met Engine #3 komt er in het kort op neer dat #3 een meer analytisch geluid als gevolg heeft terwijl #4 meer de emoties binnen de muziek tot hun recht laat komen. Het gebruik van #3 of #4 is dus afhankelijk van de voorkeur van de luisteraar. Engine #4 is te kiezen onder de Settings tab en er moet dan ook gekozen worden voor een aangesloten apparaat dat met de letters KS begint.

Quality Control Slider

XXHighEnd kent een vijftal Quality Control slider instellingen. In de handtekening van veel van de forum bezoekers staat meestal wel de instelling die zij gebruiken en deze kan heel divers zijn. Q1 is de instelling die in het linkerschermdeel van XXHighEnd is te vinden, de overige vier staan onder de tab QC. Een voorbeeld van een instelling die de schrijver van de software gebruikt is deze:

Engine#4 *Special Mode* / Q1/2/3/4/5 = -4/0/0/0/0 / No Invert / Playerprio = Low / ThreadPrio = RealTime / Scheme = 3 @ UnAttended /Services Off + Running Time / Quad Arc Prediction Upsampling /

Een andere gebruiker heeft voor hem het beste resultaat met een Q1/2/3/4/5 = 11/18/18/0/0. De persoonlijke voorkeuren zijn dus heel divers, maar het softwarepakket biedt wel de mogelijkheid ze te onderzoeken en die te kiezen die het best bij de persoonlijke omstandigheden past. De website geeft meer uitgebreide informatie over de onderlinge werking van de Q parameters maar voor nu volstaat te melden dat alle Q instellingen invloed hebben op de mate en aard van jitter in het systeem. Daarbij zijn Q1 en Q2 de belangrijkste spelers terwijl Q3 tot en met Q5 de werking van Q2 beinvloeden ondermeer qua timing en intensiteit. Over het preciese hoe en wat de parameters doen is de maker van het product niet erg mededeelzaam wat overigens aan de werking zelf niets af doet.

Als laatste noemen we de instellingen die de mate van oversampling vastleggen. Onder het kopje Quality links boven in het scherm staan twee aanvinkmogelijkheden en uitvalregel. Double wanneer aangevinkt zorgt voor een upsampling van 44,1 naar 88,2 KHz terwijl Quatro de sample rate naar 176KHz brengt. De uitvalregel bevat filtermogelijkheden die in combinatie met een van de oversampling modes kunnen werken.

XXHighEnd is niet het meest eenvoudige programma om muziek vanaf de PC te kunnen spelen. Het juist instellen van de diverse parameters kost de nodige tijd en daarbij komt ook nog dat de schrijver van het pakket een extreem hoge produktiviteit kent. Met grote regelmaat is er een nieuwe versie te downloaden met aanpassingen en verbeteringen. Maar, is er eenmaal een goede instelling gevonden, dan is de geluidskwaliteit zodanig dat er misschien een handvol niet-computer cd spelers tegenop kunnen. Deze paar topspelers kunnen dan ook nog enkel cd’s (en een verdwaalde SACD) afspelen en niet zoals XXHighEnd omgaan met downloads, gecomprimeerde bestanden zoals FLAC en echte hoge resoluties (32 bits 384 KHz) en opslag op harde schijf.

Voor degene die snel en eenvoudig een heel redelijk geluid uit de computer wil halen is Foobar2000 een uitstekende keuze. Alles in een en heel gebruiksvriendelijk. Diegene die echt het allerbeste geluid wil hebben van geripte of gedownloade muziek en het geduld heeft om naar de juiste instellingen te zoeken is het best af met XXhighEnd.